Okiem filologa: Czy Jezus mówił po grecku?
Opublikowano:
Rozwiń transkrypcję filmu
Okiem filologa: Czy Jezus mówił po grecku? | EWST online
- ruchu i [Muzyka]
- ruchu i [Muzyka]
- samochód łooo Dzień dobry państwu jest wtorek
- 19:00 rozpoczynamy aqsd online językami której
- posługiwano się w Palestynie za czasów Jezusa były aramejski w takim w życiu codziennym i pobliskim powiedzmy dom nieco wyższych
- celów No ale mamy do dyspozycji również wiele dowodów na to że mieszkańcy
- tamtych terenów dość szeroko używali również Grecji która była takim w
- trakcie tego wykładu przyjrzymy się tym dowodem zadając sobie pytanie czy świetle właśnie tego co wiemy możemy stwierdzić że Jezus nie tylko mówił po
- grecku życiu codziennym ale też czasem posługiwał się tym językiem na przykład
- nauczając odpowiedzi naszą tytułowe pytanie Czy Jezus mówił po grecku
- poszukamy właśnie z filologią pyszny wykładowcom awst doktorem sławomirem
- garbusem Sławku Witam cię serdecznie i oczywiście już zapraszam Dziękuję bardzo
- Dzień dobry czy Dobry wieczór właściwie trochę mnie uspokoiłaś mówiąc o tym że
- wielu z nas sobie zadaje takie pytanie ponieważ obawiałem się że może ten temat
- który dzisiaj poruszam brzmi nieco dziwnie w związku z tym też sobie przygotowałem takie uzasadnienie krótkie tego dlaczego
- wogóle taki temat skąd takie pytanie jakie w ogóle ma znaczenie Udzielenie
- odpowiedzi na tak sformułowane pytanie Czy Jezus mówił po grecku
- zaczynając od początku jak wiemy nasze współczesne przykłady Nowego Testamentu
- rzadziej starego tak bazują na tekście greckim i ten tekst grecki trakt my jako oryginalny tekst Nowego Testamentu
- W tej sytuacji można zadać sobie pytanie czy skoro dysponujemy na przykład
- ewangeliami zapisanymi w języku greckim mogłoby to oznaczać że Jezus inne postaci które
- przewijają się pojawiają się na kartach Ewangelii Czy Jezus mówił po grecku i
- czy w związku z tym mamy w tych greckich oryginałach taki wierny zapis
- brzmienia ich słów No i na takie pytanie
- bardzo różny sposób odpowiadają bibliści niektórzy z nich a za nimi również niektóre środowiska kościelne również w
- Polsce z tego z tego co wiem odpowiadają tak no przecież Jezus ja apostołowie byli ceramidami
- Galilei Kami funkcjonowali na terenie Judei No i co
- za tym idzie używali języka czy też języków semickich A zatem
- być może jest tak że grecki tekst Ewangelii jest jedynie przekładem
- semickiego oryginału najczęściej twierdzi się że aramejskiego
- znacznie rzadziej spotykamy pogląd że mógłby to być oryginału hebrajskich
- czyli gdyby przyjąć takie założenie to moglibyśmy powiedzieć że właściwie nie
- dysponujemy dzisiaj oryginałem tekstu Nowego Testamentu musielibyśmy liczyć na to że taki oryginał zapisany w języku semickim się
- odnajdzie tak na razie cisza nic się nic się nie dzieje druga opcja No i to jest
- ta opcja która właśnie jest prezentowana czy wybierana przez przez
- zwolenników tej teorii tej hipotezy musimy spróbować ten oryginał jakoś
- zrekonstruować jak to zrobić No i tutaj zwolennicy tej tak zwanej tutaj głównie hipotezę aramejskiej tak
- bo bo to jest najbardziej popularna hipoteza która idzie w tym kierunku oni uznają że Greta biblijna to jest właściwie tylko taka trochę dziwnie
- brzmiąca Kalka języka aramejskiego No i my powinniśmy Czytając tą gre szukać
- aramejski ich znaczeń greckich słów tam użytych Czy właściwie tak ręka to nie
- jest Greka Tylko tak jakby zapisany językiem greckim na zasadzie na takiej
- zasadzie nawet czasem jeden do jednego zapisany po grecku oryginał aramejski
- czyli powinniśmy czytać po grecku ale ze słownikiem a może nawet czasem gramatykę
- języka aramejskiego żeby w ogóle poprawnie zrozumieć tekst który mamy przed sobą z Inaczej mówiąc trzeba zrobić tak zwany
- retro przekład A czy gdzieś tam te ukryte aramejskie pierwotne znaczenia
- odkryć i w ten sposób zrekonstruować to oryginalne prawdziwe brzmienie semickie
- tak tekstów ewangelii No i taka hipoteza ta hipoteza aramejska
- nie wiem Czyli państwo zgodzą brzmi Dość ciekawie tak dość atrakcyjnie
- i rzeczywiście dość sporo może Rośnie liczba biblistów którzy są
- zainteresowani prowadzeniem badania właśnie w tym kierunku no ale ma swoje słabe strony też No na przykład przyjmując założenie hipoteza
- aramejskiej dość ciężko jest wytłumaczyć taki fakt że nie mamy do dyspozycji
- żadnych semickich oryginałów tak fizycznie Z jakiegokolwiek tekstu Nowego Testamentu
- W zamian za to dysponujemy tysiącami tak greckich
- rękopisów które krążyły wówczas po całym rzymskim cesarstwie tak No to dzisiaj
- liczymy już samych greckich oryginałów powyżej 5000 tak mniejszych większych
- fragmentów tekstu ale właśnie zapisanego w języku greckim tak krążą też tłumaczenia pewnego rodzaju prawda aramejskie
- łacińskie koptyjskie tak dalej natomiast no nie możemy się
- dokopać tego semickiego oryginału mówię tutaj Ewangeliach głównie głównie wokół
- kwestii Ewangelii ten problem tutaj się że ten problem dotyczy tej kwestii
- Ewangelii No i można zapytać co właściwie takiego się stało że chrześcijanie postanowili jakby zupełnie zapomnieć oryginalny
