TRANSKRYPCJA: "Reformacja na święta | EWST online" Data publikacji: 20.01.2024 Długość: 49:04 --- [0:04] [Muzyka] [0:04] [Muzyka] [0:15] Dobry wieczór państwu jest wtorek godzina 1900 rozpoczynamy ewst online a [0:22] dzisiaj reformacja na Boże Narodzenie dzisiaj jestem s [0:28] poprowadzę n w podróż po symbolach świątecznych [0:36] znanych nam doskonale ale takich o których nie zawsze wiemy że mają [0:42] świąteczne protestanckie korzenie albo przez właśnie kościoły wyznawców [0:50] protestantyzmu się upowszechniły jakie to są symbole te [0:56] symbole dotyczą prede wszystkim [1:02] rzeczy które słyszymy o tym za chwilę zacznijmy jednak [1:07] od symboli takich które są najbardziej oczywiste to co nam się [1:14] kojarzy w tej chwili ze świętami w tej warstwie takiego ich odbioru wizualnego [1:22] to jest choinka to są świa [1:28] rodzaj udekorowane już instytucje miejsca publiczne [1:36] sklepy choinka jest aktualnie jak najbardziej powszechnym [1:44] zjawiskiem ale tak naprawdę nie jest zjawiskiem jakimś bardzo świeżym [1:50] ponieważ upowszechniła się całkiem niedawno z drugiej strony jest [1:56] zjawiskiem które właśnie wywodzi się z [2:01] protestantyzmu To jest bardzo ciekawe skąd się wzięła w ogóle choinka zaczy zwyczaj dekorowania [2:09] drzewek ogólnie jest zwyczajem bardzo starym jest zwyczajem przed [2:16] chrześcijańskim zimno zielone drzewa zimozielone drzewa są od czasów jeszcze mocno przez [2:23] chrześcijańskich takim symbolem wiecznego życia Zwycięstwa właśnie nad [2:29] śmiercią zwycięstwa nad zimą Nic więc dziwnego [2:35] że w momencie kiedy Ustalono że Boże Narodzenie będzie [2:40] przypadało w zimie prędzej czy później ten zwyczaj właśnie zimozielonych [2:48] roślin zwłaszcza na północy Europy roślin [2:53] iglastych zimozielonych wszedł schrystianizował [3:01] obchodów świątecznych jak najbardziej stanowiąc ty momencie symbol [3:09] właśnie życia w Chrystusie drzewa ozdabiane drzewka [3:16] ozdabiane lampkami świecami początkowo owocami orzechami [3:21] przym początkowo ten zwyczaj był traktowany jako przez kościół katoli szczególnie czy kościół [3:28] nizielski bard mocno krytykowany jednak zyskiwał taki [3:35] zwyczaj oddolny dlatego że on się narodził W domach z obchodów świąt w [3:40] domach i zyskiwał coraz więcej zwolenników w wielu krajach w Europie [3:46] właśnie tę tradycję zapoczątkowali Niemcy podczas mniej więcej w tym samym czasie [3:53] w którym powstał i bardzo mocno rozwijał się protestantyzm yyy jednym z takich [4:01] głównych zwolenników stawiania w domach choinki na święta i zbierania się [4:06] właśnie przy niej był sam Marcin Luther tutaj widzicie państwo na [4:14] rycinie Luther i jego rodzina która właśnie zbiera się przy świątecznym [4:20] drzewku można się domyślić że śpiewają tam świąteczne pieśni czy hymny czy kolędy y ten zwyczaj był bardzo przez [4:28] niego też upowszechniane jako właśnie taki [4:35] chrześcijański sposób na spędzanie Świąt przy choince przy religijnych pieśniach [4:42] poświęconych narodzeniu wcieleniu Chrystusa oczywiście przy czytaniu [4:48] Biblii tradycja z Niemiec przeniosła się do Francji i [4:54] Anglii oraz oczywiście do innych krajów do Polski przywędrowała przede wszystkim [5:03] w na początku na tereny objęte przez Zabór pruski No tak na przełomie x i XIX wieku [5:13] tradycja kultywowana przez urzędników którzy tutaj przyjechali tradycja którą [5:20] przynosili ze sobą też stacjonujący na ziemiach polskich pruscy [5:28] żołnierze zcha się ta tradycja na początku wśród arystokracji a później [5:33] zaczęto naśladować ją zaczęli ją naśladować mieszczanie dopiero później [5:39] zyskała uznanie wśród pozostałej ludności jak wiemy [5:45] w szczególnie w domach Chłopskich w Polsce były inne tradycje były [5:53] podłaźniczki one również składały się między innymi z gałązek drzew zel ale nie tylko [6:02] choinka jako taka przyjmowała się przez kilkadziesiąt lat tak naprawdę możemy [6:07] mówić powszechności choinki w zasadzie dopiero na początku XX wieku albo