Chrześcijański patent na rozwiązywanie konfliktów? Pojednanie w kontekście politycznym
Opublikowano:
Rozwiń transkrypcję filmu
Chrześcijański patent na rozwiązywanie konfliktów? Pojednanie w kontekście politycznym | EWST online
- samochód Czy możesz to jest przeniesienie na grunt polityczne wywodzący się z teologii chrześcijańskiej idei pojednaniu i
- samochód Czy możesz to jest przeniesienie na grunt polityczne wywodzący się z teologii chrześcijańskiej idei pojednaniu i
- [Muzyka] aniołku
- Dobry wieczór państwu jest wtorek 19:00 rozpoczynamy ekursyonline
- kiedy Zastanawialiśmy się nad tematem dzisiejszego spotkania a było to parę tygodni sobie nawet parę miesięcy temu
- nie wiedzieliśmy że stanie się on aż tak aktualne jest z nami dzisiaj
- doktor habilitowana Urszula Pękala fundacji Krzyżowa
- która jest dorożką i historyczną kościoła pracowała między innymi w Instytucie historii Europejskiej w moguncji
- kierowała interdyscyplinarną grupę badawczą zajmującą się oddziaływaniami
- pomiędzy religią i polityką w procesie pojednania polsko-niemieckiego oraz projektem na temat roli francuskich niemieckich i polskich biskupów
- katolickich w procesach pojednania pod wojnie światowej i
- naszym tematem jest Miało być jest dalszym ciągu
- pojednania mi pojednanie ujęciu chrześcijańskim
- pojednanie w kontekście politycznym nie przypuszczali śmy wszyscy że temat
- pojednania tego czy ona w ogóle jest możliwe i tego czy da się je przeprowadzić pomiędzy stronami Które
- są tak potwornie zwaśnione których jednak tak potwornie krzywdzi drugą bo
- tutaj mówimy też o dwóch sytuacjach o tyle podobno że nie ma symetrii że to
- nie jest tak że pobiły siedmiu strony tylko jedna strona potwornie drugą
- skrzywdziła bądź krzywdzi nie przypuszczałem że ten temat będzie tak aktualny dlatego w tym większym zainteresowaniem myślę wysłuchamy
- dzisiejszego wykładu i na pewno aż będziemy mieli mnóstwo pytań Pani Urszulo bardzo serdecznie zapraszam Bardzo dziękuję za zaproszenie istotnie
- nasz muszę powiedzieć że od kilku dni zastanawiam się jak podejść do tego tematu w obecnym kontekście i ja się odniosę do tego co się dzieje obecnie
- Ukrainie dotyczącej się tam wojny na samym końcu Natomiast teraz
- z koncentruje się na relacjach polsko-niemieckich proszę państwa
- Zacznę od kilku przykładów
- 17 czerwca 1991 roku kanclerz federalny Helmut Kohl
- i polski premier Jan Krzysztof Bielecki podpisali Traktat o dobrym sąsiedztwie i
- przyjaznej współpracy obie strony traktatu wyraziły w nim przekonanie Cytuję o konieczności ostatecznego przezwyciężenia podziału
- tym oraz stworzenia Sprawiedliwego i trwałego pokojowego ładu europejskiego
- koniec cytatu traktacie łącznie 8 razy użyto słowa
- pojednanie w tym w odniesieniu do współpracy w tak różnych obszarach jak gospodarka wymiana kulturowa wspieranie kontaktów międzyludzkich między Niemcami
- i Polakami wszystkie te działania zostały ujęte w traktacie jako forma umacniania stosunków polsko-niemieckich opartych na
- pojednaniu choć Mowa była o pojednaniu Snapchat nie zawierał bezpośrednich
- odniesień religijnych istnieją jednak przykłady gdzie politycy
- otwarcie sięgają po inspiracje i symbolikę religijną
- widzą państwo dwa przykłady Na pierwszym zdjęciu charles-de-gaulle i Konrad Adenauer w katedrze w Reims w lipcu
- 1962 roku była tą na która miała przypieczętować pojednanie niemiecką
- francuskie po drugiej wojnie światowej a na płaszczyźnie politycznej kilka miesięcy później podpisano traktat elizejski
- drugie zdjęcie to Tadeusz Mazowiecki Helmut Kohl krzyżowej listopadzie 1989
- roku podczas mszy pojednania momencie przekazywania znaku pokoju
- obie obarczone wydarzenia były świadomą decyzją polityków aby sięgnąć po
- kontekst i po symbolikę religijną aby zaakcentować pojednanie między swoimi narodami kolejny przykład
- grudniu 2014 roku prezydent Ukrainy Petro Poroszenko przemawiał w polskim
- sejmie i powiedział między innymi te słowa które widzą państwo teraz na ekranie Cytuję jesteśmy inspirowani przez liderów tych kościołów którzy po
- bardzo tragicznych kartach wspólnej historii Mówili właśnie o tym że wybaczamy i prosimy o wybaczenie poroshenko nawiązywał tutaj do listu
- który greckokatoliccy Biskupi Ukrainy oraz rzymskokatolicy Biskupi Polski wspólnie opublikowali w czerwcu 2005 roku
- fragment do którego odnosił się poroshenko brzmi następująco
- pamiętajmy przede wszystkim że jesteśmy dziećmi Boga Zwróćmy się do naszego ojca
- Przebacz nam nasze winy jako i my odpuszczamy naszym winowajcom aby nasza modlitwa była ze wszech Miar owocna powiedzmy wobec siebie słowa
- Przebaczamy i prosimy o przebaczenie tak mają już swoją historyczną mocy w
- dziele pojednania Narodów Porównaj list biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 koniec cytatu
- łóżku przemówieniu poroszenki można zauważyć 2 Szczególne cechy pierwsza to
- taka że podczas oficjalnego wystąpienia które wygłosił jako głowa państwa przed
- gremium politycznym nawiązał w wyraźny sposób do dokumentu kościelnego Uznając
- tym samym działanie przedstawicieli kościołów za inspirujące dla polityki po
- drugie cytowane przez sporo szynkę zdanie już zdanie z listu polsko-ukraińskiego i już w tym polsko-ukraińskim liście było
- cytatem cytatem pochodzącym z orędzia biskupów polskich skierowanego do
- biskupów niemieckich październik listopad 1965 roku to widzą państwo stronę tytułową tego orędzia które
- obejmowało 18 stron maszynopisu oraz stronę z podpisami polskich biskupów i
- kluczowe not Przebaczamy i prosimy o przebaczenie gdyż jest to dokument w języku niemieckim ponieważ w takim powstał w
