Nie taki purytanizm straszny?
Opublikowano:
Rozwiń transkrypcję filmu
Nie taki purytanizm straszny? | EWST online
- [Muzyka]
- [Muzyka]
- Dzień dobry państwu jest wtorek godzina 19 rozpoczynamy wst online jest z nami
- już doktor habilitowany Kazimierz B A to oznacza że temat będzie związany z
- historią kościoła aczkolwiek bardziej niż z historią
- będzie związane też z opowieścią o jednym z nurtów chrześcijańskich Wokół
- którego jest nagromadzonych całkiem sporo stereotypów
- a mianowicie z kurytanizmem czym jest płytamizm czy rzeczywiście tak jak nam
- wielu osobom które o nim słyszały bądź też czytały bądź oglądały filmy kojarzy
- się z ponuradztwem z niechęcią do wszelkiego rodzaju uciech tego świata
- bardzo takimi skromnymi ubraniami z niechęcią do tańca z abstynencją No i z
- całą masą różnych innych rzeczy czy purytanizm rzeczywiście taki był czy
- taki jest o tym opowie nam dzisiaj właśnie Kazimierz Bem Kazik zapraszam
- Dobry wieczór państwu nie jest rano jestem w samym centrum korytańskiej
- nowej Anglii jestem w nasociusetts i temat o purytaniach jak gdyby nasunął
- się nam sam nie wiem czy państwo znacie jest taka w latach 20 ktoś uknął tutaj w
- nowej Anglii takie powiedzenie że purytanizm to jest takie okropne duszące
- przerażające uczucie że ktoś gdzieś się dobrze bawi niestety ta opinia o porytanach przetrwała bardzo często myli się ich z
- okresem wiktoriańskim tak samo ona przetrwała też przez
- literaturę szczególnie przez literaturę z początku XIX wieku to pojawia się autorn jego słynna The scarlettna litera to opowieść o tej
- biednej hesterpryne którą naznaczono literę a na znak cudzołóstwa a do Tri
- które musiała z tą literą chodzić która wykrzyczała tym obłudnym duchownym który jeden z których gdyby był ojcem jej dziecka że ta litera
- będzie znakiem waszego i waszej hańby ani mojej
- opinia o porytach przetrwała do dzisiaj do dzisiaj Niektórzy nawet członkowie
- mojej parafii mówiono tak No kiedy myśmy byliśmy bardzo purytańscy bo rzeczywiście moja parafia została założona w 1666 roku jako jedna z
- najstarszych w Stanach Zjednoczonych ale Czy to jest prawda więc proszę pamięta
- Zacznijmy od definicji słowa purytanin purytanin od angielskiego Pure Fight
- Czyli ktoś kto chce oczyścić kościół Proszę pamiętać że w zasadzie do końca
- XVII wieku purytanii uważali że byli częścią kościoła Anglii więc Kościoła
- anglikańskiego kościoła reformowanego ale uważali że reformy które wprowadziła
- królowa Henryk VIII potem Edward szusta potem Elżbieta i nie poszły wystarczająco daleko mianowicie uważali że kościół należy oczyścić szelkich
- naleciałości oni to nazywali papistycznych katolickich uważali że urząd biskupa nie ma uzasadnienia w Biblii należało usunąć wszystkie obrazy
- wszystkie dzieła sztuki z kościołów jak reformowani królowa Elżbieta Jak pamiętamy lubiła sztuka jej kaplicy był krucyfiks
- i stąd oni spotkali się początkowo z dość łagodnymi sankcjami i mniej więcej
- w 1580 roku pojawia się takie zdanie o nich ktoś napisał że
- najbardziej gorących protestantów nazywamy purytanami oni jak to często bywa przyjęli to tę nazwę dla siebie
- początkowo udali się do Kamińskiej i Niderlandów do lady donsterdamu i w tej
- Lady w Amsterdamie tam mieszkali kiedy ich dzieci zaczęły się niderlandyzować w przerażeniu postanowili uciec otrzymali taką kartę
- od ówczesnego króla uciekli założyli nową Anglię ale proszę pamiętać że do
- końca 17 wieku purytanie chociaż umieli bardzo demokratyczną formę kościoła
- kongregacjonizm a więc w każdą decyzję podejmowała parafia i tylko parafia nikt
- jednej parafii nie mógł narzucić czegoś jej obcego oni do końca uważa li 17
- wieku uważali się za część kościoła Anglii nawet w pewnym momencie byli gotowi przestać na biskupów Pod warunkiem że ci
- Biskupi będą bardzo bardzo daleko wizja przesłania na przykład biskupa do nowej Anglii na początku XVIII wieku ich Przeraziła na szczęście
- dla nich umarła królowa Anna która coś takiego planowała Anna Stuart No i Jerzy pierwszy nie był już tym zainteresowany i ten pomysł się
- gdyby umarł ale proszę pamiętać że oni uważali się za część kościoła Anglii część która musiała być porządnie zreformowana
- tak to się przejawiało po pierwsze przewiało się to Szanowni państwo w tym że ich kościoły wyglądały bardzo skromnie proszę państwa tak wyglądało
- typowy kościół purytanów ten jest wybudowany w 1785
- roku Proszę zobaczyć jaki to jest prosty budynek bardzo proste budynek Mężczyźni
- i kobiety wchodzą razem proszę zobaczyć są takie boksy nie ma żadnych nie ma
- żadnych witraży są tylko okna Okna mają bowiem oświetlać budynek ale tak żeby są symbolem światła które
- natchnienia Boga które przenika i proszę zobaczyć te wszystkie boksy są tak samo wyglądają są tak samo ułożone i głównym miejscem jest oczywiście
- ambona tutaj jest ławka dla starszych kościelnych ale proszę zobaczyć wszystkie boksy są takie same Otóż co 10
- lat w parafiach nowej Anglii Te boksy na nowo przypisywano różnych rodzinom
- rodziny siedziały razem wszyscy razem siedzieli i na przykład po
- to się przynosiło wkładało rozpalony cegły w takim specjalnym pomieszczeniu
- aby było cieplej ale budynki miały być proste i rodzinie siedziały razem Mężczyźni i kobiety niezamężni siedzieli na galeriach
- podobnie później Indianie i afroamerykanie na nabożeństwo prowadził
- pastor oraz świecki z ambony pastora świecki z ambony na ambony też
- wchodził tak zwany prekantor który układał psalm purytanii byłem bardzo długo odmawiali stosowania organów albo jakichkolwiek
- instrumentów muzycznych do prowadzenia nabożeństwa ale Chciałbym wrócić do tego ułożenia tego kościoła też proszę państwa ułożenie tego kościoła zależało