nawet [6:13] później jeżeli chodzi o polską tymczasem popularność choinki jako symbolu Bożego Narodzenia w [6:24] w świecie alglas bardzo mocno równie [6:30] ale również w innych krajach europejskich choinka Przybyła także do Stanów Zjednoczonych tutaj mamy kolejne [6:36] dwie ryciny na jednej z nich jest taka wiktoriańska Rodzina [6:42] która właśnie zebrana jest pod choinką zasad w zasadzie nie wiktoriańska tylko [6:48] rodzina królowej Wiktorii a na drugim to jest już Mieszczańska rodzina na tym [6:55] czarno-białym która również zbiera się w okolicach w okolicach świąt pod chojniku [7:01] i warto tutaj zwrócić uwagę że te ozdoby które tam są [7:06] szczególnie na tym czarno-białej rycinie to są jeszcze w dalszym ciągu ozdoby takie bardzo naturalne bo to są świece [7:13] to są orzechy to są jakieś własnoręcznie wykonane [7:19] ozdoby No i właśnie początkowo choinki były ubierane w taki skromny sposób [7:24] często jedynie ozdabiane świecami lub owocami świece symbolizowały Chrystusa jako [7:31] światło świata Zresztą o symbolach związanych ze światłem będziemy jeszcze dużo mówić a Owoce były symbolem [7:38] obfitości błogosławieństwa tradycyjnie wykorzystywano właśnie między innymi [7:44] czerwone jabłka w tym takie małe czerwone jabłuszka zwane rajskimi jabłuszkami [7:50] które symbolizowały także grzech pierworodny i tę konieczność wskazywania na Zbawiciela [7:59] konieczność zbawienia przez Chrystusa który właśnie się rodził [8:06] choinka symbolizowała jako całość takie właśnie źródło życia źródło siły [8:11] witalnej orzechy które na niej wi wieszano to był dobrobyt i siła jabłka [8:18] to właśnie zdrowie uroda też symbol obfitości ten symbol biblijnego [8:24] jabłka łańcuchy które później pojawiły się na choinkach z kolei w niektórych [8:30] społecznościach mł taki symbol zniewolenia grzechem z którego też Chrystus tylko [8:35] może wyzwolić z czasem na choince pojawiały się oczywiście inne ozdoby na przykład [8:42] anioły które miały za zadanie opiekować się domem nie tylko w okresie [8:48] świątecznym ale szczególnie w tym okresie kiedy długo było ciemno krótko [8:54] Było jasno ta szczególna opieka Anielska była [9:02] potrzebna w miarę upływu czasu zwłaszcza wraz z rozwojem takiej tradycji [9:09] choinkowej w społeczeństwach bogatszych w kręgach mieszczańskich Też [9:16] upowszechnieniem się tej tradycji i I chęcią wystawiania choinek nie tylko [9:22] gdzieś tam w zaciszu domu ale dekorowania miast dekorowania instytucji [9:29] dekorowania w zasadzie wszystkich miejsc które się do tego nadają te dekoracje choinkowe też stawały się coraz bardziej [9:39] różnorodne pojawiły się oczywiście Wtedy bombki girlandy [9:44] cukierki różne różne wersje ozdób figuratywny które przedstawiały właśnie [9:51] anioły ale też zwierzęta świętych i tak dalej te Chiki były coraz bardziej [9:57] błyszczące coraz bardziej radosne kolorow taka ciekawostka też dotycząca [10:03] samych bombek ponieważ one były wykonywane początkowo właśnie też [10:09] ręcznie ze szkła i to nie było tak że te bombki były kuliste przez przypadek one [10:16] miały nawiązywać do tych naturalnych ozdób takich jak owoce [10:22] czy kształty geometryczne i mięzy [10:30] wyjaśni w ten sposób ideę wieszania delikatnych szklanych ozdob na choinkach [10:37] że kształt kuli jest symbolem właśnie jedności [10:44] doskonałości i wszystkiego tego czego oczekujemy po tym czasie świątecznym a szkło to cenius szkło miało przypominać [10:52] o o tym że życie które jest takie piękne jak ta bąbka jest również bardzo bardzo [10:58] KR początkowe Manufaktury [11:04] bombek dość szybko ustąpiły miejsca masowej produkcji i ta [11:12] produkcja która zapoczątkowana była na terenie Niemiec Ona zresztą do dzisiaj [11:17] jest bardzo tam popularna No zaczęła być też produkcją [11:23] eksportowo dzisiaj jak wiemy bombki produkowane są w różnych kształtach [11:29] kolorach z różnych materiałów niekoniecznie z kruchego szkła Aczkolwiek w dalszym ciągu Te [11:35] najbardziej tradycyjne szklane