- miejskich tekstach ewangelistów i w ogóle ich nie przypisywali tak przepisywali tylko grekę i powiedzmy inne inne przykłady No nie zachował się
- no nawet jeden rękopis takiego oryginał także no to powiedzmy z jeden z punktów
- takich sobą są którego możemy możemy poddać
- lekki krytyce tą hipotezę arabską ale to oczywiście nie wpływa na nasz ogląd
- sytuacji taki szerszy i trzeba przyznać że semicki kontekst również językowy
- jest niezwykle ważne dla zrozumienia Nowego Testamentu i tutaj nic z tym nie
- polemizuje to że pojawiają się w Nowym Testamencie semityzmy bardzo różnego rodzaju nie budzi już jak kiedyś kiedyś budziło
- pewne kontrowersje dzisiaj już nie natomiast Wydaje mi się że taka bardzo
- radykalna wersja tej hipotezy aramejskiej Ta która mówi o tym że pa więc grecki tekst który mamy jest tylko przykładem że tak naprawdę powstawały
- oryginały semickiej I że należy czytać tą grę właśnie przez pryzmat języka aramejskiego czy tak jak mówiłem rzadko
- hebrajskiego idzie troszkę za daleko i wydaje się że nie uwzględnia całej
- złożoności sytuacji językowej w Judei i Galilei czasów Jezusa
- No więc ja chciałbym dzisiaj tak jakby podjąć próbę takiego z balansowania
- tych poglądów i powiedzieć trochę właśnie o tej że złożoności sytuacji a
- koncentrując się szczególnie na statusie greki w tamtych czasach państwu
- pozostawiam ocenę czy dane które państwo zaprezentuje którymi dysponujemy
- pozwalają na tak jednoznaczne utrzymanie tak radykalnie
- grzmiącej hipotezy aramejskiej żeby nam troszkę pomóc że
- to udostępniam prezentację
- i ona prowadzi na z na początek do pierwszego slajdu mną który
- pochodzi mamy tutaj tekst z Ewangelii według Jana 19 20 i ten tekst który tam
- znajdujemy on troszeczkę wprowadza nas właśnie tą złożoność sytuacji
- językowej w Palestynie tamtych czasów było napisane Jezus Nazarejczyk Król
- Żydowski ten napis czytało wielu Żydów ponieważ miejsce gdzie ukrzyżowano Jezusa było blisko miasta A było napisane w języku hebrajskim
- łacińskim i greckim Christie romanesti i hellenistic tak
- tutaj autor Ewangelii nam wymienia trzy w język i przy tym hebraistyki taki mały
- znak zapytania się pojawia ponieważ badacze nie są tutaj zgodni co do tego czy jeżeli w literaturze takiej
- wczesnochrześcijańskiej biblijnej i wczesnochrześcijańskiej pojawia się tato pojęcie hebrajski i to czy możemy mieć na myśli język hebrajski
- Czy powinniśmy mieć na myśli język aramejski także jest Tutaj jest Tutaj
- pewna różnica zdań która przekłada się również na te różne brzmienia hipotezy
- tak o której mówię tej semickiej tak Są zwolennicy języka aramejskiego jako tego
- który gdzieś tam miałby stać za tekstem Nowego Testamentu i Są zwolennicy też
- tego drugiego języka ale widzimy że publicznym miejscu inskrypcja zawiera
- napis w trzech językach No my za Przypominamy o tym że jesteśmy jednak w
- Imperium Rzymskim tak gdzie łacina jest tak naprawdę językiem językiem
- oficjalnym czy czym to łacina no powiedzmy nie jest paradoksalnie zbyt szeroką
- używana w życiu codziennym No ale dokumentach oficjalnych czy właśnie w
- takich instrukcjach tego tego rodzaju no ona się pojawia w miejscu w którym
- jesteśmy oczywiście język semicki musi się pojawić No i pojawia się również
- Greka pytanie po co tak ręka w Jerozolimie prawda na na inskrypcji
- która miałaby być odczytywana przez szerszą grupę ludzie
- Także to pokazuje że taki powiedzmy pogląd potocznym mówiący
- o tym że gdzie w tamtym czasie w tamtym miejscu mówili po aramejsku modlili się po hebrajsku i tyle No jest
- tutaj troszeczkę zaburzone tak poprzez pojawienie się łaciny i greki y i która
- No może najbardziej nas zastanawiać to Jonathan World Proponuję analizując tą
- sytuację językową tamtego regionu taki taki taki schematics zgodnie z którym mielibyśmy w życiu w tamtym
- miejscu no kilka języków na samym początku hebrajski biblijny
- czyli No ten język który mogli słyszeć ewentualnie Żydzi w synagodze
- Ponieważ został on wyparty przez język aramejski w kilku dialektach tak kilku
- dialektach bo judejski aramejski galilejskie aramejski brzmiał troszeczkę
- inaczej A były były jeszcze niektórzy wymieniają 5 różnych dialektów I pamiętamy taką scenę na dziedzińcu kiedy Piotra rozpoznają ludzie przy ognisku
- tak zanim do tej tej scenie zaparcia poprzez to w jaki sposób mówi tak od
- razu od razu słyszeli że że jest galilejczyk jem więc coś w Melodii tego
- języka tego dialektu musiało być takiego że był on łatwo rozpoznawalnym więc ten
- aramejski skąd w ogóle się wziął tak można można zapytać był to język taka
- Lingua franca and wschodu oni Żydzi zaczęli używać tego języka w
- niewoli babilońskiej ponieważ musieli z komunikować się z innymi mieszkańcami tamtej tamten tamtejszego Imperium na w
- związku z tym z czasem gdzieś zanikła znajomość hebrajskiego No i on koniec końców pozostał właściwie rzeczywiście tylko w sferze Kultury chcę
- hebrajskim hebrajski biblijny ale to nie znaczy że on całkiem zniknął tak przez przez wiele czasu mówiono o tym że że tego hebrajskiego wogóle nie mamy
- już w czasie właśnie w tym o którym mówimy dzisiaj no ale dzisiaj badań pokazują że że niekoniecznie tak a przynajmniej możemy