- oryginale I tak został przekazany biskupom niemiecki dzisiaj dokument Ten uchodzi za kamień milowy na drodze pojednania
- polsko-niemieckiego po drugiej wojnie światowej a samo pojednanie polsko-niemieckie z czasem uległa nawet pewnej uniwersalizacji jako model
- pojednania zwaśnionych Narodów także w innych kontekstach możemy znaleźć odniesienia do pojednania polsko-niemieckiego na przykład w
- kontekście relacji czeską niemieckich i także koreańską japońskich
- jak jednak doszło do tego że pojęcie pojednania budzące raczej skojarzenia
- teologiczne znalazło zastosowanie w polityce na ile
- przeniesienie teologiczne idei na grunt polityczny jest w ogóle możliwe
- Jak przebiega proces pojednania kto za niego odpowiada
- głuchych postaram się jakoś przybliżyć do odpowiedzi na te pytania
- spoglądając na historię polsko-niemieckiego pojednania po drugiej wojnie światowej procesu wzajemnego zbliżenia który
- angażował wiele osób wierzących i wyraźnie też przyczynił się do ukształtowania w i te osoby też wyraźnie przyczyniły się do ukształtowania tego
- procesu właśnie chrześcijańskim duchu pojednania mimo że działały Nie tylko w
- ramach wewnątrz kościelnych czy ekumenicznych ale także na płaszczyźnie polityki gospodarki Kultury uczeń nauki
- q&a wykład będzie składał się z dwóch głównych części w pierwszej zajmę się
- tym ogólnie jest pojednanie kontekście politycznym Jakie ma znaczenie jest jakimi wyzwaniami trzeba się zmierzyć w
- tym procesie natomiast później części drugiej
- postaram się wskazać kolejny konkretne działania i doświadczenia z kontekstu polsko-niemieckiego na podstawie których też możemy
- sformułować pewnego rodzaju model czy przepis na pojednanie który pewnych
- aspektach jest też możliwe do zastosowania innych kontekstach a więc
- rozpoczynam od tematu Czym jest pojednanie w kontekście politycznych
- pojednanie polsko-niemieckie po drugiej wojnie światowej wpisuje się szerokie spektrum inicjatyw podejmowanych w drugiej połowie 20 wieku przez
- chrześcijanki i chrześcijan w różnych krajach Europy którym Jacek miały na celu zainspirowanie zwaśnionych Narodów do pojednania
- ludzie zaangażowani w ten proces stosowali teologicznie ugruntowany pojęcie pojednania odniesieniu do politycznych realiów konfliktu zbrojnych
- na różnym tle konfliktów międzypaństwowych jak pojednanie francuski niemiecki czy polsko-niemieckie albo też etnicznie na
- tle etnicznym religijnym jak w byłej Jugosławii tym samym inicjatywy pojednania motywowanego religijne wykluczyły poza ścisłą sferę religii i
- teologii pojednanie z należy na tym zatem postrzegać jako proces umiejscowiony na przecięciu sfery religijnej politycznej
- proces w którym religia i polityka wzajemnie się warunkują
- jak jednak zdefiniować pojednanie doświadczenie pokazuje że uczestnicy i
- uczestniczki procesów pojednania nie zawsze podejmują próbę takiej definicji
- zakresie pojednanie polsko-niemieckie na przykład trudno znaleźć wyczerpujące
- definicję pojednania powiem najwyraźniej uczestnicy zakładali za wiąże rozumienie
- terminu pojednanie jest powszechnie znane i w refleksja dotyczyła Tutaj raczej tego co można I co należy konkretnie zrobić aby do pojednania
- doprowadzić kwestia definicji jest jednak zasadnicza jeżeli zdążę się do trwałego pojednania zwaśnionych sąd
- Przyjrzyjmy się zatem próbą zdefiniowania pojednania z perspektywy teologii i politologii dwóch dyscyplin naukowych Które ze szczególnym
- zainteresowaniem obserwują pojednanie jako proces na przecięciu sfery religijnej i politycznej kutasem pojednanie kryje się pewna
- zasadnicza idea wspólna dla politologii i teologii ja umiałabym ją tak
- pojednanie to przezwyciężenie obciążone i konfliktami przeszłości w celu
- umożliwienia zwaśnionymi stroną tworzenia wspólnej przyszłości ogó
- podstawową ideę każda z tych dwóch dyscyplin naukowych rozwija na swój sposób wspólnym pojęciem pojednania bowiem
- ideologia i politologia nie dysponuje czym zatem jest pojednanie dla
- neurologii kardiologii pojednanie należy zapewnić
- centralnych a zarazem też do wciąż aktualnych zagadnień duszpasterstw
- według teologicznego rozumienia pojednanie obejmuje następujące elementy
- ujawnienie prawdy o tym co się wydarzyło skruchę i wyznanie winy gotowość do
- przebaczenia i samo przebaczenie pokutę i zadośćuczynienie i wreszcie jako
- idealny cel odbudowy wspólnoty rozbitej na skutek wyrządzonej i doznanej krzywdy
- jej no istoty teologicznego rozumienia pojednania należy przekonanie że po panie dokonuje się w dwóch wymiarach
- wertykalnym między bogiem a człowiekiem i horyzontalnym między człowiekiem a
- człowiekiem wraz z wymiarem radykalnej centralną
- rolę w pojednaniu przypisuje się Bogu jako temu który pierwszy podejmuje inicjatywę pojednania z ludzi wymiar horyzontalny natomiast jest
- ugruntowany teologicznie w przykazaniu miłości bliźniego miłość nieprzyjaciół a
- także wezwaniu do rezygnacji odbędą hu
- politologia inaczej niż teologia nie dysponuje własną definicją pojednania
- obrębie politologii możemy zaobserwować dwie tendencje podejściu do tej kwestii
- jedną tendencją Możemy określić mianem empirycznej podkreśla się tutaj że
- pojednanie wogóle nie jest pojęciem właściwym z politologii do
- konstruktywnego Przepraszam konstytutywnych elementów procesów politycznych zalicza się bowiem walkę o władzę rywalizacje dążenie do
- rysowania własnych interesów nawet kosztem drugiego a to wszystko Trudno
- pogodzić pojednaniem zakładającym przecież rezygnację z pretensji do dominacji czy do konkurencji poza tym wkład teologii