- nie tylko od zamożności bo zamożności nie dało się pokazać w takich ławkach
- ale często starsi jeżeli wiedzieli że grupa parafia nie jest ze sobą skłócona
- dwie czy trzy rodziny są ze sobą skłócone sadzały ich razem obok siebie aby doszło do pojednania bo Proszę
- pamiętać że raz w miesiącu była sprawowany sakrament Wieczerzy Pańskiej i raz w miesiącu tę wieczerzę pańską rodzina przyjmowała razem w ławkach w
- Europie podchodziło się w kierunku ambony w nowej Anglii przyjmowało się we w ławkach kiedy ta rodzina kończyła podawała flagą i chleb rodzinie obok
- chodziło o to aby poprzez miejsce w kościele
- pozwolić ludziom na pojednanie się i aby ta cała społeczność miasta była
- pojednana i nasad Yours i w connericat tak samo później w New Hampshire i w
- stanie vermond żebym miasto mogło być miastem musiało być w stanie utrzymać pastora kongregacjonalnego czyli pastora purytańskiego
- więc tak wyglądały kościoły w czasach purytanów w nowej Anglii zachowało się
- ich kilka bo im w XVIII wieku a w szczególności na początku XIX wieku uznano że one są za proste i częściowo zbyt demokratyczne
- częściowo zbyt demokratyczne nie można było się pochwalić lepszym miejscem w
- ławce Proszę pamiętać że purytanie tak samo bardzo naciskali na edukację jest taka bardzo szybko uchwalili prawo tak zwanym
- szatanie zwodzicielu który chce aby ludzie nie znali Pisma Świętego aby w
- ten sposób ich zwiódł i stąd miasta miała obowiązek które
- miały ponad 50 rodzin utrzymywać nauczyciela który by uczył zarówno mężów
- chłopców jak i dziewczynki czytania i pisania pisma specjalnie ułożono tak
- zwane New England primerki podręcznik do nauki uczyło się
- abecadła prawdy wiary za pomocą krótkiego rodzaju wierszyku
- na tyle popularny że nie mamy jego pierwszych ośmiu wydanej No dostały dosłownie zaczytane na śmierć ale były bardzo tanio wydawane bardzo popularne
- ale skutek tego był taki że w XVIII wieku na początku XVIII wieku populacje
- nowej Anglii należała do jednej z najbardziej
- do populacji której najwięcej osób miało czytać i pisać na świecie
- czytanie opanowało ponad 80% mieszkańców z pisaniem było ciut gorzej ale czytanie
- opanowało ponad 80% mieszkańców to dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn
- No dobrze no ale to w takim razie czy to wciąż oznacza że oni byli szczęśliwi No Otóż proszę państwa jest znowu wracamy do kwestii pieśni w
- kościele oczywiście bardzo długo w nowej Anglii w kościach kongregacjonalnych po
- Bretanii nie pozwalali na instrumenty muzyczne ani na skrzypce ani
- na cymbały tym bardziej na organy pierwsze organy w kościele kongregacjonalnym pojawiły się w niezwykle liberalnym
- Kościelec dopiero w 1790 roku Tym niemniej To nie było tak że nie było
- instrumentów cała masa testamentów które się zachowała i z nowej Anglii wspomina
- o piszczałkach o Trąbkach o skrzypcach wiadomo że ludzie lubili grać na
- instrumentach lubili śpiewać wręcz tu pojawiły się pierwsze chóry i
- znowu Proszę pamiętać że najstarsze towarzystwo muzyczne działające w Stanach Zjednoczonych do dzisiaj pojawiło się właśnie w Bostonie a więc
- tym centrum purytanizmu one się pojawiło właśnie w Bostonie i wynikało z tego że
- purytanie lubili śpiewać lubili grać na instrumentach to że tego nie robili w
- kościele wcale nie oznaczało że nie lubili muzyki albo z tą muzyką walczyli
- co więcej niektórzy byli na tyle dobrze znali muzykę że potrafili krytykować zarówno
- pastorów którzy nie umieli śpiewać jak i tych diakonów którzy mieli wyłożyć muzykę psalmu że zachował się taki młodość
- obsteniczny można powiedzieć argument jak to jedna z gazet w Bostonie niezwykle antyklerykalna Śmiała się że jeden z diakonów tak fałszował iż jedna
- z kobiet poroniła i ze względu na to że on regularnie fałszuje nazwał go
- prokurentem aborcji Proszę pamiętać więc pamiętamy o tym że
- jest muzyka jak było z tańcem wiadomo że wszędzie ewangelicy
- reformowani mieli ogromny problem z tańca początkowo No tabele puryta nie byli troszeczkę rozdwojeni a
- mianowicie stwierdzili że ponieważ Biblia wspomina w paru miejscach o
- tańcach więc być może niektóre tańce są dozwolone chodzi o to że one by były właściwe zalecali żeby kobiety nie tańczyły z mężczyznami w pierwszym
- pokoleniu drugim pokoleniu pojawia się nam taki duchowny nazywa się incris Mother on jest niezwykle niezwykle wpływowy i ingris Mother
- rzeczywiście wystąpił z całą masą z takim specjalnym traktatem który mam
- prawie dostawała po pleksi w którym walczył z tańcami mówił że też coś strasznego coś obrzydliwego to jest absolutnie Szatan chce tego chce to
- zwieść wiernych żeby tańczyli bo wiadomo że to się czym to się kończy to jest
- druga połowa XVII wieku na początku XVIII wieku jego syn niezwykle wławy
- pastor już miał nieco inne podejście do tego koton Mother uważał że tańce No nie są najlepsze ale trzeba na nie zezwolić
- nawet tańcem mężczyzn z kobietami tylko wiecie państwo Dlaczego należy z tym być bardzo ostrożnym dlatego że prowadzą do seksu tańce prowadzą do czegoś gorszego
- mianowicie tańce prowadzą do anglikanizmu anglikanie bowiem tańczą i tak naprawdę Jeżeli pozwolimy ludziom tańczyć to oni
- dojdą do wniosku że być może anglikanizm ma rację Poproszę pamiętać że wtedy już purytanie zauważają że są innym kościołem kongregacjoniści i są kościom
- bardziej reformowanym i stąd kotem nadal mówi Nie nie nie możemy pozwolić na tańce gdyż one prowadzą do czegoś tak okropnego jak anglikanizm
- z tańcami nie udało się absolutnie purytanom zwalczyć tańce trwały co
- więcej wiemy że pod koniec XVIII wieku Tańce były poprzedzone śpiewem