- mówić o tak zwanym hebrajskim niż na ludzkim takim w którym zapisywane były dokumenty na przykład które znajdujemy w qumran dzisiaj Niektórzy twierdzą że
- mogłyby być jakieś miejsca na terenie Judei gdzie
- jakieś takie Enklawy gdzie ten hebrajski mówiony funkcjonował były tak ale no z
- całą pewnością aramejski był był dominującym takim językiem można powiedzieć natywnym dla za ludzi
- którzy się tam robili później mamy no grekę i łacinę znowu tak jak mówiłem No
- była językiem okupanta nie za bardzo się jej uczono porozumiewali się nim
- rzymscy władcy tak czy dowódcy żołnierze
- ale a grecka grecka która No ta odmiana gryki która funkcjonowała wówczas była określana mianem Heine
- dialectos czyli tak zwany język wspólny No była takim językiem również
- powszechnym komunikacyjnym w Cesarstwie Rzymskim również Rzymianie posługiwali się grecką swobodnie
- zwłaszcza ci którzy kiedyś byli na eksponowanych stanowiskach także aramejski był językiem powszechnym wschodu
- Imperium przy anioł natomiast Greka była tak że tak powiem drugim językiem który
- funkcjonował jako pewne medium komunikacyjne w tamtym
- czasie No i pytanie jest takie jak ta Greka się miała właśnie na
- terenie Judei Galilei w czasach Jezusa tak Czy Żydzi
- również posługiwali się tą grę jaką i w jakim zakresie i Proponuję na początek żeby żeby sobie zobaczyć co się dzieje w tym względzie
- zajrzeć do takiego miejsca która które jest całą pewnością taką przestrzenią
- która będzie jednoznacznie kojarzona z takim no wręcz sercem Kultury Żydowskiej religii żydowskiej poza świątynią synagoga tak I
- nie chodzi mi o synagogi w diasporze bo wiemy że żydzi którzy nie mieszkali w Judei tylko gdzieś tam powiedzmy w Aleksandrii czy w innych miejscach Czy w
- Azji Mniejszej tak jak Apostoł Paweł prawda który się urodził w Azji Mniejszej posługiwali się grekom taki nie znali
- aramejskiego Natomiast ja chcę się za tutaj ograniczyć do do Judei
- żebyśmy tam popatrzyli co się dzieje więc nie szukam synagog poza ideom a na dodatek do samego serca
- wchodzę do Jerozolimy tak No i mamy przed sobą przykład tak zwany inskrypcji
- co.to.sa czy to dodam która pochodzi z Jerozolimskiej synagogi
- nim z czasów Heroda Wielkiego Ona jest datowana na rok 18 przed
- Chrystusem czyli No tak tuż tuż tuż przed narodzinami Jezusa
- No i zobaczmy piękną grafiką prawda jest zapisana Czy
- mamy synagogue tej synagodze jest taka ładna grecka inskrypcja która mówi nam o
- tym że Teodor to Sylwester nosa kapłan jaki synagoga synagoga synagoga w garści
- synagoga zbudował te synagoga Czy jest taka fundacyjna inskrypcja po co to
- zrobiłaby czytano w niej prawo studiowano przykazania i dodatkowo powstało tam hospicjum pokoje i łazienki jako miejsce gościnne dla tych którzy
- przybywają z innych krajów synagoga została ufundowana przez jego przodków starszych oraz symonidesa Czyli mamy taką informację o początkach tej
- Jerozolimskiej synagogi No i one podane są nie języku aramejskim tak tylko tylko
- podane są bardzo ładną bardzo ładną grecką i takich inskrypcji synagogalny
- tych które właśnie były zapisywane w języku greckim
- mamy całkiem sporo właśnie w tamtych czasu
- na dodatek Niektórzy podejrzewają bo wiemy że synagoga to jest takie
- miejsce w którym czytano toreb prawda z pewnych zapisków w Mosznie tak trochę
- późniejszym można wnioskować że Tora również mogła być zapisywana po grecku i
- odczytywana w synagogach po grecku tak wprost o tym jeden z rabinów
- mówi wiemy też o takich instrukcjach
- wyniszczenie które mówią że są jeżeli chodzi o recytację Biblii że są pewne
- fragmenty Biblii które mogą być recytowane w innych językach niż język święty tutaj można być zaskoczonym bo na przykład Szema Izrael tak jest zgoda na
- to żeby można było w synagodze recytować ją w języku innym niż święty język czyli
- język hebrajski Z tego wniosek byłoby wyschnąć one że nie tylko inskrypcje gdzieś tam
- pokrywały ściany synagog w Judei tak w Jerozolimie ale ale że również można było tą grę czyli wersję Starego Testamentu
- septuaginty być może słyszeć w synagogach tak niekoniecznie
- niekoniecznie po hebrajsku także ta hellenizacja tutaj stój jednego z autorów on mówi że około 80 procent
- nie skrypt II które znajdujemy właśnie na terenach Judei z pierwszego wieku
- około 80 procent inskrypcje zapisanych w języku greckim
- nie hebrajskim nie aramejskim byłby to jakiś argument za tym że jednak ktoś to
- musiał czytać inskrypcje te były skierowane do publiczności do odbiorców żydowskich a więc on również
- założenie jest takie że musieli rozumieć
- tekst także tekst inskrypcje to jest jedna rzecz ale gdyby tutaj wejść
- głębiej w tą archeologiem tamtego czasu i na przykład architekturę to co to co
- odnajdujemy to również pokazuje na Takie głębokie procesy chemizacyjne które
- które zaszły w tym żydowskim środowisku No ale Idźmy Idźmy dalej bo
- ciekawych ciekawych danych dostarczają nam również
- odkrycia papirusowe i tutaj widzą państwo na slajdzie piękną grotę
- tak która jest nas nazywana od pewnego odkryć archeologicznego które miało w
- niej miejsce Grotą listów co my tam co my tam znaleźliśmy tak
- tutaj widzimy Flat 50 60 XX wieku były prowadzone tam prace czyli tak jakby na dwa rzuty tak