- wypracowana przez psychologię definicja pojednania jest niemożliwa do zastosowania już chociażby ze względu na zawarte w niej odniesienia do Boga
- trudno też ilościowo zmierzyć efekty pojednania
- mimo trudności pojęciem pojednania politologia posługujące się podejść empirycznym zainteresowana jest pojednaniem jako strategią zmierzającą
- do trwałego przezwyciężenia konfliktów zadaje ona pytania o okoliczności
- warunki o legitymizacja i obowiązywały miłość o trwałości instytucjonalizacji
- pojednania oraz o przemiany kultury politycznej who.com tendencję politologii można określić mianem
- normatywnych i tutaj jak najbardziej istnieje zainteresowanie sformułowaniem
- politycznej koncepcji pojednania ramach tego podejścia Francuska politolożka
- wojownik rozum rozróżnia trzy sposoby ujęcia pojednania i otrzymuję świetne
- ujęcie strukturalne które analizuje przede wszystkim kwestie
- międzynarodowej współpracy politycznej lubię to ujęcie społeczno-psychologiczne
- tutaj chodzi o warunki poznawcze ją emocjonalne aspekty zbliżenia między
- przeciwnika i trzecie podejście wozu określają duchowe
- chodzi o drogi do rozliczenia się z przeszłością raz do zadośćuczynienia w stosunkach między ofiarami i sprawcami i w tym podejściu też sięgać się do
- zasobów religii czy filozofii
- poruszane tutaj różnice w rozumieniu pojednania przez teologii i politologię
- odzwierciedlają pewne rzeczywiste wyzwania z którymi muszą mierzyć się
- uczestnicy procesu pojednania konfrontowanie bowiem często z
- napięciami występującymi między ideą pojednania ujęciu teologicznym i praktyczną realizacją w konkretnych politycznych i
- społecznych warunkach logiczne rozumienie pojednania koncentruje się na tym co dzieje się między bogiem a człowiekiem
- oraz między jednostkami procesie pojednania politycznego dokonuje się
- rozszerzenie pojednania na całe społeczeństwa i właśnie z faktu tego
- rozszerzenia wynikają wyzwania stojące przed badaniami na rzecz pojednania
- pierwszy raz zastrzeżeniem
- pojednania na zbiorowości jego zakres zaczyna wykraczać poza bezpośrednią
- relację między ofiarą a sprawców kontekście płasko niemieckim Widzimy
- bardzo wyraźnie że w inicjatywy na rzecz pojednania angażowali się od początku z
- reguły ci którzy nie ponosi żadnej osobistej winy za zbrodnie wymagające
- odpokutowanie czy zadośćuczynienia czego może wynikać taka postawa skoro
- wina jest czymś nie przekazywanym jednej z możliwych odpowiedzi na to
- pytanie udziela w słowie które jako przewodniczący konferencji episkopatu Niemiec opublikował z okazji świętej rocznicy
- wybuchu II wojny światowej sławy cytat z tego oświadczenia
- dziś żyję Już niewielu ludzi którzy muszą bezpośrednio zadawać sobie pytanie
- czy w tej wojnie przyczynili się do zbrodni albo czy sami stali się zbrodniarzami kolejne pokolenia nie są odpowiedzialne
- w tym samym stopniu za to co się wówczas stało ale w ten sposób kwestia winy i jej przyczyn nie jest załatwiona wszystkich
- bowiem dotyka wspólne dziedzictwo skutków i wszyscy muszą solidarnie dźwigać razem dobrze nie koniec Słomiana tutaj kwestia oddziaływania
- wspólnego dziedzictwa skutków jak kto woli ma nazywa rozciągać się może w
- różnych formach na bardzo szerokie kręgi osób na tych którzy sami przeżyli wojny
- na wszystkich którzy należą do spa często na którym ciąży doświadczona bądź
- wyrządzone innym przyda wreszcie na kolejne pokolenia nawet
- jeżeli same nie przeżyły wojny ani też nie spotkały bezpośrednio świadków
- tamtych czasów ruchu powoduje rozszerzenie pojednania na zbiorowości
- nasuwa też pytanie o podmioty pojednania i o ich mandat do czynienia gestów
- pojednania pojednanie między zbiorowoscia mi nie może bowiem obyć się bez reprezentacji a legitymizuje się na reprezentacją na różne sposoby poprzez
- urząd Kościelny kiedy hierarchowie kościelni reprezentują jawnej widzieliśmy w przypadku listu biskupów 65 roku czy listu biskupów ukraińskich i
- polskich dalej legitymizować może być reprezentacją może być legitymizowanie na przez demokratyczny wybór kiedy głowy
- to jako przedstawiciele wspólnoty politycznej czy Narodowej wykonują gesty
- pojednania i w tej roli widzieliśmy to już kanclerze Niemiec polskiego premiera czy prezydenta Francji
- wreszcie taka legitymizacja reprezentowania jakiejś grupy procesie
- pojednania może też dokonywać się poprzez wewnętrzny imperatyw moralny
- nakazujący komuś stawić czoła historycznym zaszłość ą
- upadki tworzą przestrzeń w której pojedynczy człowiek może się odnaleźć i
- czerpać inspirację dla własnej postawy dodatku reprezentantki reprezentanci
- identyfikują problemy i proponują rozwiązania także Każda jednostka
- włączana jest też proces pojednania poprzez osobistą refleksję a w idealnym
- przypadku też przez własne konkretne decyzje są to wszystko środki pozwalające każdej Każdemu z nas
- mieć udział w działaniach na rzecz pojednania i czyniące też nas podmiotami
- pojednania Pod warunkiem oczywiście że każdy każda z nas podejmie osobistą
- decyzję że chce w tym procesie uczestniczyć i to chciałbym przejść już to drugiej części mojego wykładu mianowicie do tego
- pytania w jaki to się w takim razie dzieje Jak dokonuje się pojednanie i
- jakie doświadczenia płynów Game tym zakresie z kontekstu polsko-niemieckiego
- konsultacja z wyzwaniami Przed jakimi wstawali uczestnicy religijne motywami
- zmotywowanych inicjatyw na rzecz pojednania polsko-niemieckiego prowadziła stopniowo do odkrywania różnych wymiarów pojednania i
- wypracowywania stosownych form działania uczestnicy mieli jednak do dyspozycji
- gotowych rozwiązań musieli powoli odkrywać lub też sami dopiero wytwarzać