bądki ręcznie Jeżeli nawet nie ręcznie [11:40] produkowane to ręcznie zdobione tak jak pierwotnie w manufakturach [11:47] niemieckich najbardziej nam się podobają i chyba osiągają też naj najwyższe [11:55] ceny taka ciekawostka bo [12:02] według jednego z historyków sztuki z [12:08] Estonii mamy dokumenty które wskazują że zwyczaj stawiania choinek i ozdabiania [12:16] ich w czasie Bożego Narodzenia wcale nie pochodzi z [12:23] Niemiec Przynajmniej tam wcale nie został zapoczątkowany tylko pochodzi z Estonii [12:31] Stalina ponoć już w 1441 roku na placu Ratuszowym w [12:38] tallinie ustawiono ozdobioną choinkę zrobili to członkowie bractwa [12:44] czarnogłowych prawdopodobnie był to świerk [12:50] i ta tradycja nie przetrwała tak naprawdę tam z okresu sicza zachowało [12:58] się mało dokumentów historycznych więc ta tradycja Być może jest właśnie [13:04] starsza niż ta niemiecka ale tak [13:11] naprawdę niewiele o tym wiemy to są szczątkowe badania jeszcze w dalszym ciągu trwają to są takie szczątkowe [13:18] gdzieś zapisy które pojawiły się nie wiemy czy ta choinka miała coś wspólnego ze świętem czy była jakąś deklaracją [13:25] polityczną czy świerk był wybrany bądź też w ogóle drzewo było wybrane przypadkowo czy też było [13:31] powiązane z symboliką No ale to jest właśnie taka ciekawostka Natomiast rzeczywiście te choinki które dzisiaj [13:38] mamy w domach bez których Nie wyobrażamy sobie świąt te choinki które znajdują się też w naszych kościołach ale także [13:45] w w takich różnych miejscach publicznych zapoczątkowane były PR [13:52] reformacyjny Niemczech były promowane przez ojca [13:58] reform i właśnie w takim swoim kształcie z taką [14:05] symboliką upowszechniły się i są powszechne do dzisiaj więc nie jest to [14:11] bardzo stary odwieczny zwyczaj w Polsce ten zwyczaj ma 100 100 kilkadziesiąt lat [14:18] tak naprawdę no jednocześnie nie możemy bez niego [14:23] żyć w naszym kraju który w większości jest katolicki [14:29] jednym z takich bardzo ważnych świątecznych symboli jest symbol wywodzący [14:35] się z Reformacji kolejne kolejny symbol [14:43] Kolejna rzecz którą często widujemy w naszych domach i coraz częściej widujemy ją już [14:50] od początku adwentu To są świeczniki adwentowe [14:55] świecznik adwentowy ma bardzo ceka która łączy ze [15:01] sobą wiele różnych wątków zacznijmy może [15:07] od tego że pierwsze świeczniki o kształcie podobnym właśnie do świecznika [15:13] adwentowego były ustawione w kościołach średniowiecznych kościołach I one miały właśnie s świateł [15:23] był oznaczały pełnię całość społeczeństwa posz ramiona oznaczały [15:30] poszczególne stany od króla poprzez duchowieństwo poprzez senatorów właścicieli ziemskich rycerzy mieszczan [15:37] i rolników chłopów przedstawiciel każdej z tych grup społecznych podczas [15:45] nabożeństw adwentowych zapalał jedną świecę mówiąc równocześnie [15:51] Jestem gotowy na Sąd Boży i była to tradycja którą kultywowane na [15:59] lorn ta tradycja gdzieś w jakiś sposób zanikła Natomiast w [16:06] międzyczasie pojawiły się inne typy świeczników właśnie już w kształcie [16:12] takiego trójkąta Albo bardziej łuku nawet znowu pojawiła się ona w Niemczech [16:18] w X wieku gdzie górniczym niemieckim [16:27] miasteczku ludzie stawiali takie właśnie świeczniki w oknach żeby górnicy mogli [16:32] odnaleźć w ciemnościach drogę do domu zresztą w bardzo [16:39] wielu współczesnych elementach obchodzenia świąt tych [16:47] jesienno-zimowych jest element właśnie górników i światła górników i świec on [16:52] się zresztą pojawia też w kilku miejscach w popkulturze ale właśnie wzięty jest też [17:00] z tego z tych tradycji w których ci górnicy którzy wracali szczególnie z [17:06] nocnych zmian do domu Mieli oświetloną drogę przez świece i [17:13] te świeczniki miały właśnie taki łukowy kształt między innymi na [17:19] pamiątkę łukowego wylotu sztolni kopalni gdzie zawieszane były górnicze lampki i [17:26] one właśnie w kształcie takiego łuku świeciły w sztolni na świecznikach [17:33] uwiecznianie prace zajęcia które w tamtych czasach wykonywali mieszkańcy [17:39] okolic no i do dzisiaj właśnie w tych południowo wschodnich Niemczech w Saksonii w okresie Bożego [17:50] Narodzenia pojawiają się właśnie te łukowe świeczniki tutaj mamy a tutaj [17:55] mamy na zdjęciu świecznik który jest takim świecznikiem schodkowym i to jest [18:02] już tradycja troszeczkę inna to jest tradycja Która zawędrowała z Niemiec do [18:10] Skandynawii tradycja świeczników łukowych zawędrowała z Niemiec do [18:15] Skandynawii i właśnie w 18 na przełomie 18 i 19 wieku te [18:24] świeczniki zaczęły się tam upowszechniać właśnie i były używane do [18:29] oznaczenia dni adwentu pierwsze świeczniki pojawiły się [18:34] w domach pod covid-19 wieku bo wcześniej były właśnie w kościołach przy czym początkowo też były [18:44] one zapalane stopniowo dopiero później kiedy upowszechniły się świeczniki [18:49] adwentowe właśnie te elektryczne a to była jedna z pierwszych takich powszechnych rzeczy elektrycznych oprócz [18:55] prostego oświetlenia którą w Skandynawii bardzo mocno [19:03] upowszechnione było To było To używane jako Nie właśnie jako element [19:09] dekoracyjny jako element takiego przypominania o adwencie o tym że już [19:15] się zaczął ten okres przygotowany także to jest bardzo bardzo [19:21] interesujące że właśnie świeczniki adwentowe te stawian w [19:27] oknach pojawiały się przywędrowały właśnie z [19:33] Niemiec ale wcześniej były w średniowiecznych kościołach później z niemieckich rodzin górniczych później [19:39] dotarły do Skandynawii gdzie się upowszechniły i do reszty świata trafiły [19:47] z wyrobami pewnej słynnej szwedzkiej firmy która produkuje różne rzeczy i [19:56] sprzedaje różne rzeczy do Żenia domu nie będę tutaj nazwy wymieniać wszyscy [20:03] państwo wiecie o jaką firmę chodzi i co ciekawe one początkowo na przykład w [20:09] krajach które nie miały tej tradycji ustawiania świeczników [20:15] adwentowych były używane jako typowa dekoracja bożonarodzeniowa pojawiały się [20:21] w Polsce również to można było obserwować od początków lat 90 kiedy te świeczniki pojawiły się na polskim [20:28] one na początek pojawiały się w zasadzie tuż przed świętami razem z choinką razem [20:34] z innymi ozdobami dopiero później z [20:39] czasem zaczęliśmy poznawać ich genezę historię ich symbolikę i teraz pojawiają [20:46] się w adwencie oczywiście jest tak jak ze wszystkim innym współcześnie mamy do [20:52] wyboru mnóstwo typów tych świeczników adwentowych właśnie tradycyjne są te dwa [20:59] typy taki układający się łuk siedmioramienny i również [21:04] siedmioramienny taki schodkowy jak tutaj państwo widzicie I one właśnie bardzo często są w czerwonym [21:12] kolorze świetn adwentowy ma też inną [21:17] formę znaną szerzej jako wieniec adwentowy to są te wieńce które w tej [21:23] chwili widzimy Bardzo często Gdzie są cztery świece które też pojawiają się w [21:30] naszych domach celebrujemy niedziel kolejne niedziele adwentu na przykład przy wspólnym rodzinnym posiłku [21:37] zapalanie kolejnych świec ale ten świecznik jak zaczynał być w użyciu miał wcale nie [21:45] cztery świece a miał świec tyle ile jest dni [21:51] adwentu zaczy konkretnie one były liczone ustawiane adwent miał zmienną zą [21:58] liczbę dni Ustawiał się po prostu cy świece na C niedziele takie duże i [22:04] mniejsze świece na poszczególne dni skąd to się wzięło znów mamy sytuację w której [22:13] pewien protestancki teolog Johan wiern założył w swoim [22:19] rodzinnym Hamburgu taką wioskę taką społeczność w gruncie rzeczy [22:26] której celem było praca charytatywna na rzecz dzieci a [22:32] konkretnie ich wyrównywanie szans [22:37] edukacyjnych wśród dzieci zaniedbanych bądź też sprawiających różnego rodzaju [22:44] problemy wychowawcze i w ramach [22:49] tej tego projektu dzieciaki uczyły się czytać i pisać ale pozostawiały też za [22:57] sobą przeszłość jakby gruntownie zmieniano ich sposób patrzenia na świat wyrywano [23:05] ich nie tyle ze swoich