- purytanii często się jak wiemy lubili koncertować lubili śpiewać więc mamy kilkudniowe potańcówki które były nawet przy bardzo ciekawych
- okolicznościach Otóż na przykład jedną z taką tradycji nowej Anglii było to od
- połowy XVII wieku niż podczas ordynacji ważono specjalne piwo
- początkowo było to piwo tylko i wyłącznie dla uczestników ordynacji potem dla wszystkich mieszkańców miejscowości potem dla wszystkich tych
- którzy przyjeżdżali i tutaj muszę się posłużyć taką książką pureteen z Play
- leasing i tutaj chcę państwu pokazać Otóż 1000 1731 roku
- i nie przeżył marca w innej dacie Otóż w 1759 roku parlament w stanu
- Massachusetts uznał że należy ostrzegł pastorów aby przeciwdziałali przeciwko sce są przeordynacji związanym z
- ważeniem piwa i uwaga tańcami i o tym że ten sąd nie przeszkadza nie
- przesadzał wiem o tym że parę lat później jeden z pastorów napisał przy okazji mojej ordynacji świetnie się bawiliśmy zupełnie zatraciliśmy poczucie
- przyzwoitości w tym znaczeniu skromności czyli ordynację duchownych w XVIII wieku
- nie tylko odbywały się za pomocą ogromnych ilości kiwa ale także wina
- ale także służyłyby poprzedzały jej imprezy dzień wcześniej oraz dzień
- później podczas których jedzono śpiewano No i Pito No i co najgorsze tańczono
- tańczono wiemy że tak samo śluby w takim zamieniały się w jednodniowe albo
- dwudniowe imprezy znowu Proszę pamiętać purytanie usunęli całą masę liczby świąt
- rzymskokatolickich Czy anglikańskich podczas których były ludzie mieli dni wolne w związku z tym tego typu uroczystości jak ordynacja jak
- ślub były to uroczystości podczas których rzeczywiście można było się wyszumieć i wyszaleć i to i te procesy nasilały się przez całe osiemnasty wiek
- Kiedy jak wiemy Ameryka ogłosiła niepodległość w większości stanów nastąpił rozdział kościoła od państwa tu w Massachusetts najpóźniej oddzielona
- kością kongregacjonalną od państwa bo dopiero w 831 roku No i znowu więc wiemy że płyta nie lubili czytać
- lubili czytać gazetek z państwa jedna z pierwszych gazet która powstała w nowej Anglii to była gazeta założona przez brata Benjamina Franklina i to była
- gazeta w której on się przeciwstawiał temu że pastorowi namawiali ludzi do
- szczepień przeciw ospie Proszę sobie wyobrazić że Ewangelii Surowi kalwiniści
- namawiali ludzi do szczepień tłumacząc im że wiedza Naukowa jest darem od Boga
- no i antyszczepionkowcy w związku z tym stali się absolutnie antyklerykalni i ta
- gazeta o której wspominałem że się wspominałem wcześniej cytowałem że jeden z lokalu została złośliwie nazwany prokurentem aborcji ta gazeta została
- zamknięta dopiero wtedy kiedy Oskarżyła jednego z pastorów o plagiat kazach o
- plagiat Kazań No i to było dla Duchownego w tamtych czasach coś absolutnie niedopuszczalnego że Bóg spraggetować czyjś kazanie udowodnił że
- tak nie było i gazeta została zamknięta na podstawie procesu o zniesławienie Tym
- niemniej cieszyła się niesłychaną popularnością co więcej wiemy z niektórych dzienników przeczytali ją pastorze którzy potem się wyzłośliwiali
- albo religii w swoich dziennikach właśnie do tego typu gazety ale proszę pamiętać że w nowej Anglii cała masa początkowo byli to duchowni ale potem
- także synowie duchownych zaczęła korespondować z Europą
- których państwo mówiłem On należał do takiego No to się mówiła
- Republic of Lovers był członkiem korespondencji członkiem korespondentem brytyjskiej Akademii nauki i odpowiednika i
- przesyłał informacje o roślinach o do Anglii ale także ściągał najnowsze
- księgi oni jego ojciec inkwistather którą ukazały ukazywały się w Europie
- między innymi pierwsze dwie książki która są związane z Polską które znalazły się w Stanach w bibliotece harvarda to były
- dzieła Stanisława lublinieckiego polskiego ministra braci polskich
- mianowicie jego dzieło o kometach oraz drugiej jego historia reformacji w
- Polsce i te książki zostały zakupione przez link christmadera podobnie jak potem nadal nabył jeden z pierwszych egzemplarzy matematyki Newtona
- Więc proszę pamiętać że purytanie byli bardzo zainteresowani nauką byli bardzo zainteresowani przyrodą lubili śpiewać lubili pić No i
- oczywiście proszę państwa to jest z tym seksem bo to zwykle ludzi najbardziej interesuje jak to jest w tych sprawach
- związanych właśnie z rozwiązłością tutaj trzeba powiedzieć że zjawisko jest nieco skomplikowane ale znów My często Mylimy purytanów z
- okresem wiktoriańskim Po pierwsze cudzołóstwo było rzeczywiście karane i
- przez świeckie władze i przez władze kościelne Tym niemniej władze kościelne
- zwykle próbowały dojść do tego to nie było tak jak przedstawia to na tej
- ochotę że chciały ukarać hester Quinn biedaczkę która urodziła dziecko nieślubne ale oni dopytywali się ją Kto był ojcem dziecka dlaczego Bo uważali że
- ojciec dziecka Jeżeli jest nie za mężny powinien się ożenić z kobietą z którą ma
- dziecko no i po drugie jeżeli nawet jest zamężny to powinien na to dziecko ułożyć
- hester płyn odmawia wydanie personaliów ojca Dziecka w związku z czym dla nich
- jest to coś stresującego bowiem wiedzą że jeden z nich przystępuje do niegodnie a powinien się z grzechu publicznie wyspowiadać wiemy więc zatem że
- purytanie przyjmowali oskarżenia o cudzołóstwo Ale co ciekawe historycy są zgodni żeby jej dużo bardziej łagodni w stosunku do kobiet
- niż w stosunku do mężczyzn kobiety za zwykle zazwyczaj karano ekskomuniką
- musiały złożyć wyznanie skruchy a on z wyznanie wiary bez mężczyzn często
- odciągano do sądu i parafie namawiały do ślubu namawiały do ślubu
- seks przedmałżeński Jak zawsze nie był dobrze postrzegany na początku XVIII