- pewną wewnętrzną dynamikę procesu pojednania czasie takiego procesu learning by doing dzisiaj my patrząc wstecz
- spektrem kilkudziesięciu lat jak na jakie Rosjanki rozciąga się ten proces dopiero teraz możemy też na
- podstawie doświadczeń z tego długiego procesu ująć Ten dynamikę
- pewnym ogólnym znaleźć i ja spróbuję tutaj zrobić to kilku razach
- w pierwszym pojednanie między zwaśnionymi narodami to zawsze bardzo długi i żmudny proces wymagający cierpliwości i wytrwałości
- ponieważ proces pojednania nigdy nie przebiega liniowo są w nim postępy ale
- są też przeszkody czasami porażki czy wręcz mamy wrażenie że cofamy się
- rozwijało się polsko-niemieckie pojednanie na przestrzeni dekad wspierany przez wielu ludzi dobrej woli z kościołów społeczeństwa obywatelskiego
- ze świata polityki kiedy ten proces bardzo powoli
- rozpoczynał się późnych latach 50 i na początku 60-tych działo się tak lew
- propagandzie komunisty nfb iż PRL wbrew tendencją rewizjonistyczny w Niemczech
- zachodnich i wbrew utrzymującej się nieufności czy nawet nienawiści ludzie
- notesu pojednania polsko-niemieckiego Uczymy się także do trwałego pojednania
- rzadko wystarczają działania spontaniczne pojednanie wymaga od jego uczestników systematycznego namysł nad
- podstawą własnych działań inicjatywach na rzecz polsko-niemieckiego pojednania brało udział wielu intelektualistów wielu
- intelektualistów publicystów publicystyka którzy zastanawiali się nad przyczynami konfliktu polsko-niemieckiego nad możliwymi
- formami pokojowych stosunków między oboma narodami oraz nad konkretnymi sposobami działania w polityce i sferze publicznej
- popularyzujących również na różnych forach taki właśnie ten idę po stronie niemieckiej
- Osoby te były związane głównie z akcją znaku pokuty jak cię z całych sił działających na zarówno energii i też mającą wymiar ekumeniczny czy też z
- kręgiem zbiegu albo z powstałym we Francji ruchem Pax christi w Polsce wiele z tych osób należało do Wrocławskiego i Warszawskiego klubu
- Inteligencji Katolickiej i do środowisk skupionych wokół pism więź znak że
- Tygodnik Powszechny trzecie oprócz refleksji nad aktualną sytuacją pojednanie zakłada też
- posiadanie ugruntowanej wiedzy o Bolesnej przeszłości oraz na temat
- drugiej strony aby Bogiem pojednanie mogło doprowadzić do całej rozbudowy
- rozbitej wspólnoty uczestnicy muszą wykazać się najpierw odwagą W ujawnieniu
- prawdy o zaistniałej 3 z oraz gotowością Poznania i uszanowania doświadczeń
- drugiej strony też inicjatywy na rzecz pojednania łączyły się w kontekście
- polsko-niemieckim często z konkretną pracą edukacyjną Przykładem tego były powstające w Magdeburgu Biuletyn informacyjny o
- Polsce wydawał je od lat 60-80 10807 organizował także seminaria
- opolscy z których później powstała istniejący do dziś Stowarzyszenie imienia Anny murarskiej są nazwą Stowarzyszenie upamiętnia ważną
- orędowniczko pojednania polsko-niemieckiego z Krakowa Innym przykładem tutaj działalności edukacyjnej jest
- działalność publicystyczna i działalność jako tłumacza pomyśl który regularnie
- przygotowywał niemieckojęzyczne biuletyny na potrzeby wspólnych seminariów organizowanych przez zachodnią niemiecką część głupek z
- fizyki oraz polskie środowisko znaku ważną działalność w zakresie wzajemnego
- poznawania się prowadzi dzisiaj także na przykład niemiecki Instytut kultury
- polskiej w Darmstadt czy Fundacja krzyżowa dla porozumienia europejskiego
- otwartymi wiedza o tym co się wydarzyło oraz wzajemne poznanie się to dopiero
- warunki wstępne procesu pojednania dlatego że pojednanie dokonuje się
- przede wszystkim spotkaniu do spotkania do spotkań dochodzi zazwyczaj na
- płaszczyźnie indywidualnych kontaktów między Polakami a Niemcami które obecnie
- bardzo trudno ująć w statystykach czy odnaleźć ślady w archiwach
- materiałach źródłowych rzadko można ustalić konkretny imiona i
- nazwiska pojedynczych osób ale są wyjątki przykładem jest choćby Berliński
- ksiądz Wojtek Który z własnej inicjatywy latach sześćdziesiątych
- zaopatrywał z NRD polskie seminaria Duchowne książki teologiczne
- niejednokrotnie takie spotkania przybierały z czasem trzeba trzeba zorganizowany ramy i szczególne szczególnie trudne zadanie odniesieniu
- do bezpośrednich spotkań postawiły sobie akcja znaku pokutnym od lat 60 oraz
- Centrum Dialogu i modlitwy w Oświęcimiu od 90 Mianowicie jest to zadanie
- zmierzenia się z historią niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych oraz sho a nierzadko również bezpośrednim kontakcie z ocalałymi
- Wobec powyższego ludzi się po piąte pytanie co musi się właściwie wydarzyć
- podczas tych spotkań aby doprowadziły one do pojednania obliczu różnic między Niemcami z Polakami na poziomie języka doświadczeń
- mentalności jedno staje się jasne pojednanie potrzebuję postawy empatii
- Chrome standardów wspomniany tutaj publicysta tłumacz pisał o konieczności empatii międzykulturowej na którą składają się
- następujące elementy eliminacja uprzedzeń wczucie się w mentalności sąsiada uchwycenie jego inności a nawet obcości oraz
- przekazywanie własnej wiedzy i doświadczeń drugiej stronie sposób dla niej zrozumiały jak potrzebna jest pojednanie
- polsko-niemieckie mu owa empatia międzykulturowa pokazują nawet także
- dzisiaj pojawiające się od czasu do czasu po obu stronach granicy dysonanse na różnych płaszczyznach w polityce czy społeczeństwie w mediach które bardzo
- często wynikają właśnie z braku wrażliwości z niewiedzy uproszczonych historii ze stereotypów czy też z bieżących interesów politycznych
- albo wczucie się sytuacje drugiej strony dostrzeżenie i wrażliwości i potrzeb