środowisk ale to z takiego myślenia że nic się nie może zmienić [23:11] i ci którzy zostawali zostali przyjmowani do [23:17] tej społeczności musieli też wybaczyć wszystko całkowicie i na zawsze na [23:22] przykład tym osobom Czy z rodziny czy wśród takich którzy się wcześniej zajmowali którzy im [23:29] krzywdzili ich krzywdzili No i właśnie Johan wiern pierwszy wieniec adwentowy [23:36] powiesił W 1839 roku we wspólnej sali [23:42] modlitewnej właśnie w tej społeczności w Hamburgu żeby przygotować uczniów w ten sposób na [23:50] Boże Narodzenie Zresztą zwyczaj zapalania kolejnych świec w kolejne dni adwentu czy robienia różnych rzeczy [23:58] związanych ze światłem czy z liczeniem w jakiś sposób [24:04] w kolejne dni adwentu nie był zwyczajem wtedy nowym natomiast wiern [24:10] właśnie złożył wszystko w formę wieńca ten wieniec oryginalny skład to [24:17] było koło z wozu pokryte gałęziami ze świerku i zawierało ono cztery duże [24:24] białe świece i mniejsze czerwone świece które [24:30] reprezentowały dni powszednie i pierwszą świecę zapalano w [24:36] pierwszą niedzielę adwentu ostatnią Wigilię 24 grudnia i ten wieniec Zresztą [24:43] on przez jakiś czas nazywał się wieńcem wichern od nazwiska pastora teologa [24:50] który go właśnie po raz pierwszy [24:55] ustawił on nadal jest używany w formie takiej oryginalnej czyli C Białe 20 [25:05] mniejszych czerwonych świec jest używane jest zapalane na przykład [25:12] w federalnych budynkach najważniejszych w Niemczech jak [25:18] chociażby w bundestagu ale też w ratuszu w [25:26] Hamburgu najważniejszy takich największych kościołach ewangelickich w różnych miastach [25:32] Natomiast w większości miejsc został on szybko zastąpiony przez [25:56] prostszego od początku XX wieku zaczęły rozpowszechniać się [26:03] również poza społeczności typowo protestanckie [26:10] i i tak na przykład już w latach [26:15] 20 XX wieku wieńce adwentowe zaczęły się pojawiać w kościołach katolickich w [26:22] Kolonii Czy w monach w Monachium na przykład no a później przejęły również [26:28] kościoł także wierni Kościoła Rzymskokatolickiego którzy bardzo [26:34] chętnie stawiali te wieńce u siebie w domu [26:41] celebrujący na przyjście Chrystusa na wcielenie pamiątkę wcielenia [26:49] Chrystusa i tak wygląda właśnie wieniec w [26:56] kościele zawieszony ma on cter tutaj świece jest [27:02] zawieszony na takich wstęgach prosto ozdobiony [27:08] natomiast nasze te domowe wieńce adwentowe mają też bardzo różne kształty [27:14] kolory i symbolikę dlatego że no one [27:21] upowszechniły się w różnych miejscach i tutaj mamy na przykład taką takie zestawienie pici świ [27:28] niektórych Według niektórych tradycji piątą świecę zapala się w Boże [27:33] Narodzenie I tutaj dość istotny jest też kolor tych świec tutaj mamy do czynienia z trzema świecami fioletowymi i jedną [27:41] różową i to nie jest żadna pomyłka tak to ma wyglądać te świece symbolizują te [27:48] cztery świece ciemne nie białe symbolizują [27:53] poszczególne niedziele adwentowe które mają też swoje nazwy i to jest pierwsza [28:00] niedziela to jestws pierwsza świeca fioletowa niedziela nadziei druga świeca [28:07] niedziela miłości trzecia świeca na niedzielę radości i to jest właśnie ta [28:13] świeca różowa przypomina o radości która płynie z nadchodzącego zbawienia i [28:19] czwarta świeca znowu fioletowa reprezentuje Pokój który Chrystus ma [28:26] przynieść ten kolor fioletowy jest kolorem liturgicznym związanym z adwentem jest [28:34] to kolor pokuty i Nawrócenia w oczekiwaniu na przyjście [28:41] Mesjasza wieńce w tej chwili mamy w różnych kształtach natomiast tradycyjnym [28:46] kształtem jest ten kształt okrągły który jest symbolem [28:52] jedności i wieczności który przypomina zmienność roku powtarzalność [28:59] i jest też symbolem jako wieniec właśnie [29:04] symbolem Zwycięstwa tutaj chodzi oczywiście o zwycięstwo Chrystusa nad śmiercią nad [29:14] ciemnością dziś wieńce adwentowe powszechnie mamy w domach w [29:22] kościołach i ta