- wieku i pod koniec XVII znajdujemy coś takiego jak traktaty przeciwko
- onanizmowi je znowu pisał Mother onania no i tutaj Zacytuję państwu fragment bo
- całkiem zabawny Ten autor był zdaniem z który to napisał jest
- jest naprawdę całkiem
- bardzo dobry momencik gdzie to mamy seksem Cool 3 w momencie momencik
- i tutaj Oto jest ten fragment dorosły Mother użył swoich niezwykłych talentów
- jako pisarz swojej reputacji jako pastor jako naukowiec a także
- najprawdopodobniej wiedzy z pierwszej ręki aluzja absolutnie czytelna by spróbować walczyć z plagą onanizmu i wydał na ten
- temat kilka traktatów wygłosił nawet kazanie pod tytułem onania z którym tym
- walczył jak wiadomo walka z tym jest no raczej mało skuteczna Tym niemniej w nowej Anglii patrzono na relacje między młodymi
- mężczyznami jak kobietami w bardzo specyficzny sposób Otóż był taki zwyczaj tak zwanego bandley czyli kiedy młody mężczyzna przechodził do
- młodej kobiety i był nią zainteresowany Zazwyczaj to było tak że nie mógł wrócić
- Przepraszam wieczorem do siebie cóż więc robiono Otóż rodzice tej
- kobiety kładli się w tym samym pokoju natomiast młodych w ubraniu
- owijano w koce i pozwolono im leżeć ze sobą No ze sobą rozmawiać i
- przypuszczamy prawdopodobnie całować to jest zwyczaj niezwykle dziwny on istniał
- w średniowiecznej anglion zaczął wymierać w czasie kiedy purytanii przybyli do nowej Anglii on istniał w zasadzie tylko i wyłącznie w wali
- dlaczego on przetrwał w nowej Anglii nie wiemy w
- XVII wieku nie było z nim w zasadzie nie walczono z tym zwyczajem Uważano że w
- ten sposób da się z pewnego rodzaju skanalizować pewnego rodzaju chęci mężczyzn i kobiet Tym niemniej dopiero walkę z nim zaczęło wielkie Przebudzenie
- pastorzy przebudzeniowi tak byśmy dzisiaj ewangelikalni w ramach kościoła
- kongregacjonalnego ale spotkała się ich walka z niezwykle ostrym oporem świeckich I to tak zwane bandley zaniknęło dopiero pod koniec XVIII wieku
- dopiero pod koniec XVIII wieku także powitanie wiedzieli że młodzi
- zwykle mają się ku sobie i ma to próbowali to w jakiś sposób skanalizować
- generalnie Karwi i płytami nie byli naiwni wiedzieli Ile
- trwa ciąża to nie jest takiego włoskim powiedzeniu że pierwsza ciąża to trwa
- różnie kolejne 9 miesięcy Tym niemniej uznawali że można przymknąć oko jeżeli
- dziecko się urodzi no miesiąc lub dwa wcześniej jeżeli trzy
- lub więcej no to wtedy rzeczywiście Należało się odwołać do dyscypliny
- kościelnej tu mój kościół był centrum takiego odpowiednika diecezji
- tak zwanej asociation jedno z pierwszych pytań jest właśnie pytanie jednego z pastorów Co zrobić jeżeli dziecko urodziło się dość wcześnie No i pastory
- doszli do wniosku doradzili temu duchownemu i temu kościołowi żeby w takim razie [Muzyka]
- powstrzymać się od pewnego rodzaju decyzji ale chyba że dziecko urodziło się 3 miesiące lub
- jest wcześniakiem większym niż przy miesiączce No to znaczy że jednak ci Młodzi mieli ze sobą coś do czynienia bardziej niż ocieranie się koców No i
- proszę państwa jeszcze jedno chciałbym powiedzieć tak samo purytanie jest znowu to w tej chwili wychodzi często są uważani za ludzi którzy
- byli pozbawieni poczucia humoru niezwykle
- byli pryncypialni to prawda ale trzeba pamiętać też na przykład był taki sędzia
- sami o Simon on odpowiadał za skazanie czarownic w Salem
- to jest właśnie sami was on napisał dziennik ale proszę pamiętać o to był
- sędzia który wycofał się z tego skazania i do końca życia przez rocznicę
- wydanie przez siebie wyroków śmierci nosił publiczną żałobę i pościł prosił
- publiczną żałobę i pościł i chciałem jeszcze jednej rzeczy wspomnieć Otóż w tych parafiach purytańskich i w kościele purytańskim
- bardzo często jak na ówczesne warunki uczestniczyli afroamerykani Indianie w
- niektórych miastach były to osobne parafie tu w miejscowości obok mnie innejczek to była taka miasto tak zwanych modlących się Indian i tam oni
- zarządzali swoim własnym kościołem w innych parafiach i ja proamerykanie i indiani mogli przystąpić do kościoła na tych samych zasadach Tym niemniej
- sadzano ich na galeriach tam gdzie siedzieli niezamężni niezamężna
- no Generalnie za wyjątkiem tych parafii modlących się Indian albo
- kilkumieszanych typu wnęt albo w starpage indianą a nim mużną nie pozwalano na uczestniczenie w decyzjach to znaczy nie
- głosowali w decyzjach kościelnych byłem decyzjach kościelnych na zgromadzeniu
- ogólnym decydowali tylko i wyłącznie mężczyźni chociaż wiemy że kobiety Były
- obecne Co prawda nie głosowały ale były obecne wiemy też z niektórych takich
- anegdot że kobiety często wpływały na złagodzenie kary którą parafianie
- chcieli zazwyczaj parafię chciały były bardziej liberalne albo mniej
- chętne aby karać niż sami duchowni i diakoni
- jedną z takich najsłynniejszych kobiet która uczestniczyła w życiu parafii kongregacjonalnej to była furls weekly znów ją państwu pokażę ona była
- murzynką jest pierwszą poetką w ogóle która opublikowała w
- Ameryce i ona była członką członkinią kościoła kongregacjonalnego złożyła
- wyznanie wiary była poetką opublikowała swoje dzieła burtanie bardzo lubili
- literaturę bardzo bardzo lubili literaturę także proszę pamiętać że burgery to jest dość skomplikowane zwierzę
- trzeba pamiętać że tych pokoleń było kilka pierwsze pokolenie nie jest aż
- same z drugim drugie z trzecim i w XVIII wieku to ulega przyspieszeniu i może państwo zakończy ten mój wykład i otworowy do pytania
- przykładem z mojej parafii jak to wyglądało jeden z państwem napisał dokurykanie nie kierowali się miłością Proszę państwa kierowali miłością ale