- prowadzi po szóste do konkretnych działań na rzecz pojednania
- kontekście polsko-niemieckim można wyróżnić dwa główne rodzaje takich
- działa Po pierwsze są to gesty wyrażające gotowość pojednania takie jak
- wymiana listów biskupów polskich i niemieckich czy też publiczne gęsty o wymowie symbolicznej tak jak trzeba w Krzyżowej
- czy też uklęknięcie Billego Brandta przed pomnikiem powstania w getcie warszawskim roku 1970
- drugim rodzajem działań na rzecz pojednania są działania zmierzające do
- zadośćuczynienia zaistniałej krzywdzie zadośćuczynienie należy w tym kontekście
- rozumieć jako przywrócenia z stanu poprzedniego ponieważ skutki zaistniałej
- krzywdy rzadko dają się całkowicie zniwelować w sensie materialnym w sensie moralnym właściwie nigdy poprzez zadośćuczynienie winni albo ci
- którzy biorą jako zastępstwie ich winę na siebie pokazują jednak że starają się
- szczerze odbudować stosunki ze swoimi sąsiadami i do takich właśnie bardzo konkretnych działań konkretnych gestów o takim
- charakterze pokuty i zadośćuczynienia należały Na przykład pielgrzymki akcji
- znaku pokuty tutaj już sama nazwa jest programem które były to były grupy
- młodych przyjeżdżające do na teren byłych obozów
- koncentracyjnych i porządkują cytryny w celu utrzymywania tam miejsc pamięci i
- upamiętniania tego co się tam działo inną formą są wypłaty odszkodowań i
- praktyczna pomoc dla byłych robotników przymusowych Co robi do dziś Fundacja
- pamięć odpowiedzialności przyszłość albo Stowarzyszenie dzieło imienia
- Maksymiliana Kolbego które swojej kieruje swoją działalność do ocalałych z
- obozów I get 8 zaangażowanie na rzecz pojednania
- polsko-niemieckiego musiało od początku mierzyć się z konkretnymi uwarunkowaniami politycznymi inicjatywy na rzecz pojednania motywowane wiarą
- chrześcijańską to właśnie jest też nasze doświadczenie z procesu pojednania polsko-niemieckiego mogą wpływać pozytywnie na politykę
- niewykluczone że to właśnie te inicjatywy lat 60 stały się Impulsem dla
- Zachodnie niemieckiej polityki wschodniej symbolem której jest gestil ścianka pod pomnikiem Warszawie
- No co osiągnięto w ostatnich dekadach stosunkach polsko-niemieckich czyli
- ostateczne uznanie granicy na Odrze i Nysie poprzez traktaty międzynarodowe wspólne członkostwo Niemiec i Polski w NATO i
- Unii Europejskiej wymiana kulturowa gospodarcza Czy Naukowa to wszystko można uznać także za długofalowe owoce tego pojednania które tak taką trudem
- rozpoczynało się na przełomie lat pięćdziesiątych sześćdziesiątych polityka może jednak działać również przycisk tego rodzaju inicjatywą i to
- było bardzo dobrze widoczne w przypadku NRD czy Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej gdzie władze komunistyczne interesowały
- wynikające z motywacji chrześcijańskiej inicjatywy na rzecz pojednania jako
- kwestionowanie przyjaźni między Polską a nfd oraz jako podważanie propagandowo
- bardzo przydatna bo negatywnego wizerunku Republiki Federalnej dlatego też władze zarówno nfg.pl utrudniały takie chrześcijańskie
- inicjatywy zbliżenia i podobnie jak wiele innych działań ze strony kościołów tej inicjatywy były pod obserwacją aparatu bezpieczeństwa dla uczestników
- na tych działań ile ich rodzin było to zajęcie bardzo ryzykowne
- jednak również i w demokratycznej Republice Federalnej w której kościoły
- miały o wiele większą swobodę działania kościelne wysiłki na rzecz pojednania podlegały ograniczeniom ze względu na panujący klimat polityczny dowodem tego
- chociażby jest memorandum kręgów belgów wydany w roku 68 którego sygnatariusze
- domagali się jako niezbędnego warunku pojednania między Niemcami i Polakami między innymi zadośćuczynienia dla polskich Ofiar Terroru nazistowskiego Z
- poważaniem bowiem za wielką niesprawiedliwość fakt iż byli więźniowie obozów koncentracyjnych krajów Europy zachodniej
- Przepraszam wschodniej przeciwieństwie do ofiary z zachodu bo zostali wyłączeni
- z wykład odszkodowawczych ze strony dobudzić Federalnej dopiero nowa
- polityka Wschodnia Billego bramka pozwoliła na państwowe wypłaty na rzecz ofiar także a także na powstanie Katolickiej organizacji czyli działa
- Maksymiliana Kolbego po 8
- Ważną cechą własnym aspektem pojednania jest zadbanie o
- długofalowo sieć jego wysiłków Pomimo iż przełom roku 89
- stworzył korzystniejszy klimat dla pojednania polsko-niemieckiego stoi ono dziś przed wyzwaniami także dziś przed wyzwaniami jedno z tych
- wyzwań to potrzeb uświadamia nia aktualności znaczenia pojednania
- pokoleniom niemającymi żadnych własnych doświadczeń związanych z drugą wojną światową czy nawet nie mających kontaktów z bezpośrednimi świadkami tych
- wydarzeń określenia pojednanie w tym wypadku należy używać zarówno w odniesieniu do rezultatu jakim do drogi prowadzącej do
- osiągnięcia go pojednanie z Bogiem stanem który można osiągnąć raz na zawsze ale jest zadaniem którego które trzeba podejmować stale na
- nowo także przez kolejne pokolenia ujawniła się to w relacjach
- polsko-niemieckich zwłaszcza w ostatnich latach kiedy te stosunki stały się bardziej napięte na płaszczyźnie politycznej
- pamiętamy skierowane pod adresem Niemiec w roku 2017 przez partię rządzącą żądanie reparacji wojennych
- żądanie które wzbudziło po obu stronach granicy zaniepokojenie co do w całości
- pojednania polsko-niemieckiego tym kontekście katoliccy Biskupi polscy
- wchodzący w skład grupy kontaktowej między polskim a niemieckim episkopatem wydali we wrześniu 2017 roku oświadczenie w którym czytamy
- cytujemy pojednanie to słowo które od ponad ćwierćwiecza określa relacje