- i znaleźliśmy tam tak w pierwszym rzucie papirusy z korespondencją z czasów bar
- kochby takiej postaci która działa w 30
- klatkach drugiego wieku czyli tuż moment momencik po
- powstaniu ostatniej księgi Nowego Testamentu tuż po wiemy że on
- doprowadził do powstania on rzymskiego żydowskiego zgłosił się Mesjaszem No i próbował
- No odzyskać odzyskać niepodległość tak mówi się wręcz o tym że
- był to taki ruch taki ruch że ludzki nacjonalistyczny tak
- żydowski antyrzymskie mamy tam papirusy z korespondencją z kręgów barkowy
- złota Grota jest niedaleko od słynnej twierdzy masakra jakiś 10 kilometrów
- od no oprócz tego a no i co Co ciekawe tutaj mamy 15 listów to są listy i zobaczmy co się dzieje 8 z nich
- jest w języku aramejskim 5 z nich w języku hebrajskim tak tym iż na niskim oczywiście nie biblijnym tak tylko niż na chińskim
- który się trochę różni od biblijnego i dwa listy po grecku dwa listy po grecku
- ich ten list po grecku tak jest dość dość ciekawy
- tutaj go tutaj go widzimy No tak troszeczkę zepsuty jest tutaj fragment
- złapałem żeby państwu pokazać to jest list od niejakiego suma josa do Jonatana
- immutableid taka ciekawa fraza która też budzi pewne kontrowersje ludzie
- zastanawiają się uczeń zastanawiałem się jak ją interpretować tam autor tego listu mówi że napisał po grecku ponieważ właśnie nie można było
- nie miał ochoty To jest ten moment
- interpretacyjny żeby znaleźć kogoś kto napisał by ten list po aramejsku i
- hebrajsku no i też bardzo ciekawe bo Jeśli tak jest to dlaczego właściwie on
- nie chciał nie mógł znaleźć kogoś kto by napisał list po aramejsku
- czy brańsku tak nie chciał nie mógł czy może pisanie parmeńskiej brańsku
- wymagało obecności kogoś kto był wyspecjalizowany w tej kwestii było to
- trudniejsze i łatwiej było napisać po grecku nie wiem że alfabet grecki jest znacznie łatwiejszy i w ogóle sposób zapisu jest
- znacznie łatwiejszy niż sposób zapisu w językach semickich
- no można byłoby idąc tym tropem pomyśleć ci że dosyć rewolucjoniści tak ci
- nacjonaliści żydowscy swobodniej w piśmie posługiwali się językiem greckim niż językiem aramejskim czy hebrajski
- Genesis uczonych Stanley Porter uważa być może na że być może nawet to było
- tak że no ponieważ swobodnie było im po komunikować się po grecku to
- wykorzystywali jednak hebrajski i aramejski pewnie raczej aramejski w korespondencji może bardziej po to żeby budować wzmacniać tożsamość narodową
- żydowską No ale pomogło wymagać tego żeby się specjalista pojawił bo nie
- każdy potrafił zapisać tekst w języku Semi A no ale to by pokazywało że to
- znajomość greki wśród Żydów nawet w takich środowiskach powiedzmy tradycyjnych nacjonalistycznych była dość dość
- Szeroka tutaj wrócę do tego swojego poprzedniego bo 61 rok i mamy drugie
- odkrycie znajdujemy tam archiwum baba ty czyli dokumenty prawne z lat
- 90-432 tak Czyli również bardzo podobny okres tutaj niektóre z nich są wcześniejsze I one też dostarczają nam ciekawych ciekawych
- informacji znajdujemy tam dużo greki dużo greki gdzie Zobaczmy nawet nie łaciny tak mimo że że łacina Jestem językiem oficjalnym
- ale kontrakty umowy jakieś różnego rodzaju pisma prawne często zapisywane
- są po grecku znajdujemy też takie teksty których
- główna część zapisana jest po grecku No na przykład podpisy imiona są aramejskie
- albo nabatejskie też tak jest możliwe pamiętajmy na przykład Herod był w
- połowie nabatejczyków także też język nabatejskie taki zdaje się zbliżony do języków arabskich bardziej
- również również tam funkcjonował oczy by to mogło świadczyć o tym że
- żydzi być może tamtych czasów żyjący właśnie w tamtym regionie byli po prostu
- wielojęzycznym tak więc nie posługiwali się tylko i wyłącznie aramejskim ale posługiwali się różnymi językami
- tak jakby adaptujący się do sytuacji właściwej blam
- Imperium Rzymskiego która było takie wielokulturowe i wielojęzyczne i Żydzi
- wpisywali by się jakimś stopniu Przynajmniej tak ten nurt właśnie związany z tą wielojęzyczność ą
- [Muzyka]
- z bardzo poważnymi konsekwencjami No śmierć czeka taką osobę którą No on
- sam sam na siebie sam na siebie ją sprowadzi z innych relacji które
- przetrwały wiemy że oprócz greckiej inskrypcji była również
- łacińska inskrypcja nie zachowała się łacińska zachowała się grecka natomiast
- kompletna cisza jest na temat jakiejkolwiek inskrypcji tego rodzaju w
- języku semickim No i jak można znowu taką daną
- zinterpretować [Muzyka] wyglądać by mogło na to że Greka tak uzupełniono łaciną była wystarczająca
- dla wszystkich potencjalnych czytelników tak tych którzy oczywiście umieli czytać bo to już jest to jest jeszcze inna inna kwestia kto jakim
- zakresie posługiwał się się pismem wówczas ale ci którzy się posługiwali
- nie potrzebowali być może już więcej wersji językowych tak wystarczyła wersja
- grecka i łacińska kino terenie świątyni coś zapisanego Nie
- Świętym językiem tylko grecką
- co dalej jakie jeszcze jak jeszcze kontekst tutaj chciałbym państwa na chwilę zabrać na cmentarz sobie pozwolę wyjść z tej prezentacji na
- chwileczkę
- ale może mi się uda