- oni się kierowali miłością nieco inaczej niż my ją rozumiemy oni chcieli aby społeczeństwo to było społeczeństwo które żyje wspólnymi wartościami
- w danym mieście i ono było ze sobą względnie pogodzone prawo za występki w dyscyplinie kościelnej za występki w
- biznesie za bycie złym sąsiadem i tutaj mam taki przykład w mojej parafii na
- progu pod koniec XVII wieku jedna z parafiawek chciała przystąpić do Wieczerzy Pańskiej ale jeden z parafian Powiedział iż ona nie prowadzi się w
- sposób Należyty to nie chodzi o koniecznie o kwestie seksualne ale po
- prostu że nie zachowuje się tak jak powinna się chrześcijanka i że jest złośliwą plotkarą zgromadzenie parafialne postanowiło
- odłożyć nie przedstawił żadnych dowodów w związku z tym zaproponowało żeby ona
- tego miesiąca nie przystępowała do Wieczerzy Pańskiej natomiast jemu zakazali przedłożyć do wody na te oskarżenia w ciągu miesiąca kiedy po
- trzech miesiącach tego nie zrobił ona wystąpiła o zgodę do przystąpienie do wieczerzy ją otrzymała ale zgromadzenie jej poprzestało na tym zawiesiło go
- zawiesiło go w czy jako członka kościoła do tego czasu kiedy nie przeprosi i jej
- i kościół i jej i kościół gdyż spowodował skłócenie wiernych przed nabożeństwem komunijnym
- także proszę państwa proszę pamiętać o tym iż purytanie to jest
- wiedzieli że ludzie potrafią się dobrze bawić czy drugie sami dobrze się bawili
- no i po trzecie choć byli rzeczywiście na niektóre sprawy patrzyli dużo bardziej rygorystycznie niż my to nie byli ludzie
- pozbawieni poczucia humoru pozbawieni piękna pozbawieni wrażliwości na muzykę
- czy na otaczające ich naturę oni o tym bardzo dobrze wiedzieli Tym niemniej
- uznawali iż pewne rzeczy w kościele są niedopuszczalne a pewne są dopuszczalne
- i w związku z tym dobrze się bawili Proszę pamiętać o tym piwie które ważyli na ordynację że pamiętać o te bandley a i proszę pamiętać właśnie o tym że
- lubili śpiewać A jeżeli lubili śpiewać to lubili tańczyć i co niestety proszę państwa czasami prowadziło do
- Dziękuję bardzo zanim ja skomentuję to pierwsze takie pytanie które padło Czy
- może pan rozwinąć wątek czarownic z Salem Wiedziałam Jak tylko powiedziałeś że o Salem że coś w tym rodzaju padnie króciutko Spróbuj odpowiedzieć proces
- czarownic Salem to był proces który nastąpił to jest najgłośniejszy proces on był serią kilku procesów który nastąpiły pod koniec XVII wieku kiedy
- oskarżano kobiety o czary w samym młode dziewczyny wpadły w
- histerię zaczęło oskarżać kobiety Salem oczary tam stracono kilkanaście
- osób potem Mother którego państwo pokazywałem początkowo poparły te
- procesy jego ojciec inclusive jak wrócił był przerażony tym co się dzieje i
- napisał i wydał bardzo szybko taki traktacik przeciwko czarom on niekwestionował czarów tylko uważał że
- dopuszczenie dowodów z wizji kogoś czy objawień jest w prawie brytyjskim i w
- prawie chrześcijańskim nie dopuszczalne i on napisał że lepiej jest aby jedna
- osoba aby puścić wolno trzech prawdziwych czarowników niż żeby jedna niewinna osoba została stracona proces Salem
- wtedy ustały po jakimś czasie z parlament masocice nawet uchwalił zwrot
- pewnego rodzaju odszkodowanie dla ofiar i jedna z tych oskarżycielek
- Elizabet ona wystąpiła i w kościele posadzono ją tak jak Państwo
- mówiłem obok rodziny Sary Parker który do której doprowadziła się śmierci i po pięciu latach bardzo długich negocjacji Ona zgodziła się odczytać swoje
- przeprosiny w końcu odczytał je Pastor i została pojednana z tą rodzi rzeczywiście purytanie pod koniec
- bo to było w 1692 roku były te procesy wcale one potem zaniknęły procesów nie
- było nie znaczy to że ludzie nie wierzyli wcale bo dalej wierzyli ale procesy zaniknęły No i tak jak mówiłem państwu ten sędzia simło wyraził z tego
- powodu skruchę nawet Cotton Mother pod koniec życia wyraził skruchę opowiadałeś dzisiaj bardzo dużo ciekawych rzeczy które dają absolutnie w
- poprzek stereotypów które znamy na temat purytanizmu to myślę że absolutnie
- wszelkiego rodzaju Zresztą świadczą o tą pytania które do nas nadeszły
- Skąd wzięła się w ogóle taki wziął się taki pogląd On nie jest
- nowy dlatego że tak naprawdę tutaj Zresztą jedno z pytań Może przeczytam o
- portaniśmy jako właśnie ponurej religii Pisa ł di ma Ja myślę że chodzi o to o
- przemówiedeł chociażby także współcześnie tak się go przedstawia w dziełach kultury i w kulturze skąd tak mocno przekonanie o smutku właśnie w
- purytanizmie częściowo No i zawdzięcza oświeceniu i
- temu oświeceniu w nowej Anglii szczególnie tej takiej kulturze unitariat w XIX wieku na tanio honor wywodził się z całej dynastii pastoru
- kongregacjonalnych i on rzeczywiście ich przedstawiał jako ponuraków ze względu na proces czarownic Salem przedstawiony ich także jako ciemniaków
- w XIX wieku szczególnie w Stanach kiedy oddzielono kościoły od państwa i
- wierzono w takiej niesłychany postęp ludzkości który był trochę obcy w nowej Anglii początkowo i trudno im było sobie
- pogodzić się z tym jak wielką rolę w kontrolowaniu własnego zachowania
- powierzono społeczności i tak naprawdę to się wzięło od czasu hotel na którym wiemy że czytał Duma i od tej szkarłatnej litery on Hotel
- napisał całą masę opowiadań o purytanach i właśnie
- kostką jak gdyby to się stąd wzięło to takie przekonanie że oni musieli być po
- duży No bo kto co normalny człowiek by siedział w niedzielę i słuchał parę godzin kazania wychodził coś zjadał i wracał Tym niemniej To jest pogląd no
- coraz więcej osób to kwestionuje Wiemy że to tak nie było i tak jak mówię było Całkiem spory udział kobiet był całkiem sporo udział też osób kolorowych jak na
- ich liczbę w życiu kościelnym nowej Anglii i do 18 wieku jest Zresztą