- polsko niemieckiej wielka wartość którą udało się osiągnąć i którą Podtrzymujemy
- Dzięki wysiłkowi Nie tylko polityków ale licznych ludzi dobrej woli po obu stronach granicy mamy jednak świadomość że łatwo można je
- utracić przez nieprzemyślane decyzję a nawet przez zbyt pochopnie wypowiadane
- słowa kapitał pojednania i więzi trzeba chronić wzmacniać i pomnażać dla dobra
- naszych ojczystym które mają misję do spełnienia jest to misja dawania świadectwa pojedynczych wobec nie pojedynczych
- Europie i św zespół konferencja episkopatu Niemiec
- zareagowała na to oświadczenie czy tygodnie później I chciałam państwu
- przedstawić krótki fragment z tego oświadczenia konferencji episkopatu Niemiec niemieccy Biskupi wyrażają wdzięczność
- za te jasne słowa polskich współbraci zwłaszcza w obecnej sytuacji kiedy również w Niemczech poglądy nacjonalistyczne i and europejskie
- spotykają się z coraz większym poparciem konferencja episkopatu Niemiec opowiada
- się raz jeszcze z dużą stanowczością za udziałem pojednania między Polakami a Niemcami oraz za zjednoczeniem Narodów europejskich
- kościoła w Polsce i w Niemczech wyszły w minionych dziesięcioleciach ważne impulsy dla pojednania między państwami społeczeństwami dziedzictwo to jest dla
- nas do dziś zobowiązaniami Biskupi uznali więc pojednanie z jednej strony No ponad pokoleniowym wymiarze
- ale za nieustające zadanie i odpowiedzialność względem przyszłości
- ale pojawił się tutaj też inny ważny aspekt mianowicie oba te w oświadczenia
- biskup ale nie tylko tego również teksty dotyczące pojednania polsko-niemieckiego
- różnego rodzaju doświadczenia z poprzednich dziesięcioleci
- umiejscawia cały pojednanie polsko-niemieckie w kontekście ogólnoeuropejskich przypisując mu właśnie ogólnoeuropejskie znaczenie
- wykraczające tym poza kontekst dwustronnych relacji
- i to też nam pokazuje że bilateralny proces pojednania nigdy nie ogranicza
- się tylko do uczestniczących w ministrom ale zawsze jest osadzony w szerszym kontekście przypadku pojednania polsko-niemieckiego
- jest to kontekst Europy już na długo przed rokiem 89 wyczekiwany przez wielu
- gorąco zjednoczenie kontynentu europejskiego uznawano za sposób na trwałe rozwiązanie na 5 polsko-niemieckich
- motywowane religijni pojednanie polsko-niemieckie postrzegano zarazem jako warunek powodzenia integracji europejskiej
- wreszcie nie wolno nam zapominać o tym że dwie wojny światowe rozpoczęły się
- jako konflikt o charakterze lokalnym i także dziś Ukrainie chodzi nie tylko o
- dalsze nocy relacji ukraińsko-rosyjski ich ale o przyszłość Europy dlatego też każde działanie które zapobiega lokalnym konfliktu lub
- przyczynia się do ich rozwiązania i do rozliczenia służy całej Europie
- dostawali takie właśnie założenie też są podstawą działalności na przykład takich
- organizacji których wspominałem jak Fundacja krzyżowa dla porozumienia europejskiego w Centrum Dialogu i modlitwy w
- Oświęcimiu czy też Fundacja Maksymiliana Kolbego wyrastająca z dzieła
- Maksymiliana Kolbego są to organizacje które mają swoje źródło w pojednaniu
- polsko-niemieckim ale też w sposób bardzo zdecydowany starają się doświadczenia z tego procesu przenosić też do innych międzynarodowych
- kontekstów
- Podsumowując doświadczenie pojednania polsko-niemieckiego pokazują że pojednanie opiera się na wielu
- podmiotach na chrześcijanka chrześcijanach członka
- kościołów na ludziach ze świata polityki i ze społeczeństwa obywatelskiego
- idziemy też że pojednanie zależy od wielu różnych czynników chodzi tutaj zarówno o indywidualną wolę wojen na samych
- uczestników o ich umiejętność przekonywania polityków i szerszych grup
- społecznych do swojej sprawy wreszcie idea pojednania musi znaleźć też
- praktyczne zastosowanie do konkretnych realiów stanowiących obciążenie dla stosunków bilateralnych to wszystko sprawia że pojednanie Jawi
- się jako pewien proces negocjacyjny pod wieloma względami stale zależny od
- kontekstu w którym się dokonuje i to konstytuuje też jego specyficzną
- dynamikę dynamika właśnie obiecuję w dłuższej perspektywie czasowej sukces procesów pojednania
- połóż ona nam pokazuje że proces pojednania opiera się na wielorakich
- czynnikach natomiast przeszkody na dłuższą metę skutkują nie przerwaniem
- procesu pojednania ale raczej przemyślenie mi lepszym Dostosuj tym opcji działania do naszego kontekstu czy z tych doświadczeń z tych aspektów
- procesu pojednania polsko-niemieckiego możemy wysnuć coś dla nas jako Polek i Polaków w obecnej sytuacji w kontekście wojny Ukrainie Myślę że tak I mam to
- kilka propozycji takich wniosków na zakończenie jak już powiedziałam bilateralnych konflikt nigdy nie jest tylko
- bilateralny i to widzimy bardzo wyraźnie także kontekście tej wojny
- zadanie pojednania związku z tym także wykracza poza ramy bilateralne i to
- dotyczy także nas tutaj w Polsce i tak już też powiedziałam pojednanie to
- osobista decyzja czyli ono zaczyna się już w tym miejscu
- gdzie są też nasze postawy wobec innych ludzi a nie dopiero po zakończeniu
- konfliktu więc możemy sobie teraz postawić pytanie co robić aby wykazywać postawę taką skierowaną ku pojednaniu czy promującą
- pojednanie już teraz tutaj w Polsce i mam kilka propozycji
- pierwsza informować się z wiarygodnych źródeł o tym co się dzieje skupiać się
- na faktach zamiast ulegać na swoją musimy mieć świadomość że w Polsce już
- też działa dezinformacja O czym świadczy w pociągu opublikowanych wczoraj przez jedną z polskich prawicowych biznes wywiad z rosyjskim ambasadorem polscy
- będące kwintesencją rosyjskich propagandy i arogancji wobec Ukrainy