- A możemy się nie uda jednak coś mi tutaj szaleje sprzęt więc mi się nie uda Także
- nie wejdziemy na cmentarz ale ale zobaczymy ale zobaczymy inskrypcje która
- na cmentarzu się znajduje
- jest taka nekropolis słynna wbrew shearim
- w takim mieście zachowała się w stanie bardzo dobrym właśnie można na YouTubie sobie znaleźć
- w internecie taki Tour żeby się przejść zobaczyć jak
- to jak to wygląda no i znajduje się tam mnóstwo mnóstwo napisów nagrobnych i co
- ciekawe oczywiście są to groby żydowskie i większość z nich
- jest w języku greckim o dziwo tutaj mamy taką kryptę Apps is
- ideally situated josa głowy rady starszych który dowiadujemy się
- antiochus pochodzi Pochodzi z antiochii więc znowu można zadać sobie pytanie
- dlaczego napisy nagrobne na grobach Żydów z mamy po grecku a
- także także [Muzyka] tych danych tych danych gdybyśmy się przyjrzeli dokładnie mamy całkiem sporą
- widzimy że ta Greka się pojawia zarówno w przestrzeni publicznej w tym
- takim wysokim rejestrze właśnie na inskrypcja na jakichś napisach nagrobnych właśnie jako taki język oficjalny ale przy założeniu że jest on
- zrozumiały dla jakiejś grupy ludzi na również pojawia się w takim powiedzmy
- niskim rejestrze w tekstach papirusowy w listach gdybyśmy się
- zagłębi papirusy to znaleźlibyśmy mnóstwo listów prywatnych które również
- powstają w tamtym czasie w języku greckim pokazując że Greta bywa również
- używana w zupełnie prywatnych sytuacjach nie wspomnę o handlu tak czy przed
- chwilą przed cóż teraz przed państwem moneta którą wyemitował Herod który był
- pierwszym żydowskim królem emitującym na swoich monetach wyłącznie
- greckie napisy tutaj po prawej stronie jakby dobrze się przyjrzeć to mamy
- właśnie rodu basileos taki napis grecki więc monety ale również odważniki tak
- takie które służyły do tego żeby żeby zbierać miarę one były zapisywane
- greckimi greckimi napisami także
- no nie jest taka jednoznaczna sytuacja Tak wracając do hipotezy aramejskiej że
- tylko i wyłącznie aramejski funkcjonuje w tamtym czasie jako język Komunikacji w środowisku żydowskim
- No i rodzi się pytanie Jeżeli tak jest jeżeli ten proces synchronizacyjne były tak głębokie dotykały takich no powiedzmy
- newralgicznych punktów jeżeli chodzi o kulturę
- żydów judejski Tak w tamtym w tamtym czasie jak to wszystko się ma według
- leki Nowego Testamentu to raz i dwa No właśnie Jezus i apostołowie tak czy oni
- żyli jakby w oderwaniu od tej rzeczywistości takiej
- wielojęzyczne i posługiwali się wyłącznie dialektem galilejskim języka aramejskiego
- czy nie I tutaj na kilka kwestii Chciałbym zwrócić uwagę Po pierwsze doskonale wiemy dzisiaj że Jezus apostołowie a już
- na pewno autorzy biblijni ewangeliści kiedy cytowal I Stary Testament i kiedy zmiana cytaty które znajdujemy w Nowym Testamencie tym brzmieniu greckim
- to one w większości wypadków są bliższe tekstowi septuaginty czyli greckiej
- wersji Starego Testamentu niż w Biblii hebrajskiej
- tutaj taki drobny drobny przykład który
- pokazuje nam coś z Listu do Hebrajczyków 16 tak gdzie mamy odniesienie do
- deuteronomium 3243 niech mu oddają Pokłon wszyscy aniołowie Bożym tak jest taki lekko zmodyfikowany
- cytat tak to się interpretuje ale Zwróćmy uwagę że jest
- to lekko zmodyfikowane cytat septuaginty gdzie mamy w tym miejscu takie brzmienie
- niech mu oddają Pokłon wszyscy synowie Boży także tutaj ci aniołowie synowie
- pojawiła się zmiana natomiast Biblii hebrajskiej tym psuł jest zupełnie inny
- tekst wysławiajcie narody jego lud także ewidentnie autor listu do Hebrajczyków jeśli chciał się odnieść do tekstu biblijnego zacytować Stary
- Testament to miał w głowie tekst septuaginty no i wogóle septuaginty
- grecka wersja Starego Testamentu jest uważana za Biblia pierwszego kościoła one zeszło nawet takie wydanie tak współcześnie Biblia pierwszego kościoła
- i i to gdzieś nawiązuje do do septuaginty te
- no i wrócę jeszcze do tego co mówią o synagogach Kto wie Kto wie czy
- właśnie nie dałoby się dowieść tego że wielu synagogach tym odczytywana tekst
- biblijny nie w Świętym języku hebrajskim ale czasami w języku greckim czyli to
- jest jedna rzecz ale idąc tym tropem tej y y i biblijnej
- dziś takie pytanie Jeżeli aramejski byłby tylko jedyny w tym takim dominującym językiem tamtych czasów tamtego miejsca to znowu
- wracam do pytania dlaczego Nowy Testament mamy dzisiaj po grecku Nie ma śladów oryginałów semickich są ślady trener w
- tradycji które mówią o tym że Mateusz miał logia Jezusa miał jakiś tekst w
- języku hebrajskim taki nie wiemy hebrajskim czy aramejskim
- wytworzyć tak jest kilka takich śladów późniejszej tradycji wczesnochrześcijańskiej Ale nic się nie zachowało
- No i naprawdę trudno sobie wyobrazić żeby chrześcijanie nie zachowali tekstów
- oryginałów przecież byłyby to naprawdę bardzo ważne teksty One powinny ulec procesowi kopiowania przepisywania A tak się
- chyba nie stało skoro nie zachowało się nic więcej że jednak należy przyjąć że
- ewangelia na przykład albo tutaj głównie na tym fragmencie tekstu Nowego Testamentu się skupiamy jednak powstawały od razu w
- języku greckim to że Paweł pisał od razu po grecku nie budzi tak wątpliwości Zwróćmy uwagę że on po grecku pisze nawet do Rzymian tak