- ciekawostka że początkowo też czytam taką książkę jeszcze jej nie skończyłem ale on pokazuje że bardzo długo i Indianie i afroamerykanie odnajdywali
- się w tym kościele kongregacjonalnym dopiero w XIX wieku zaczę ły wchodzić podziały rasowe takie klasyczne więc to ta opinia
- i się jeszcze poza tym potem myli z okresem wiktoriańskim
- i to się wszystko na siebie nakłada Ale wiemy że purytani to
- jest bardziej skomplikowane państwo Staramy się pokazać to jest dużo bardziej skomplikowane a czasami wręcz to co my o nich wiemy jest wręcz
- nieprawdziwa więc mówiłeś Zresztą wcześniej że większość tych najstarszych
- najpoważniejszych uczelni w Stanach była zakładana przez różne kościoły Czy są
- jakieś takie o źródłach purytańskich oczywiście Harvard jest klasyczną uczelnią o źródłach kurytańskich Harvard został założony gdyż purytanii im
- powiedzieli że boją się że kiedy umrą ich duchowni kolejne pokolenie bez wykształcenia będą głupi jak psy Więc założyli uczelnie to się nazywało
- College od Massachusetts potem nas zostało nazwane harvardem którą i dlaczego otrzymał nazwę po pastorze pastorze który zapisał mu im
- bibliotekę i to była uczelnie niezależne od państwa ona miała kształcić pastorów i potem prawników ale on od samego początku żeby
- była niezależne od państwa i od kościoła ona miała swoją radę I chociaż tam no na
- przykład Cotton Mother bardzo chciał być prezydentem harvardo Ale mu się nie udało U za bardzo ostry i jej jest Uniwersytetem założonym przez purytanów
- nieco bardziej konserwatywnych niż Harvard tam nas to że musieli wypełnić pewnego rodzaju wyznanie wiary Ale znowu wielu też bardzo szybko gromadzono całą
- masę ksiąg w Europie były zakazane W niektórych krajach Dartmoor nie było uczelnią początkowo założoną żeby kształcić Indian
- pastorów Indian Williams collegge było założone przez kongregację miejską w Smyk College tak
- dla kobiet i znowu Proszę pamiętać że potomkowie tych unitarian purytanów założą w XIX wieku overlyn College to jest College pierwszy w
- Stanach które przyjmował kobiety i mężczyzn na studia na tej samej uczelni
- przyjmował także i białych i czarnych bez żadnej różnicy
- w zasadzie te najstarsze uniwersytety w Stanach Zjednoczonych to są uniwersytety
- założone przez purytanów opory tanie mieli ogromną szacunek dla wiedzy i uważali że pastor powinien znać hebrajski powinien znać
- grekę Bardzo dobrze Jakby znał aramejski który mi się tego udało znaleźć kogoś kto uczy to sprowadzali i powinien znać łacinę i To byli ludzie niesłychanie
- wykształceni niesłychanie oczytani na tak jak mówię no a oprócz tego to były
- bardzo takie kolorowe osobowości No właśnie i tutaj kolejny stereotyp
- który w zasadzie totalnie dekonstruujesz współcześnie właśnie purytanizm oznacza No nie tylko to powiedzmy słownikowe
- skrajne przejawiania jakiejś zasad szczególnie moralnych ale również właśnie swego rodzaju strach przed nowoczesnością przed nauką
- bardzo często właśnie tacy ludzie purytańscy kojarzą się powiedzmy z szeroko pojętym konserwatyzmem i to bynajmniej nie w tym dobrym znaczeniu
- konserwatyzmu skąd to się wzięło
- na początku XIX wieku i potem w XX wieku No i nawet teraz mamy rzeczy są
- częściowo na to zasłużyliśmy ludzie religijni są postrzegani jako ktoś kto kwestionuje pewne prawdy naukowe prawda w XIX wieku to się wiązało z
- kwestionowaniem Darwina w XX wieku to się wiązało No dalej z kwestionowaniem
- Darwina 21 z kwestionowaniem szczepionek i
- brali te księgi czytali je zupełnie bez kontekstu czyli nie rozumieli że
- człowiek w XVII i XVIII wieku miał różne miał innego rodzaju pojęcie Czym jest
- świat jak on działa i uważali że to jest przykład ciemnoty tylko nie rozumieli że
- ci sami purytanie czytali matematykę Newtona korespondowali z Anglią korespondowali z niderlandami i na swój czas oni byli bardzo
- wykształceni no proszę zauważyć w Polsce Pierwsze szczepienia przeciwko ospie
- zrobił też pastor reformowany Richter na Śląsku pod koniec XVIII wieku pierwsze szczepienia na ospę na początku
- XVIII wieku promowali pastore reformowani właśnie ten kot Mother i co
- ciekawe on opisał że bo on niewolnika i ono pisał że w kraju pochodzenia jego
- niewolnika a ten niewolnik mógł opowiedział jak oni się bronią przedostał i on to opisał wysłał do Anglii w międzyczasie w Anglii to samo
- zaobserwowano z innego źródła ale proszę zauważyć jak on był otwarty intelektualnie że wziął mur jego niewolnik [ __ ] mu powiedział jak to
- jest działa w jego kraju i on uznał to że na tyle ważne że zależy o tym napisać do swoich kolegów w Anglii na Oksfordzie i na Came żeby oni o czymś takim
- wiedzieli więc tak ich negatywna opinia konserwatystów czy fundamentalistów
- bierze się z tego że 19 i XX wieku fundamentaliści lubią ich
- cytować wyrywając ich z kontekstu na przykład bardzo lubię jak mi przeciwko mnie cytują Calvina
- co by Calvin na to powiedział No to co by powiedział No pewnie by coś innego powiedział on żył 500 lat wcześniej natomiast z drugiej strony tak samo
- liberałowie patrzy biorą te cytaty wyrwane z kontekstem myślano rzeczywiście To był kretyn że w coś takiego wierzą tylko trzeba pamiętać że
- mówimy o że 21 wiecznie Czy dwudziestowieczni ludzie oceniają ze
- swojej perspektywy ze swoją wiedzą oceniają tych którzy żyli w innych czasach i znowu jest powód dla którego najlepsze uczelnie w Stanach
- Zjednoczonych bo tak samo princestone princent powołał Johny ten Edwards był miał być jego z jednym pierwszych prezydentów Dlaczego nie został No bo
- zaraził się szczepieniem bo promował szczepienia wśród studentów ponieważ niektórzy się bali On postanowił im pokazać że to jest coś
