TRANSKRYPCJA: "Protestanci przed Reformacją: Waldensi | EWST online" Data publikacji: 29.11.2024 Długość: 01:04:10 --- [0:04] [Muzyka] [0:04] [Muzyka] [0:15] Dzień dobry państwu jest wtorek godzina 19:00 rozpoczynamy ewst online Witamy [0:22] doktora habilitowanego Kazimierza Bem tym razem nie będziemy mówić o soborach a w każdym razie nie o pierwszych [0:28] soborach zaczynamy Mam nadzieję że nowy cykl protestanci przed [0:36] reformacją i Dzisiaj będziemy mówić na temat waldensów o waldach w Polsce wiadomo [0:44] niezbyt wiele na lekcjach historii załatwiane to jest mniej więcej dwoma [0:50] linijkami gdzieś pomiędzy różnymi [0:56] innymi wydarzeniami tych wieków powiedzmy pomiędzy 12 a 15 [1:04] które to się przebiega ogólnie galopem mało kto wie również że waldensi [1:10] istnieją do dzisiaj i mało kto wie że rzeczywiście [1:17] przed wystąpieniem Lutra byli właśnie [1:22] były takie grupy chrześcijańskie które bez problemu możemy nazwać grupami [1:28] protestanckimi grupami właśnie które wcielał w życie to [1:33] o czym później mogliśmy wyczytać w słynnych tezach i w różnych innych [1:40] wysłuchać czy przeczytać w tej chwili w kazaniach wielkich ojców założycieli [1:46] reformacji a oni to po prostu wcielali w życie jak im się to udawało czy im się to udawało jak im się udało przetrwać do [1:53] dnia dzisiejszego i gdzie możemy dzisiaj spotkać waldensów o tym opowie dzisiaj właśnie [2:00] i przy okazji pewnie podzieli się z nami wrażeniami ze swojego ostatniego [2:07] wyjazdu bo wyjeżdżał właśnie do miejsca w którym waldensów można dziś spotkać [2:14] Kazimierz oddaję ci głos Dzień dobry państwu dobry wieczór wadzie państwu u mnie jest oczywiście [2:21] wczesne popołudnie chciałbym zacząć od takiego elementu bym powiedział [2:28] obrazkowego proszę państwa mianowicie chciałbym zat [2:36] na który jest przedstawiony jako jeden z elementów [2:41] pomnika Marcina Lutra W worman Piotr Waldo tutaj Jak widzimy [2:46] czyta książkę Jest to mężczyzna z brodą i już od czasów reformacji a w [2:55] zasadzie od czasu X wieku ta postać fascynowała [3:01] protestantów także historyków kościoła Tym niemniej stąd ponieważ jest uznawany [3:07] za przedstawiciela tego ruchu podobnie potem jak Jan Hus który zł do reformy [3:12] kościoła i który w tej reformie kościoła aktywnie [3:20] uczestniczył więc stąd jego obecność na tym pomniku [3:27] Tym niemniej Proszę pamiętać że w zasadzie nie wiemy jak Piotr Waldo [3:34] wyglądał wszystkie jego pomniki wszystkie jego przedstawienia są to przedstawienia [3:40] wyłącznie tego jak nam się wydaje jak on [3:45] wyglądał gdyż po prostu o Piotrze Waldo bardzo mało jako takim wiemy Kim był [3:52] Piotr Waldo No to teraz stolicy Wald [4:00] dobra bym powiedział świetna wystawa właśnie o samym Piotrze Waldo Piotr [4:06] Waldo o ile wiemy że mniej więcej [4:11] żył drugiej połowie X wieku i około roku [4:19] 1170 mniej więcej roku [4:24] 1170 przeżył co byśmy nazywali wewnętrznym nawróceniem jest to jasne co [4:30] nastąpiło wcześniej wiemy że był to bogaty kupiec bardzo bogaty stać go było [4:36] na zamówienie własnego i kopii Nowego Testamentu W języku oksytański [4:43] który on ten Nowy Testament sobie czytał i rzekomo pod wpływem albo lektury Piotr [4:51] Waldo przeżył głębokie nawrócenie postanowił zostawić żonę i [4:57] córki które też takie nawrócenie przeżyły one wstępują do klasztoru natomiast Piotr waltos sam rozdaje cały [5:04] swój majątek ubogim i zaczyna głosić ewangelię [5:10] zaczyna ją głosić w języku zrozumiałym dla mieszkańców okolicach lonu bo on [5:18] jest w zasadzie on się mieszkał w lonie i skupie zarówno mężczyzn jak i kobiet [5:26] oni składają śluby czystości i śluby ubóstwa No i wędrują po okolicy i [5:33] nauczają wzywają ludzi do nawrócenia wzywają ludzi do zaufania Bogu No [5:39] oczywiście dla nas jest to rzecz mało kontrowersyjna Natomiast w tamtych czasach jest