- ruchu też Jeżeli jesteśmy dalej w temacie informacji nie przekazywać Nie
- lajkować informacji niesprawdzonych ale weryfikować je w kilku źródłach zanim
- musimy je dalej inny ważny aspekt Moim zdaniem takim promowaniu postawy skierowanej pytaniu jest język i to zaczynające się od tak
- zwanych części mowy jak jak przyimki mówimy w Ukrainie a nie na Ukrainie Bo
- Przemek na sugeruje że coś jest częścią wielkiej całości jakiegoś regionu na
- jakimś regionem na przykład na pomorzu Czy na Śląsku ale mówimy w Polsce Jako
- Polsce jako państwem suwerennym tak samo Ukrainy mamy też wojna a nie konfliktu że mówimy agresja Putina przeciwko Ukrainie a nie
- konflikt rosyjsko-ukraiński jakby tutaj chodziło o dwie strony które razem są
- wspólnie odpowiedzialne za to co się dzieje też już zdarzyło mi się w jednym źródle
- czytać o o tym że czeczeńcy walczą o stronie Rosji bardziej adekwatnym
- terminem byłoby tutaj kierowcy może są to oddziały organizowane przez
- zależnego od Putina przywódcy Czeczeni Kadrowa natomiast
- sami czy części nie zapominajmy o tym czy sama Czeczenia jest ofiarą Putina z
- ofiarą jego zbrodni wojennych które znacznej mierze dokonywały się przy
- obojętności zachodu więc jeżeli nas oburza kiedy ktoś mówi o polskich obozach To bądźmy też jakby konsekwentni w tym i patrzymy na wrażliwość innych
- nie mówmy czeczeńcy tylko proponuję mówić handlowcy co robić jeszcze aby nasza postawa była bardziej ukierunkowane na pojednanie
- myślę że ważne jest tutaj aby nie ulegać uogólnieniem ale rozróżniać między obszarami działań różnymi osobami zaangażowanymi w nie na przykład
- pamiętać że mieszkający w Polsce obywatelki i obywatele Rosji Czeczeni i Białorusi nie odpowiadają za działania przywódców swoich państw związku z tym
- nie są raczej właściwymi adresatami wyrzutów czy agresji jednocześnie Musimy
- pamiętać że wielu ludzi w Rosji protestuje otwarcie przeciwko tej wojnie ponosząc za to surowe kary to są ludzie którzy stoją po stronie pokoju stronie
- Ukrainy i także potrzebują naszej Solidarności aby w swoim kraju mogli dalej wywierać od wewnątrz wpływ przeciwdziałać propagandzie i
- politycznie sterowanym na swoim blogu mówiąc także tutaj w tym wykładzie o
- roli chrześcijanek chrześcijan czyli chrześcijańskiego pojęcia pojednanie w
- relacjach polsko-niemieckich i myślę że także w kontekście wojny w krainie
- tutaj ważną rolę mają do odegrania kościoły i wspólnoty chrześcijańskie one już działają organizują pomoc organizują modlitwy o pokój ale ważne jest moje
- zdanie żeby duchowni aby liderki Liderzy wspólnot też uczuć religijnych właśnie
- na kwestie postawy na kwestii świadomego przetwarzania informacji na kwestia
- języka ponieważ właśnie zachowując taką postawę
- ukierunkowaną pojednaniu tutaj w Polsce my już dziś możemy pracować na to co
- będzie potem kiedy ta wojna się skończy jakie będzie potem w Europie podejście
- do historii tej wojny i jak długa będzie nas prowadziła droga do jej
- przepracowania Dziękuję za uwagę oczywiście niezwykle
- Ciekawa historia Myślę że na pewno zachęciła pani
- profesor do [Muzyka] lepszego poznania tej historii polsko-niemieckiego pojednania myją
- znamy na różnych etapach zależności od wieku z różnych lekcji historii pojawia
- się oczywiście dość sporo materiałów ciągle Szczególnie przy okazjach rocznic tych właśnie wydarzeń jak msza w
- Krzyżowej czy właśnie wizyta Tego blanta natomiast
- Wydaje mi się że większość z nas nie przygląda się temu właśnie w tym kontekście takiego
- chrześcijańskiego podłoża całej tej całej tej historii i ona
- rzeczywiście w tym w tym momencie zyskuje też taką głębię tą ważną w sumie
- dla każdego człowieka który niekoniecznie musi być chrześcijaninem Ale w jakiś sposób duchowo przeżywa również pewne kwestie a to chyba każdy z
- nas to robi i pokazuje że nawet tak trudne [Muzyka] historię tak trudna przeszłość
- może zaowocować zupełnie zupełnie innym podejściem też nawzajem do siebie aczkolwiek z tym
- podejściem właśnie bywa różnie i myślę że kiedy w tej chwili
- patrzymy na tą historię która dzieje się na naszych oczach
- jednocześnie słuchając o historii polsko-niemieckiej
- wielu z nas odczuwa taki pewien konflikt dotyczący tego co się dzieje na górze i
- tego co się dzieje na dole dlatego że jestem to wynika też z pytań które do nas dotarły za chwileczkę je przeczytam mamy tutaj takie
- [Muzyka] zapętlenie pewnego rodzaju wzajemnych pretensji słusznych bardzo często bardzo często
- też nowy niewynikających historii bezpośrednio wiemy doskonale jak
- wyglądają w tej chwili przemówienia rosyjskich oficjeli którzy uważają że to całe zaatakuje Rosję a nie Rosja atakuje kogokolwiek w tej chwili No na przykład
- rzecznik rządu rosyjskiego dosłownie chwilę temu wiadomość
- powiedział że Rosja absolutnie żadnych cywilnych obiektów nie
- atakuje i wogóle nie ostrzeliwuje Więc ona się chyba same zapalają zważywszy na
- to co widzimy też na zdjęciach na filmach
- pani mówiła o tej roli właśnie takiego stanięcia w prawdzie
- względem to pojednania i wydaje mi się że do tego nawiązuje jedno z pytań które
- do nas dotarło A co się dzieje z pojednaniem jeśli jedna strona w ogóle go nie chce i nie
- uznaje za potrzebne doskonałym przykładem jest to Rosja i jej relację Chociażby z Polską ale przecież też z Co
- to jest pytanie Na czym Bóg daje żyć jeżeli mówimy o pojednaniu trzeba uważać
- zbiorowymi kategoriami czyli Niemcy jako Wszyscy niemcy Rosjanie jako wszyscy
- Rosjanie czy Rosja Bo ja też staram się pokazać w tym moim wykładzie że są różne