- dobrego sam się zaszczepił i niestety sam umarł No bo te szczepienia wtedy były jeszcze częściowo dość groźna ale Proszę sobie wyobrazić w ten sposób oni
- działali to jest w ogóle bardzo ciekawe temat dlatego że w gruncie rzeczy
- szczególnie tutaj wydaje że się że w Polsce gdzie mamy
- taką dość dużą jednolitość religijną i o wielu nurtach wyznaniowych często wiemy
- właśnie dokładnie z tej wspomniane już tutaj kultury i popkultury
- wiele rzeczy nam się troszeczkę miesza i stąd być może też kolejne pytanie jak
- się ma korytanizm do ewangelikalizmu No to jest bardzo skomplikowane bo
- ewangelika łowi szczególnie amerykańscy bardzo lubią się odwoływać do purytanizmu bardzo lubią się odwoływać do kot Madera do szczególnie ten
- Edwardsa którą chodzi z największego teologa amerykańskiego więc lubią się do tego odwoływać ale znów bez kontekstu Proszę pamiętać że
- purytanie to byli ewangelicy reformowani oni w swoich czasie byli dość radykalni
- i to nie w znaczeniu konserwatywnym Oni nie na przykład jednego z pastorów w
- Amsterdamie na to czy ponieważ parafia wybierała duchownych najpierw zapytano czy mężczyźni go przyjmują a potem zapytano kobiety czy przyjmują kobiety
- mogły zabierać początkowo głos w kościele kiedy składały swoje świadectwo
- wiary bo w XVIII wieku zacznie to być źle postrzegane że kobiety jednak powinny milczeć w kościele więc te Wyznania wiary kobiet były odczytywane
- przez pastora ale początkowo tak nie było nowy Anglii bardzo często w massachuset i w connetic w centrum tych miejscowości
- jest tak zwany komend Dlaczego uznawano że i musi być jedno miejsce gdzie ubodzy będą mogli przyprowadzać
- swoje krowy i je wypasać jeżeli na przykład na ich polu one to pole ma złą
- jakość ziemi czy zostało zalane i tam nie ma
- wystarczającej liczby paszę Proszę pamiętać znowu że wprowadzono świeckie małżeństwa w nowej Anglii purytanie prowadzili świeckie małżeństwa szło się
- i rejestrowało w budynku merostwa lub pastor Bóg je błogosławić krótkim
- czytaniem z psalmu także purytanie część z tych purytanów bardziej
- bym powiedział konserwatywna i bardziej podatna do tak zwane Odrodzenia jak
- Johna ten Worlds opowie się zdecydowanie za tym takim ruchem ewangelikalnym i
- rzeczywiście da początek temu ruchowi Ewangelii karnemu Tym niemniej większość pastorów purytańskich
- opowiedziała się przeciwko temu ruchowi przebudzeniowemu niektórzy wściekle przeciwko też był w pierwszym kościele w Bostonie Ale
- niektórzy uważali że no kiedy pastor ściąga spodnie i mówi że tylko grzesznik będzie się wstydził patrząc na jego nagość No
- niektórzy uznali że to jest jednak przesada to był John davenport jakaś parafianka wzięła wyciągnęła je z ognia i rzuciła mu w twarz i powiedziała
- Ubierz się i przestańcie wygłupiać także ewangelika łowie mają pewne swoje korzenie w pewnym nurcie pobożności
- purytańskiej podobnie jak i to jest bardzo szokujące dla niektórych szczególnie dla katolików podobnie jak liberalni kalwiniści mają pewne swoje
- korzenie wśród purytanów którzy uważali że to pismo trzeba cały czas na nowo
- odczytywać i znów podam taką ciekawostkę proszę państwa na początku XIX wieku Pastor i profesor na moje uczelni na jejsku na tanią talent nie wykluczył
- żeby wszechświecie są Inne światy zamieszkane przez innego rodzaju stworzenia które być może Bóg zbawia inaczej niż przez Łaska doszedł do
- wniosku że ludzi były na osbawieni przez łaskę natomiast jak są zbawieni inne stwory na przykład na planecie Melmac teraz ja to dopisuje jak jest zbawiony
- Alf nie wiemy i mamy jeszcze takie pytanie właśnie odnośnie tego o czym mówiłeś przez chwileczką jakie współczesne kościoły w
- Europie i Ameryce do dzisiaj pozostają w nurcie purytańskim i w czym on się najczęściej wyraża niem
- to była pewna forma pobożności ewangelicko-reformowanej
- w bardzo Specyficznym czasie i w bardzo specyficznych okolicznościach
- jeżeli one się [Muzyka] znowu kościołek angelikalne będą się odwoływały do takiego do potęgi słowa
- korytanię nigdy nie używali że Biblia jest nieomylna bo nieomylność Biblii początkowo głosił jezuita który się kłócił z protestantami oni uważali że
- Biblię należy odczytywać tak jak jest ale nie mówili że jest nieomylna bo wiedzieli że jest mnóstwo błędów Zresztą wręcz pisał Oni nie
- zaklinali rzeczywistości jest mieli pewien sposób na wyjście z tego więc te
- kościoły ewangelne gdyby odwołują się taki purytańskiej pobożności w takim sensie centralnego miejsca pisma potrzeby wewnętrznego nawrócenia
- kościoły liberalne których większość tych pierwszych parafii w Stanach
- Zjednoczonych odwołuje się które są w ramach Zjednoczonego kościoła Chrystusa
- mojego wyznania odwołuje się do tego kazania które wygłosił John
- Robinson w Amsterdamie kiedy purytanii wypływali z leidy do powej Anglii i
- mówił że Bóg ma ciągle jeszcze więcej prawdy i światła by nam przekazać w swoim słowie jedno Shoes
- and Light Lux and Veritas jest na przykład mottem Uniwersytetu yeo ale ta wiara i to na początku XX wieku ja wtedy tu byłem
- śmieję taką kampanię reklamową kościoła Borys to speaking Bóg ciągle przemawia a
- drugą wersję to była Grace Allen nigdy nie Stawiaj kropki tam gdzie pan Bóg postawił przecinek więc pod tym względem te kościoły są
- realizują tą wizję
- purytanów Natomiast te teologia musi ulec zmianie No więc płytami są w tej
- chwili niezwykle rozchwytywani przez historyków kościoła ale także przez konstytucjonalistów bo jest cały czas pytanie Na ile ten radykalny eksperyment
- demokratyczny że każdy wierny miał jeden głos w sprawach parafialnych na ile on