symbolika która właśnie jest związana z samym [29:28] wieńcem ale też z jego właśnie tym obrzędami zapalania która została [29:35] przeniesiona do naszych domów jest no coraz bardziej powszechna [29:40] i coraz częściej właśnie przyjmujemy ją za swoją i za już taką bardzo tradycyjną [29:49] też jest bardzo ciekawa sprawa ponieważ znowu w Polsce [29:55] od właśnie 90 kiedy pojawiły się na przykład pierwsze jarmarki [30:00] bożonarodzeniowe którym można by było kiedyś poświęcić cały cykl ale to [30:06] niekoniecznie być może w ramach ewst online wieńce adwentowe były kupowane [30:13] najczęściej znowu tuż przed świętami bo one były traktowane jako po prostu stroiki [30:18] bożonarodzeniowe natomiast dopiero w ostatnim powiedzmy dziesięcioleciu częściej [30:25] właśnie kupowane są na samym początku jarmarków tak żeby już w pierwszą [30:30] niedzielę adwentu można było zapalić pierwszą [30:37] świecą kolejny symbol znów związany ze światłem być może mniej popularny [30:42] zwłaszcza w Polsce powiedzmy Środkowej i wschodniej Natomiast tutaj w [30:50] miejscach związanych z Dolnym Śląskiem i i miejs z graniczących [30:58] z Niemcami coraz częściej widywany znów pochodzący z Niemiec ale [31:03] tym razem nie o rodowodzie luterańskim jest to gwiazda hercka tutaj [31:11] mamy przykład jednego jednej z wielkości gwiazd herich i gwiazda Hua powstała w takiej [31:20] małej społeczności braci morawskich bracia morawscy [31:27] to grupa religijna która Znalazła swoje [31:35] miejsce dzięki [31:40] szczodrości hrabiego zenda właśnie w her na terenie [31:47] Saksonii i było to jest to grupa religijna o [31:53] charakterze no bardziej ewangelikalny niż tradycyjnie [32:00] protestanckim grupa która charakteryzowała się No takim bardzo [32:06] Specyficznym funkcjonowaniem oni funkcjonowali wzajemnie się sobą [32:12] opiekowali mieli pod opieką na przykład dzieci w momencie kiedy rodzice była to [32:18] też Jedna z pierwszych grup w których na przykład na misję wyjeżdżały całe małżeństwa a jeżeli miały dzieci zbyt [32:25] małe na to żeby im towarzyszyły w jakichś trudnych [32:30] warunkach No to te dzieci na przykład zostawały na miejscu i właśnie dzieci zostawały w czy rodzaju takich [32:37] internatów chociaż w zasadzie to były takie domy których inni dorośli się nimi [32:44] opiekowali i dzieci tam uczyły się wspólnie [32:51] przebywały oczywiście też obchodziły święta No i [32:58] gwiazdę herą zawdzięczamy właśnie jednemu z nauczycieli konkretnie nauczycielowi [33:05] matematyki panu wowi on w X wieku skleił z tektury i [33:11] papieru pierwszą gwiazdę i powiesił ją właśnie w swojej klasie do [33:18] matematyki gwiazda jest bardzo specyficzna to [33:23] znaczy jest toamna gwiazda złożona z 17 ostrosłupów czworokątnych i [33:31] o trójkątnych i pokazuje też właśnie [33:37] pewnego rodzaju konstrukcję przestrzenną można dość łatwo obliczy dokonać na jej [33:43] podstawie różnego rodzaju obliczeń matematycznych natomiast [33:48] ona spotkała się z bardzo entuzjastycznym przyjęciem najpierw tej [33:53] społeczności No a później coraz bardziej się [34:06] popularyzować stulecie powstała wytwórnia Manufaktura [34:12] gwiazd herich która istnieje do dzisiaj i to tradycyjne majsterkowanie [34:19] gdzieś tam czy w szkole czy w domach i tworzenie sobie gwiazd dla siebie [34:25] przekształciło już w produkcję może nie masową bo bo to w dalszym ciągu jest [34:32] Manufaktura i gwiazdy zostały są produkowane w ten sposób żeby w [34:38] przypadku tych dużych gwiazd można je było łatwo składać i rozkładać [34:44] początkowo były na metalowych stelażach takich które są [34:51] dość dość mocno wzmacniały tę konstrukcję tektury i papieru później w [34:57] momencie kiedy zaczęły się upowszechniać tworzywa sztuczne zaczęły być produkowane w całości też z tworzywa [35:02] sztucznego aczkolwiek papierowe wersje też jeszcze są i dzisiaj gwiazdy huie [35:08] możemy spotkać jeżeli państwo bywa możecie [35:15] zobaczyć na balkonach ale też na choinkach wiszą takie małe gwiazdy [35:21] hermie w różnych miejscach o tutaj widać na przykład właśnie taką [35:28] miejską ale nie tylko dlatego że właśnie znowu wraz z jarmark [35:34] świątecznymi i wraz z migrantami niemieckimi gwiazdy upowszechniły się w [35:40] wielu innych miejscach na świecie są bardzo popularne na przykład w Stanach Zjednoczonych przede wszystkim na północ [35:46] północnych Stanach są również bardzo popularne już w tej chwili w krajach w [35:53] ogóle tutaj Zachodniej Europy ale [35:58] są popularne również w Polsce można je kupić właśnie między [36:05] innymi na tradycyjnych jarmarkach świątecznych [36:12] natomiast można też pokusić się o samodzielne zrobienie w sieci jest [36:17] mnóstwo właśnie takich instrukcji Jak zrobić samemu [36:25] gwiazdę oczywiście z papieru można spróbować to [36:33] zrobić i kolejny symbol świąteczny [36:40] który jest w tej chwili bardzo popularny praktycznie już wcale nie kojarzony ani [36:45] z religią ani z jakimkolwiek właśnie takim [36:53] przekazem typowo związanym z wiarą mamy tutaj do [36:59] czynienia z kalendarzem adwentowym kalendarz adwentowy ma trochę [37:05] podobny genezę do świecznika adwentowego jest [37:11] to jest to rzecz która miała służyć przede wszystkim dzieciom do tego żeby [37:18] odliczał czas do Bożego Narodzenia i początkowo [37:23] takie praktyki rodzinne obejmowały rysowanie kredą [37:30] zapalanie świec o którym już mówiliśmy albo na przykład umieszczanie w łupku [37:36] czy w jakimś specjalnym miejscu przygotowanym na szopkę źdźbeł słomy czy [37:44] siana i w 19 w połowie X wieku pojawił się pierwszy kalendarz adwentowy to był [37:52] kalendarz wykonany z drewna w którym znajdowały się właśnie takie skrytki na [37:59] drobne rzeczy i te pierwsze drobne rzeczy były to cytaty z [38:04] Biblii i w ten sposób zaczęła zainicjowana została tradycja przy czym [38:10] na początku kalendarz Nie miał ani 24 okienek ani nie był nawet nazywany [38:18] kalendarzem adwentowym był było dość często w użyciu nazwa kalendarz [38:23] bożonarodzeniowy No bo czekamy na Boże Narodzenie [38:30] później w niektórych miejscach przyjęła się nazwa kalendarz mikołajowy ponieważ był wręczany 6 [38:36] grudnia ale właśnie ponieważ w niektórych niektóre [38:41] kalendarze dość szybko zaczęły zawierać te dni do odliczenia odpowiadające [38:47] poszczególnym dniom adwentu No to przyjęła się nazwa [38:52] właśnie kalendarz adwentowy [38:58] i skąd się wzięła popularność kalendarzy adwentowych No początkowo one były [39:04] właśnie gdzieś tam lokalnie robione produkowane z drewna Czy w postaci jakichś woreczków Czy w postaci jakichś [39:11] takich konstrukcji które umożliwiały właśnie to odliczanie [39:17] natomiast zawdzięczamy upowszechnienie [39:23] kalendarzy Takiemu człowiekowi imen nazwisku Gerard l [39:30] i on pamiętał ze swojego dzieciństwa taki kalendarz który wyglądał w ten [39:36] sposób że wszyte w materiał jakiś w wieku pudełka były 24 ciasteczka i on każde z [39:45] tych ciasteczek mógł wyjąć codziennie i je zjeść i one były 24 od 1 do 24 [39:55] grudnia on właśnie we współpracy z ilustratorem Erem [40:01] Kepler wymyślił zaprojektował i upowszechnił to się wydrukował i [40:09] zaczął sprzedawać pierwszy drukowany kalendarz adwentowy No i on właśnie wprowadził [40:16] później takie innowacje w postaci okienek które się otwierają kryją róż [40:25] niespodzianki stał się bardzo popularny No i oczywiście znowu to jest [40:31] kolejny taki przykład tego jak coś Co powstało gdzieś bardzo [40:37] lokalnie później zaczęło się pomału upowszechniać [40:42] natomiast bardzo upowszechniły się dopiero wtedy kiedy dotarły do Stanów Zjednoczonych i zawdzięczamy to z kolei [40:50] jednemu z amerykańskich prezydentów ponieważ jego [40:55] zdjęcie jego zdjęcie na którym właśnie [41:01] otwiera okienka kalendarza adwentowego w towarzystwie swoich wnuków [41:07] zdjęcie z lat 50 No było okazało się bardzo popularnym takim zdjęciem związanym z Bożym [41:14] narodzeniem i sprawiło że w Stanach zrobiła się moda [41:21] na