- płaszczyzny i różni aktorzy i że na przykład pojednanie polsko-niemieckie o części dokonywało się by wbrew polityce
- i teraz Jeżeli tak na płaszczyźnie taki czysto teoretycznej możemy powiedzieć
- Jeżeli jedna strona pojednania nie chce no to go nie ma trudno jest je
- przeprowadzić ale z drugiej strony trzeba też szukać sobie Sprzymierzeńców
- bo wydaje mi się że nie da się powiedzieć że w relacjach z Polską Rosji albo nie chce dlatego że
- istnieją inicjatywy istnieją istniały były też wypowiedzi przedstawicieli
- kościołów już kilka lat temu którzy wskazywali na konieczność pojednania sytuacja polityczna jest
- bardzo niekorzystna ale to nie znaczy że że nic się nie dzieje płaszczyźnie tak
- samo w relacjach polsko-ukraińskich mogę to też mówić z doświadczenia
- też naszych kontaktów w ramach fundacji Krzyżowa że współpracujemy ze
- społeczeństwem z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego Ukrainie w Rosji i to są to są właśnie takie kroki
- wzajemnego poznawania się odkrywania swoich wrażliwości odkrywania tego co
- wiemy a czego nie wiemy więc że miał być generalizując czy Jeżeli jedna strona
- kompletnie blokuje to No to nie jest niemożliwe ale tych przykładach które
- tutaj zostały nazwane trzeba zawsze rozróżnić kto jakich aktorów mamy na
- myśli samochód oczywiście Wydaje mi się że w ogóle takie generalizowanie ona się też przemija
- pytania które do nas dotarły ono jest jedno z tych przyczyn
- dla których tak trudno nam nie jest pewne rzeczy też zrozumieć i
- podjąć głębszą refleksję nad nimi być może wiąże się z tym o czym też
- tutaj już wspomniane było czyli edukacja tutaj do tego nawiązuje
- takie właśnie pytanie Na ile edukacja historyczna wpływa na myślenie na temat
- pojednania Polacy Przez dziesięciolecia byli na przykład uczelni niemal wyłącznie o własnych krzywdach i o tym że my jako naród nigdy nikogo nie
- krzywdzi liśmy Ja dodam że mniej więcej podobną edukację Myślę że nawet chyba bardziej indoktrynuje ją co odbierają Rosjanie
- niestety i rzeczywiście ich zetknięcie się z historią w innym wydaniu niż
- rosyjski czasami bywa dla wielu osób szokujące tak to znaczy edukacja jest
- faktycznie kluczowa że czym ja bym nie ograniczała
- tutaj Pojęcie edukacji tylko do szkoły bo my faktycznie jeżeli chodzi na
- przykład raczej jest to oczywiście ważny aspekt w szkole spędzamy większość
- naszego dzieciństwa ale i z tymi treściami się stykamy które tam są
- konwertowane ale też jeżeli mówimy o problemach chciałbym też od razu spełniać o rozwiązaniach akurat relacjach
- polsko-niemieckich istnieje już od wielu lat i komisja podręcznikowa która próbuje stworzyć taką narrację historyczną z którą się obie strony
- potrafią zgodzić też Istnieją różne wymiany czy seminaria dla naucz Delhi
- którzy się jakby nawzajem umożliwiają na na problematykę historyczną z danym kraju właśnie też w relacjach
- polsko-niemieckich Edukacja to także jest to także jest
- edukacja różne zajęcia pozalekcyjne Czy różne projekty i myślę że w to też warto inwestować bo czasami mam wrażenie że że
- więcej z tego Zostaje też głowie czy więcej przeżyć doświadczeń zostaje z takiej edukacji w formie ładnie spotkania też dwa Narodowego
- trójdrogowego niż tylko z lekcji historii natomiast wydaje mi się też że jeżeli chodzi akurat o tak transportowanie
- wiedzy na temat przeszłości to tutaj ogromną rolę odgrywa rodzina i jeżeli
- obserwujemy na przykład pozostanę Na tym przykładzie polsko-niemieckim to widzimy
- że ten narracja o drugiej wojnie światowej
- w polskich rodzinach Wydaje mi się że była dużo bardziej obecna i właśnie też narracja o własnych cierpieniach
- natomiast jak rozmawiam z moimi rówieśnikami z Niemiec to często
- nie wiedzą co Dziadek robił przed rokiem 50 kiedy wrócił z niewoli sowieckiej na
- przykład i często Były to tematy które z góry były tematami tabu gdzie ucisza no
- rozmowy Znam też rodziny w których o
- przygodach z Paryża gdzie było w miarę normalne życie się opowiadało jeżeli
- jeden z budynków był stacjonował w Paryżu okupowanym ale te osoby które
- miały doświadczenie w wam to wschodniego były Ucisz ale więc to też jest coś co
- buduje tak nawet sposób podświadomy obraz obraz historii który potem trudno
- jakoś skorygować czy radykalnie zmienić za pomocą z dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo więc myślę że jeżeli mówimy o edukacji
- zaczyna patrzeć nie tylko na szkołę ale także na to co się dzieje w rodzinie No
- i na to także coś co dociera przez Media bo to wszystko jakoś wpływa na obraz mamy to jest oczywiste zresztą to znamy też takiego doświadczenia które sami
- przeżywamy to w Polsce chociażby w kontekście niektórych sytuacji w których brali udział
- Polacy No i o których też się nie mówiło które też były tematem Taboo i w tej
- chwili no wręcz ich wychodzenie na światło dzienne oburza dlatego że no po prostu wiele osób się
- po prostu nawet tego nie spodziewał o nie jest kompletnie przygotowanych na
- takie takie rewelacje i ja myślę tutaj że to też jest kwestia tego że my mamy
- taką tendencję do porządkowania świata traktory czarnobiały sposób niż mi
- pytania jak Polacy to tylko ofiary jak Niemcy to tylko z pracy jak i tak by
- można też do różnych narodów różne cechy przypisywać natomiast bardzo trudno nam jest jakby przyjąć to że ta sama osoba może być i sprawcą i ofiarą ofiarą i
- trzeba to uznać sensie takim uznać jej cierpienie ale też uznać że popełniła
- zbrodnie i w związku z tym należy też A czy trzeba wytrzymać jakoś to napięcie
- nie możemy go wymazywać bo wtedy zachowujemy historię ja jeszcze tutaj
- dodam że ten element kształcenia właśnie Polaków jako bo się w historycznego że