- wpłynął na ukształtowanie się Ameryki i na ile ta potrzeba wypracowania konsensusu wpłynęło na utrzymanie się Ameryki ale znów Proszę pamiętać że ci
- którzy przed głoszą że purytanię nie pozwalali kobietom głosować w sprawach kościelnych No i tak i nie bo w Bostonie była parafia brattle Street church która
- pozwoliła kobietom głosować w sprawach kościelnych w 1689 roku w 1689 roku
- nie byłabym sobą gdybym cię nie zapytała o właśnie też takie wizerunki
- purytanizmu które znajdujemy w dziełach literackich czy filmowych już w tej
- chwili czy są takie które w miarę rzetelnie pokazują ten nurt Powiem tak
- paradoksalnie sztuka Artura Millera Salem
- którą on napisał którą wszyscy uważają że taki szczyt
- purytanizmu I właśnie tej takiej obsesji religijnej famatyzmu religijnego on tak naprawdę krytykował procesy czarownic o których
- ładnie tak mówimy które toczą senator makarth i przeciwko komunistą Tym
- niemniej Moim zdaniem całkiem dobrze było pokazane w tej książce znaczy w tym
- filmie w którym grał Yona Rider coś co się dzieje z taką społecznością
- kiedy ona wpada w religijny Amok więc od tej strony to nie jest najlepiej
- pokazane jest taka książka na tani of Herobrine napisał książkę mayflower i ją
- polecam bo ona opisuje wojny króla Filipa z indianami natomiast proszę
- państwa no purytanów jest bardzo trudno przedstawić z jednej z jednego współczesnym ludziom z jednego powodu oni brali religię bardzo poważnie
- i w tej chwili tak mi się wydaje że ludzie jeżeli ktoś bierze religię bardzo poważnie zużywane albo za fanatyka albo
- za lekko chorego psychicznie A to byli ludzie naprawdę oczytani tak jak staram się przekazać to nie byli ludzie pozbawieni i chęci zabawy ale oni brali
- religię na poważnie i do nich takie reformowany napięcie czy oni będą
- zbawieni o nich przez całe życie z nim żyli się zmagali ale starali się to robić jak najbardziej uczciwie więc czy jest jakieś takie dobre jeszcze tak
- myślę
- Ja bardzo lubię ten film szkarłatny litera zdemi Moore ale to jest absolutne to jest absolutnie fikcja bo to jest na podstawie tej książki na ten
- muszę powiedzieć że raczej nie raczej nie nie spotkałem się z takim
- przedstawieniem chociaż ten słynna też film Oliver Cromwell jak on tam pastor
- pokazuje złoty krucyfiks i Oliver trafia szlak bo on jest w stanie tego znieść No
- to tak to rzeczywiście to jest Synek to rzeczywiście bo oni uważali że nabożeństwo i Spotkanie ze Słowem Bożym to jest coś poważnego
- i to nie jest tak że pastor może wyjść w czymkolwiek nosi i
- opowiadać będę lekko złośliwy w stosunku do jednego dość popularnego w Polsce
- pastorał że Bóg jest managerem twojego sukcesu nie nie
- Kazimierz bardzo bardzo ci dziękuję to rzeczywiście kolejna niezwykle ciekawa
- podróż Myślę że każdy z nas bez względu na to czy
- Rozpoczynaliśmy słuchanie ciebie z jakąkolwiek
- świadomością na temat purytem czy zupełnie bez niej dowiedział się czegoś
- nowego i został czymś zaskoczony
- jedną rzecz pokazać bardzo chętnie to mi troszkę zajmie będziecie Mam nadzieję że
- państwo nie wytrzymacie to jak ja idę chcę Wam pokazać budynek
- mojego kościoła który jest wybudowany wnętrze w połowie XIX wieku ale pewna
- rzecz w tym kościele pozostała mianowicie jeżeli państwo akurat teraz
- nie zobaczycie ale Tak wygląda kościół z jednej strony
- Tak wygląda z drugiej i ten krzyż pojawił się dopiero w latach 50 mamy
- witraże ale na żadnym z witraży nie ma przedstawienia osoby do 19 wieku my
- byliśmy pod tym względem dość konserwatywni chociaż na początku XIX kupiliśmy organy nie te które są za nami ale kupiliśmy organy Byliśmy pod tym
- względem dość progresywnym ta część kościoła którą pokazywałeś O właśnie w
- tym miejscu Bardzo mi przypomina wielką salę hernhut braci morawskich
- bardzo bardzo to jest podobne właśnie tak tak tak tak Zresztą kultura oni
- korespondowali z easendorfem Oni nawet zapraszali tych braci morawskich właśnie ci bardziej ewangelikalni ale znowu No proszę
- zobaczyć ławki są proste są takie same dla wszystkich
- No i znowu ta ambona Myśmy to ambony mieli nieco wyżej ona była postawiona w tym miejscu gdzie był organem organy był w nieco innym miejscu ale tak Proszę
- zobaczyć to jest prostota i to prostota dominuje bo niezwykle ciekawe i
- rzeczywiście Dzięki też zatem za ten spacer bo to faktycznie pokazuje też
- naocznie jak jak to wygląda A myślę że szczególnie
- tutaj w Polsce nie każdy miał okazję zobaczyć taki kościół do który wygląda
- zupełnie zupełnie inaczej niż to do czego jesteśmy przyzwyczajeni bez względu na to czy mówimy o kościołach świątyniach katolickich czy na przykład
- kościołach różnych wyznań protestanckich No ten ryt rys właśnie taki takiej
- równości tutaj jest bardzo bardzo wyraźny dlatego mi się właśnie między innymi to skojarzyło z herm Hood bo tam też to
- bardzo widać zresztą po państwa zachęcam jeżeli macie tylko taką możliwość Wybierzcie się tam niekoniecznie przed Bożym narodzeniem chociaż wtedy ma to
- swój szczególny urok ale w każdej porze roku Kazimierz raz jeszcze serdecznie Dzięki a państwa zapraszam na spotkanie za
- tydzień za tydzień spotkamy się z doktorem sławomirem torbusem z którym porozmawiamy o Grecji a mianowicie o tym jak wygląda w ogóle ta Greka którą jest
- pisany Nowy Testament czym ona się różni od greki klasycznej No i spróbujemy zastanowić się czy jeżeli nauczymy się greki coiny czyli
- właśnie tej z Biblii to będziemy w stanie dogadać się bądź też przeczytać cokolwiek w Grecji także serdecznie państwa zapraszam a jeżeli chodzi o
- dzisiaj bardzo serdecznie dziękuję tobie Kazimierz życzę dobrego dnia a państwu
- miłego wieczoru wszystkiego dobrego do widzenia