- co pokazuje że że taka jest rzeczywiście takim językiem który jest powszechnie
- zrozumiały Zwróćmy też uwagę na to że Greka Nowego Testamentu jest dobrą grę
- jaką Tak ona zawiera w sobie mnóstwo semityzm uff Ale na przykład nie zawiera jakiś błędów gramatycznych składniowych więc trzeba powiedzieć że użytkownicy
- tego języka pisarze ewangeliści posługiwali się nim bardzo dobrze na różnych płaszczyznach z No tutaj też mamy też mamy też mamy
- pytaniem No byłoby więcej takich pytań na na przykład jeśli tylko aramejski
- byłby to tym językiem który dominował Judei to skąd pomysł na to żeby tak
- wielu Żydów tamtego czasu co znajdujemy również na instrukcjach przyjmowało greckie imiona nawet uczniowie Jezusa mają greckie imiona Filip Andrzej czy
- postacie z którymi się spotyka Nikodem tak to jest greckie imię czy Teofil tak
- który się pojawia w prologu Ewangelii Łukasza to również jest greckie imię
- więc może tak ręka jednak ma więcej do powiedzenia że tak powiem w tamtym
- czasie niż nam się wydaje i ta sytuacja jest bardziej skomplikowana No i
- że tak będzie ciężko sobie wyobrazić że Jezus i apostołowie się izolują od tego
- wielojęzycznego świata i być może jednak gdybyśmy gdybyśmy
- te dane które No Rosji Rośnie liczba tak jest ich coraz więcej z uwzględnieniem i
- zaczęli czytać pewne fragmenty tekstu Nowego Testamentu to moglibyśmy znaleźć
- tam słowa które Jezus wypowiedział rzeczywiście po grecku a które nie są jedynie tłumaczeniem jakiejś relacji tak o tym co powiedział w języku w języku
- aramejskim No i pozwolę sobie na taki krótki rzut oka na parę fragmentów biblijnych tak które
- gdybyśmy nie mieli tych danych o których mówimy tak to moglibyśmy w inny sposób
- interpretować ale ponieważ je mamy to mamy prawo do tego żeby spróbować przymierzyć się do takiej interpretacji która jednak uwzględnia
- większą rolę grecki w tym świecie Indyjskim pierwszego wieku niż to się
- często zakłada a zwłaszcza niż to zakłada hipoteza aramejska zaczniemy od Dziejów Apostolskich 61 Gdzie znajdziemy
- informację taką że tyle niszczcie zaczęli szemrać przeciwko Hebrajczyków
- Home że przy codziennym rozdawanie jałmużny zaniedbywane ich dobre są
- helleniści i hebrajczycy którzy się wspierają No i to jest
- wczesnochrześcijańska gmina która jest złożona z hellenistycznych czyli tych którzy jakiś sposób są powiązani wywodzą się z kultury greckiej czy
- grecko-rzymskie i tak można byłoby powiedzieć w tamtym czasie No i są hebrajczycy którzy którzy są Żydami z pochodzenia No i zagraj jeżeli jeżeli
- myślimy o chrześcijanach pochodzenia nie żydowskiego to ciężko jest naprawdę zakładać że oni znali język aramejski
- nawet jeżeli gdzieś tam w tym środowisku długo funkcjonowali
- totobet bardziej prawdopodobne jest że ci hebrajczycy znali grekę tak biorąc
- pod uwagę te świadectwa a które mamy czy nawet biorąc sobie przetoczy Pawła z
- Tarsu który bez problemu mówił Pisał po grecku ale też w języku semickim więc przypuszczamy że być może tutaj Jeżeli oni mieli się no nawet
- sprzeczać tak w tym momencie a potem może jakoś dogadać to Greka mogłaby być
- jakimś lepszym Medium do komunikacji niż język semicki czyli to jest taka
- powiedzmy przesłanka którą możemy próbować zacząć interpretować w świetle
- świetle danych No po prostu Zastanawiając się co z tego nam wyniknie
- inny fragment który jest dyskutowany w tym kontekście to jest takie fragment
- który dotyczy rozmowy Jezusa z Piłatem No i zastanawiają się bibliści nowości w
- jakim języku broni ze sobą rozmawiali tak my mamy grecki tekst tak czy ty
- jesteś królem żydowskim takie pytanie powiedział ty mówisz No i cała cały ten
- dialog tam się odbywa nie znajdujemy jakichś informacji o tłumaczył
- taką oczywiście można byłoby go założyć zakładamy też że Piłat raczej nie znał
- aramejskiego po łacinie Jezus raczej nie mówiłby bo
- mało kto mówił tak tylko Rzymianie właściwie w posługiwali się łaciną są pewnością Piłat znowu grekę tak był wykształconym człowiekiem
- który na pewno na pewno bardzo dobrze grekę znał no i przy założeniu że Jezus
- również rozmawiał po grecku najprostszą hipotezą najprostszą Ta która Nie mnoży
- nam Bytów to byłaby taka hipoteza że rzeczywiście ten dialog odbywał się w
- języku greckim więc Być może tutaj mamy mamy do czynienia właśnie z takim rejestrem zapisem słów oryginalnych słów Jezusa wypowiedzianych
- w języku greckim mówiącą potencjalnych jeszcze tutaj potencjalnych znajomości greki
- przez Jezusa musimy zdać sobie sprawę z tego że no pochodził z Galilei tak
- Nazaret był zlokalizowany w Berlinie niedaleko
- stolicy tej tego regionu seforis miasta seforis i w
- okolicach decapolis tak dekapol same nazwy decapolis 10 ogród tak czasami w
- przekładach znajdujemy to jest grecka nazwa i ono pokazuje na to że mamy tam do czynienia w okolicy z miastami które były silnie zhellenizowany był ośrodki
- kultury grecko-rzymski który Gdzie W sposób naturalny mówiono po grecku
- Jezus w rzemieślnikiem który wykonywał jakiś pracy dla ludzi z okolicy to być
- może po prostu nawet gdyby nie chciał to musiał choćby na poziomie konwersacyjny