te kalendarze no i ta tradycja [41:26] ewoluowała stawała się coraz bardziej komercyjna pierwsze wersje wypełnione [41:33] Kal czekolad czekoladkami czyli te które są w tej chwili najbardziej popularne [41:40] pojawiły się w latach 70 Później wersje kalendarze które [41:47] zawierają jakieś drobne zabawki jakieś kupony na różne rzeczy i tak [41:53] dalej znamy je dzisiaj w zasad wsch [41:59] odsłonach ale kalendarze adwentowe wzięły się właśnie [42:05] z dokładnie z takich metod odliczania do świąt [42:12] Bożego Narodzenia które powstały protestanckich rodzinach i ostatni [42:19] symbol symboli może tutaj nie tylko wizualnych on jest taki bardziej Powszechny najbardziej [42:26] ą ze sobą w zasadzie mnóstwo mnóstwo [42:32] wątków Święty Mikołaj ale Święty Mikołaj w wersji współczesnej czyli Santa [42:41] Klaus łączy ze sobą bardzo dużo [42:46] elementów łączy ze sobą Oczywiście Świętego Mikołaja Świętego biskupa zy [42:52] znanego swojej szczodrości łączy ze sobą też tradycje z interklasa [43:01] holenderskiego która została przywieziona do Stanów Zjednoczonych łączy ze sobą [43:07] tradycję ojca świąt Father Christmas angl saską A niektórzy twierdzą że absorbuje [43:16] również elementy germańskich bóstw w tym na przykład Boga wodana który był związany [43:24] z zimow świętem poświęconym przesileniu zimow [43:31] więc tych wątków ma bardzo dużo nie Będę teraz opowiadać o Świętym Mikołaju i [43:37] jego historii natomiast tak naprawdę zawiera on mnóstwo elementów w tym są [43:44] oczywiście również elementy właśnie pochodzące z tradycji [43:52] ewangelickich czy społeczności przynajmniej ewangelickich i [43:58] współcześnie nie kojarzy się tak naprawdę z żadną [44:03] religią szczytem komercjalizacji współczesnej Świętego Mikołaja jest fakt [44:10] że na postumencie w jego rodzinnym mieście [44:16] Czyli w mirze w tej chwili zamiast tradycyjnej figury Świętego [44:25] Mikołaja stoi właśnie Święty Mikołaj ten którego [44:33] znamy współcześnie z reklam z filmów taki bardziej [44:39] popkulturowy obiecałam państwu że to nie będzie dotyczyło tylko kwestii związanych [44:48] z wizją ale także i z dźwiękiem i chciałam teraz [44:54] państwu udostępnić pewną rzecz a mianowicie [45:03] kilka kolęd które [45:08] są w gruncie rzeczy [45:14] związane z protestantyzmem albo pochodzą z protestantyzmu albo [45:19] są właśnie dość mocno tradycją protest [45:26] tradycją protest związane i których [45:32] Dźwięki których melodi państwo na pewno rozpoznajcie i prawie na pewno nie rozpoznacie jej z kościołów bo ona [45:40] będzie ona będzie pochodziła będziecie mogli mogliście ją słyszeć w centrach [45:47] handlowych jako dingle gdzieś w radio Czy w [45:52] telewizji jako oprawę muzyczną około [45:59] bożonarodzeniowych wydarzeń ale niekoniecznie religijnych i proszę [46:06] [Muzyka] [46:24] posłuchać [Muzyka] [46:54] k [Aplauz] [47:00] [Muzyka] [47:08] [Muzyka] [47:18] do czynienia z tradycyjnym kolędami których melodie właśnie słyszę to oczywiście [47:27] takie jedyne takie pieśni których melodie słyszymy dość często właśnie zupełnie bez kontekstu [47:34] religijnego ja jedną z tych melodii usłyszałam w [47:40] połowie roku w jednym z supermarketów najprawdopodobniej bierze się to stąd [47:47] że dość często te róż wykonania [47:54] melodią z który można korzystać bez licencji No one są ładne miłe dla ucha [48:02] i dlatego z nich się korzysta No właśnie czasami bez świadomości jakie mają pochodzenie [48:11] Szanowni państwo tyle ode mnie na dzisiaj a w zasadzie nie tyle ponieważ [48:18] chciałabym państwu życzyć zdrowych spokojnych pięknych świąt [48:26] pełnych symboli które są państwu bliskie i które coś dla państwa znaczą bez [48:33] względu na to czy wywodzą się z tradycji katolickiej protestanckiej a być może [48:40] całkowicie zupełnie bezr A jeżeli chodzi o dzisiaj Raz jeszcze dziękuję życzę [48:47] wszystkiego dobrego na święta na nowy rok i do [48:54] zobaczenia [49:02] n --- Przygotowane przez: mgr Joanna Gacka Kontakt: j.gacka@ewst.pl