- moim nauczyć się greki po to żeby się dogadywać z klientami więc to jakby też dodatkowa
- tutaj taka taka informacja która która by to wspierała tą taką możliwość
- właśnie posługiwania się grecką przez Jezusa
- inne miejsce tutaj Przechodzimy dom do Ewangelii według Marka 724 30
- dowiadujemy się że Jezus rozmawia z pewną kobietą która jest określana jako
- greczynka ellenis rodem z syropem Symfonii kissa to geny
- No i wydanie W jakim języku z Greczynką tak mógł rozmawiać Jeżeli nie ma
- pośredni tak bo zawsze ta hipoteza tłumacza tak gdzieś tam może nam stać ale ale w tej sytuacji językowej która jest otwarta tak na użycie greki również
- przez Jezusa No to tłumacz byłby niepotrzebny pytanie też czy greczynka posługiwały się aramejskim a raczej nie Więc jeżeli nie założymy tłumaczę o
- którym nikt nigdy nic w Nowym Testamencie nie wspominam to
- możemy przyjąć Najprostsze rozwiązanie Jezus po prostu mówił z nią po grecku
- taka byłaby przynajmniej byłaby możliwość po tej rozmowie z Greczynką syrofenicjanka Jezus udaje się właśnie
- do krainy o której mówiłem Do decapolis nad jeziorom
- galilejskie i tam mamy taką historię z głuchoniemym z którym on się spotyka i
- tu się pojawia ciekawa ciekawa rzecz Przepraszam już jestem z powrotem
- mianowicie 5F greckiej Ewangelii Marka tutaj 34
- wersecie wypuściłem pojawia się cytat w języku aramejskim tak Czyli z jednej
- strony m.in jesteśmy w dekapolis czyli takim regionie którym przynajmniej w ośrodkach miejskich dominuje Greka jesteśmy w
- obrębie tekstu który jest zapisany językiem greckim No i znajdujemy słowo aramejskie fethead czasami effata tam się pojawia i to jest
- jeden z trzech takich cytatów aramejski który w Ewangelii według Marka
- znajdziemy to od razu Przyjrzyjmy się dwóm pozostałym jeden jest piątym właścicielem pójdę łączyć dziewczynkę za rękę powiedział do
- niej tablica.com Co można przetłumaczyć dziewczynką mówię ci wstań No i 15 rozdziale Jesteśmy pod krzyżem Gdzie Jezus elo Ile ma
- sabachtani Mówi również po aramejsku No i
- zadają sobie pytanie bibliści co właściwie damy izmy te aramejskie cytaty
- Ewangelii Marka rąk jakbyśmy się im przyjrzeli to było pierwsze jest ciekawa
- im rzeczy za każdym razem cytat aramejski jest przełożony na grekę tak
- czyli czyli jest jasne że czytelnicy Ewangelii Marka nie rozumieją tych
- cytatów aramejski tak trzeba im nie przetłumaczyć
- i teraz właśnie czy cytaty aramejskie z tłumaczeniem greckim w Ewangelii Marka
- się pojawiają gdyby wrócić do hipoteza aramejski która mówi nam o tym że za ewangelią Marka musi stać jakiś oryginał aramejski cała Ewangelia Marka jest
- przykładem to jakby to przyjdź tym momencie te sytuacje
- że Marek tak czy ten potencjalny nasz tłumacz tak w tym momencie tylko te trzy
- drobne aramejskie fragmenty nam postanawia zostawić w tekście swojego
- tłumaczenia na dodatek tłumacząc zdałem sobie sprawę z tego że jego odbiorcy tego nie zrozumieją No bo Jezus przez cały czas mówiłby po aramejsku
- można byłoby sobie wyobrazić że tych cytatów będzie więcej ale są tylko trzy
- I za każdym razem za każdym razem tłumaczone na dodatek ten trzeci jest
- też ciekawa sytuacja bo stojący obok pod krzyżem ludzie tak
- z Jerozolimy wogóle nie zrozumieli tak tego lo lo i lama sabachtani myśleli że
- że woła Eliasza także to też jest pytanie o ich niezrozumienie z tego
- aramejsku ale to powiedzmy jest jakaś inna inna kwestia na jakie są rozwiązania tutaj podam jedną niektórzy Biblii sił uznali
- że Marek Cytuję w specjalnych miejscach te słowa aramejskie które Jezus
- wypowiada i uważają że być może jednak było tak że Jezus rzadko używał
- aramejskiego tak Czyli wręcz przeciwnie tak tutaj to idzie jeżeli chodzi o
- zestawienie z hipotezą arabską że używał aramejskiego tylko wtedy kiedy rozmówca
- rozumiał tylko aramejski albo w jakiś momentach specjalnych tak jak na
- przykład na krzyżu wiadomo w takim momencie momencie agonii odwołuje się do
- języka tego pierwszego tak Który jest dla niego ważny ale pytanie Jak to było jak to było z nauczaniem także tutaj jest taka ciekawa hipoteza która która
- taki dość nieoczekiwany myślę sposób staramy izmy w Ewangelii Marka
- Próbuję Próbuję wyjaśnić jeżeli chodzi o spotkania Jezusa
- z ludźmi którzy mieszkają na terenach są pewnością nie żydowskich
- zhellenizowanych to można byłoby jeszcze sobie tutaj dorzucić historię opętanym gerazeńczyków czy też gerazeńczyków w zależności od wersji Ewangelii ptaków
- oraz 1 a czasem jest ich dwóch i oni żyli po drugiej stronie Jeziora
- Galilejskiego to były ewidentnie tereny pogańskie o czym świadczyć mogą odbyć
- świnie tak dużej ilości które tam się po do piły w efekcie egzorcyzmu No i pytanie Czy Jezus będąc na tego typu terenach będąc na przykład
- dużych miastach gdzie ludzie posługiwali się grecką No musiałby korzystać z tłumacza Czy mógł nauczać bezpośrednio w język radzieckim No i oczywiście
- jesteśmy w sferze hipotez więc dane które mamy mogłyby świadczyć o tym że Greta byłoby nie byłabym u nieobca więc kto wie czy tego nie robił
- mi taki jeszcze na końcu na końcu 11 fragment rozmowa z Nikodemem Ewangelii
- Jana 37 Nikodem imię greckie tak mamy mamy
- członkom sanhedrynu ale ale ewidentnie imię greckie No i są takie interpretację
- które idą w kierunku takim że mogła to rozmowa odbyć się jednak po grecku Aga
- nie po aramejsku o czym świadczyć może to że no dziwna sprawa Tak wykształcony
- człowiek jak Nikodem Nie bardzo rozumie ide tego Narodzenia tak o której mówi mu Jezus tak jest i pyta czy jest możliwe
- aby człowiek który startem narodził się powtórnie tak to na nowo powtórnie tak tutaj się pojawia kilka razy No i
- trzeba by to sprawdzić ale tak jak mówię preferuję preferuję pewną hipotezę to
- słowo Another które tutaj wypuściłem dwukrotnie ono pojawia się również tutaj w trzecim wersie jest niejednoznaczne bo Another może znaczyć z góry i to jest
- jego właściwie pierwsze znaczenie w słownikach ale może również
- zaznaczyć metaforycznie od nowa No i niektórzy próbują dowodzić że że Jezus
- chciał powiedzieć o narodzeniu z góry tak jakby z nieba tak ale wykorzystywał
- jakąś taką niejednoznaczność słowa greckiego którą Nikodem
- No nie wyłapuje tej niejednoznaczności tam powtórnie jak to jest możliwe żeby
- powtórnie tak jakby nie nie wyłapujący tego że to może znaczyć że z
- góry to chodzi o Narodzenie z góry z nieba tak jakieś jakieś duchowe
- Narodzenie gdyby rozmowa działa się po aramejsku to nie byłoby tej
- niejednoznaczności tutaj nie powinno być w związku z tym tak zwolennicy takiej
- interpretacji sądzą jakiś nieporozumień ze strony Nikodema i
- moglibyśmy jeszcze parę cytatów w parę miejsc prześledzić pod tym kątem próbując wykorzystać te dane które mamy
- o tym takim dość szerokim użyciu grecki w tamtym kontekście i patrząc czy
- wyłania się nam z tego jakiś spójny obraz mamy to dzisiaj już
- zatrzymamy się w tym miejscu Ja tylko konkluduje tak króciutko
- podsumuję to co to co tutaj sobie ustaliliśmy
- więc tak to co można uznać zapewne to jest to że
- widzimy grekę jako ważne medium komunikacyjne językowe dość powszechnym
- użyciu w różnych kontekstach w Judei i w Galilei w czasach Jezusa no i w związku z tym że mamy no i tata
- tata liczba danych rośnie ciągle coraz więcej tej greki nam się wyłania z tego
- z tego obrazu możemy próbować interpretować te sytuacje takie na przykład o których tutaj dzisiaj mówiłem jako takie w
- których można byłoby się spodziewać że Jezus mógł żyć greckie czy nie potrzebujemy odwoływać się do Armii zmów tak czy do do języka aramejskiego że
- wyjaśnić to co on chciał powiedzieć dodatkowo to że Jezus pochodzi z tej
- takiej przysłowiowej Galilei pogan ta która jest takim Specyficznym miejscem i rzeczywiście tą grę można można Można tam spotkać
- Może częściej nawet niż w Judei plus to że wykonuje zawód rzemieślnika który
- wymaga kontaktu z ludźmi również sprzyja temu żeby założyć że Jezus mógł jednak w
- jakimś stopniu przynajmniej komunikować się po grecku i zakładamy że no nie
- izoluje się od świata zewnętrznego który No bo wykazuje pewne cechy głębokiej
- hellenizacji dorzucamy do tego kwestie cytowania Starego Testamentu w greckiej
- wersji bardziej septuaginty no i sam fakt zachowania się greckiego tekstu
- Nowego Testamentu a nie aramejskiego no te wszystkie ten
- pokazują nam że Sytuacja ta językowa w tamtym czasie w tym miejscu jest o wiele
- bardziej złożona niż niż przedstawiali by nam to tacy powiedzmy radykalni zwolennicy hipotezy aramejski
- czy jakiejś semickiej innej hebrajskiej No i państwu zostawiam Ocenę
- tego tych danych pod kątem tego czy możemy dalej jakby
- podtrzymywać w taką radykalną wersję hipotezy aramejskiej czy może powinniśmy
- się zastanowić nad tym jaką rolę Greka pełniła w świecie Nowego Testamentu
- Dziękuję bardzo My również dziękujemy słupku pierwsze
- takie skojarzenie które ja mam akurat niezwykłą tylko z łaciną i z
- piękną scenę z Żywot Briana Monty Pythona
- by i żołnierz rzymskich tytułowym gra Janowi
- kazał napisać poprawnie 100 razy Rzymianie do domu Ty
- powiedziałeś że ręka którą posługiwali się ewangeliści przynajmniej była przyzwoitka czyli nie musieliby pisać po 100 razy w różnych miejscach różnych
- sentencji w języku greckim ale mam takie pytanie które do nas dotarło
- która Ewangelia jest napisana najlepszym a która najgorszym językiem Słyszałem że
- na przykład Ewangelia Marka jest bardzo niechlubna powiedziałbym że Ewangelia Marka wykazuje takie cechy rzeczywiście
- [Muzyka] składni semickich na przykład każde zdanie niemalże rozpoczyna się od spójnik i i tak co jest jakimś takim
- przynajmniej stylizacją a na język na język semicki w związku z
- tym że tak jest to Ewangelia Marka wzbudza największe zainteresowanie biblistów którzy właśnie tą koncepcją aramejsko się interesują bo oni tam
- próbują najwięcej w tym Marku tego tego miejsca niskości
- wygrzebać natomiast Ewangelia Łukasza jest chyba taką najbardziej elegancką grecką pisana Ale to też nie jest równe bo bo
- Powiedzmy że jeżeli Rozpoczniemy lekturę prologu Ewangelii Łukasza tam piękną
- hellenistyczną kolejne taką naprawdę nie powstydziłby się jakiś wybitny pisarz z
- tamtej epoki Natomiast są takie miejsca które ewidentnie są takimi No
- przynajmniej stylizacjami niektórzy mówią że on stylizuje swój tekst na septuaginty te Czyli znowu tak ręka jakby wykazywała by być może właśnie