pewien problem Piotr Waldo [5:46] w przeciwieństwie do swojej żony i córek które wstępują do klasztoru Piotr Waldo naucza a nauczanie jest Teoretycznie [5:55] przywilejem tylko i wyłącznie duchownych co więcej [6:00] konwersja Piotra Waldo na chrześcijaństwo więc sprzedanie tego Takie głębokie chrześcijaństwo więc [6:07] sprzedanie tego co miał i rozdanie ubogim wzbudza kontrowersje No chociażby [6:12] dlatego prawda że jest to jeden z bogatszych kupców lonu i teraz go widzimy jako żebraka nie tylko jako [6:19] żebraka ale który głosi ewangelię Wzywa ludzi w tym także i to zaczyna być coraz [6:25] większym problemem k do nawrócenia biskup lonu zakazuje mu [6:33] nauczania biskup Lion go zakazuje mu nauczania co więcej nakazuje tym biednym [6:39] z lonu gdyż tak są tak są oni nazywani opuszczenie lonu w odwołuje się do [6:48] papieża i początkowo papież próbuje gdyby zachować [6:54] taką drogę pośrednią mianowicie oni przedstawiają wyznanie wiary [6:59] absolutnie ortodoksyjne papież pozwala im chodzić i [7:05] żebrać No bo oni się z tego utrzymują Natomiast jeżeli chodzi o prawo do [7:11] nauczania Jest to zachowana mniej więcej taki kompromis mianowicie oni mogą [7:18] nauczać tam gdzie władze kościelne im na to pozwolą co teoretycznie wyklucza też z [7:27] nauczania kobiety od samego początku u waldensów nauczają [7:32] w lonie to nie wychodzi natomiast walto i jego zwolennicy rozlewają się po [7:39] całej po całej południowych północnych Włoszech i [7:45] południowej Francji oni nauczają Prowansji która prawda jest na południe od lonu oni przechodzą do langwedocji no [7:52] i nauczają w górach piemontu ponieważ mówią tym językiem oksytański jest to [7:57] język który trafia także do n Ale waldensi zaczynają rozlewać się po całej [8:04] Europie przechodzą do docierają do Lotaryngii docierają do Niderlandów [8:10] docierają także jak często oni podróżują we dwójkę mężczyźni i nieoficjalnie [8:17] kobiety docierają także na tereny dzisiejszych Moraw i z czasem wiemy docierają nawet [8:25] do Szczecina w Szczecinie jest w okolicach Szczecina jest też taka [8:30] miejsca w której oni się osiedlają to miejsce potem zostanie ta wioska zostanie zniszczona Oni zostaną [8:37] siłą nawróceni na katolicyzm ale do dzisiaj pod Szczecinem jest tak zwana [8:42] Wzgórze jest tak zwane Wzgórze waldensów waldensi są znani jako ubodzy [8:48] z lonu ubodzy z Lombardii albo jako ubodzy ci niechętni im zarzucają im [8:55] właśnie że są uczniami Piotra wal ostatecznie kościół Po takim krótkim [9:02] okresie wahania się kościół ostatecznie ich postanawia że uznaje ich jednak za [9:11] heretyków i to robi papież Lucjusz i w 1184 roku na synodzie Weronie On ich [9:20] ekskomunik co więcej początkowa ta ek Komunikacja jest ekskomunik za [9:25] nieposłuszeństwo bowiem Wald nie stosują się do poprzednich i nauczają czasami pomimo tego że władze [9:33] lokalni Biskupi im na to nie pozwalają ostatecznie czwarty sobór laterański w [9:42] 1215 roku ich potępia jako heretyków to jest jednak zwiększenie pewnego procesu [9:49] wiemy że na przy już 4 lata wcześniej kilkudziesięciu z nich zostało spalonych na stosie w [9:55] Strasburgu część ucieka w związku z tym [10:00] do na wschód Europy albo na północ Europy tam gdzie władza Duchowna jest że [10:06] tak powiem nie jest tak rozwinięta No i stąd waldensi pojawiają się na Morawach [10:11] pojawiają się na Węgrzech i znowu pojawiają się na Śląsku i pojawią się potem aż do [10:18] Szczecina z Czasem niektórzy z nich Przyłącz się do husytów Tym niemniej te [10:24] prześladowania sprawiają że waldensi zaczynają i to będzie trwało [10:31] zaczynają żyć tak troszeczkę podwójnym życiem mianowicie oficjalnie są dalej praktykującym [10:38] katolikami ale nie oficjalnie gromadzą się wspólnie i mężczyźni i kobiety aby razem [10:46] studiować pismo aby razem żyć blisko siebie No i właśnie jest też to że [10:53] uciekają w takie doliny gzie ich jest trudno złapać [10:59] więcej te doliny one są jak wszystkie doliny tam jest dość [11:05] biednie więc właści szlachta przymyka oczy na ich niekonwencjonalne poglądy religijne pod [11:12] warunkiem że zatrzymują je do siebie dla siebie i rzeczywiście tak Początkowo jest waldensi oficjalnie [11:20] są gorliwym synami kościoła natomiast nieoficjalnie ich doktryna jest nauczana [11:28] przez tak zwanych barb barb czyli wujków i wiemy że szkoła dla wujków czyli dla [11:36] tych kaznodziei została założona w wysokiej Dolinie [11:42] angoron Podczas mojej wizyty obecnie waldensi gdyby zrekonstruowani częściowo [11:48] jak to wyglądało mianowicie te szkoły wyglądały to było bardzo wysoko położone [11:54] Mam nadzieję że tu państwo widzą bardzo wysoko położonych górach one na zewnątrz to są [12:01] bardzo ubogie szopy są zwykle obok stajni dla zwierząt i kupcy latem [12:07] podróżują we dwójkę starszy i młodszy starszy który naucza młodszy który się [12:15] uczy oficjalnie są kupcami oni rozprzestrzeniają się po całej [12:21] Francji po północnych Włoszech i tak jak mówiłem Austrii Śląsk Czechy aż po [12:27] Szczecin na zimę Oni wracają do tych dolin i tutaj zimą kiedy są śniegi kiedy jest [12:34] bardzo trudno do nich dotrzeć tutaj ci barbo razem studiują i pismo uczą się [12:41] ewangelii na pamięć bardzo często co więcej wiemy że w tych szkołach były tak [12:46] samo szkoły dla kobiet kobiety pod wpływem prześladowań przestają być [12:51] kaznodziej natomiast dalej się uczą w tych szkołach Barba momencik Może mi się [12:56] uda tu mam jeszcze parę innych zdjęć to jest takie takie troszeczkę jak to [13:02] wyglądało mianowicie oni tutaj się uczą były rękopisy fragmenty Nowego [13:08] Testamentu potem powstanie na początku X wieku tak zwana dobra nauka albo dobra [13:15] lekcja la Nobel Leon w języku oksytański No i właśnie tak wyglądało tak nam się [13:23] wydaje wyglądała ta szkoła dla barów czyli dla tych kaznodziei i znowu tutaj to widzicie [13:30] w tej miejscowości angoron to jest to jest muzeum przepraszam to jestem mard bo padało natomiast tak bardzo długo ci [13:38] waldensi przeżywają czyli mianowicie są oni początkowo oficjalnie są dobrymi [13:45] katolikami natomiast nieoficjalnie oni mają jeszcze tą taką naukę swoją własną [13:51] Tym niemniej im dalej historia się toczy tym bardziej [13:57] ta w jak gdyby są prześladowani zarówno w w niderlandach tak samo na Śląsku oni [14:05] się przyłącz do husytów jak mówiłem w okolicach Szczecina ta wioska w której oni się [14:12] osiedlili ci ubodzy z lonu zostanie jest z czasem zniszczona Oni zostaną przesiedleni i rozproszeni no i kiedy [14:20] pojawia się nam okres reformacji waldensi mają już dość Oni [14:26] żyją w tym czasie w dolinach Saba to jest dzisiejsza południowo zachod [14:33] południowo-wschodnia Francja i północno zachodnie Włochy i żyją w [14:39] Prowansji i oni zaczynają mieć dość po Tylus latach po 200 latach oni chcą [14:46] wyjść z ukrycia No tak się dobrze składa że w [14:52] dolinach że ale tak samo [14:59] i w Genewie a więc są to regiony francuskojęzyczne przy czym ta częściowo [15:05] po drugiej stronie Genewy jest to tak zwane PE czyli kraj [15:11] waldensów przyjmuje się reformacja w takim w tej takiej wersji reformowanej w [15:17] tej wersji szwajcarskiej No i proszę sobie wyobrazić że waldensi mają dość i [15:23] oni wysyłają swoich barów właśnie do lozanny aby [15:31] porozmawiania się rozmówić [15:37] wspólnego właśnie z tym nowym ruchem [15:43] protestanckim pierwszy jest to spotkanie odbywa się w 5 [15:49] 1526 roku ale Tym niemniej to są takie [15:54] pierwsze rozmowy Tym niemniej jednak ten protestancki jest troszeczkę inny [16:00] mianowicie pastorzy mają żony barbo nie mają żon mówią takim nieco inny mówią [16:07] językiem francuskim Pamiętajcie że barbo tak naprawdę mówią językiem oksytański [16:13] ale w końcu w 1532 roku w Shan [16:19] foran jest pojawia się tam Wilhelm Farel i trwają obrady przez dwa tygodnie Te [16:27] obrady mają skłoni mają skłonić waldensów do przyłączenia [16:34] się do ruchu reformacyjnego i tak rzeczywiście jest pomimo oporu niektórych barów [16:42] którzy uważają że reformacja to jest odejście od tego tradycyjnego nauczania Piotra [16:47] Waldo mieszkańcy wiosek waldensów postanawiają przyłączyć się do kościoła [16:55] reformowanego i tutaj Widzicie To jest ten Monument kóry [17:00] waldensi podejmują decyzję w 1532 w s że oni Przyłącz się do nowo [17:08] ruchu reformacji co więcej żeby pokazać że to są że oni są częścią tego ruchu [17:14] reformy kościoła na które oni częściowo czekali doliny waldensów sponsorują [17:22] wydanie Biblii olivet po francusku jest to pierwsze wydanie całej Biblii [17:29] którzy naprawdę żyją w ogromnej biedzie postanawiają się na to zrzucić No i [17:36] właśnie sponsorują wydanie tej Biblii olivet sami dostają kilkadziesiąt [17:42] egzemplarzy które to egzemplarze są im przekazane momen spróbuję państwu [17:49] pokazać I to jest właśnie w tym muzeum waldensów tor pelic [17:55] jest to jest w dwóch egzemplarzach pierwsi Wald są wysłani do akademii w [18:02] Lozannie żeby tam studiowali jako pastorzy i potem wracają w takim triumfalnym pochodzie z tymi z tym Nowym [18:11] Testamentem z tym Nowym Testamentem i on ma stanowić podstawę [18:18] ich nowo ustanowionego kościoła w tym momencie Francja podbija część piemontu [18:26] i król Franciszek i przymyka oczy na pewnego ruchy [18:31] protestanckie i stąd oni mogą drukować ten Testament budują swoje kościoły No i [18:38] te kościoły zaczynają bardzo przypominać Mam nadzieję że mi się uda to wam pokazać zaczynają bardzo przypominać [18:45] kościoły francuskie reformowane czyli są ławki wszystko jest [18:52] wokół zgromadzone wokół ambony i Jest pismo i to Pismo Święte to [18:58] jest przedmiot ich tak wielkiej dumy że do dzisiaj Wszędzie zobaczymy to pismo święte które [19:04] jest rozłożone i Ono jest rozłożone w kierunku wiernych jak gdyby że Pismo [19:10] Święte jest dla wszystkich dla wszystkich wiernych zarówno dla mężczyzn jak i dla kobiet dla wszystkich wiernych [19:17] pastorów i świeckich I to jest taki okres Wielkiego [19:23] wielkiej dumy dla waldensów boem znowu Pamiętajcie Oni żyją w paru małych wioskach co więcej kiedy król książę [19:31] sabud Emmanuel filbert spróbuje odbić swoj kraj z rąk Francuzów i jemu [19:38] to się udaje Emanuel postanawia zlikwidować [19:43] waldensów i działa tu tym razem w porozumieniu z [19:50] królem Francji i tak naprawdę w tych latach czyli w latach 40 [19:56] i 50 XV wieku są niezwykle krwawe prześladowania [20:03] waldensów w Prowansji i większość z nich ucieknie ucieknie do Szwajcarii część z [20:10] nich ucieknie do Doliny waldensów oni potem powrócą ale już we Francji przyłączę się do kościoła reformowanego [20:18] Natomiast w dolinach waldensów bardzo długo trwają walki i ostatecznie w [20:24] 1560 roku zostaje podpisane tak zwane zawieszenie broni między wojskami [20:31] księcia saudi a dowódcą hrabią kaur i [20:37] powstanie coś takiego jak waldens getto a mianowicie waldensi mają prawo do [20:44] budowania swoich domów modlitwy to się nie nazywa kościołów one nie mogą stać [20:50] wyżej niż kościoły katolickie w tych miastach mają prawo do mieszkania i [20:58] głoszenia swojej ewangelii w tych dolinach waldensów i stąd powstaje to [21:04] określenie waldens skie getto oni tylko tam mają ograniczone prawo do głoszenia [21:12] swojej religii do posiadania pastorów i do uczenia swoich dzieci muszą pozwolić [21:19] na obecność kościoła katolickiego i kościoły nie mogą stać wyżej w danej [21:25] miejscowości niż kościoły rzymskokatolickie co do reszty [21:30] miejscowości pastorzy mogą odwiedzać swoich wiernych w tych miejscowościach gdzie oni już mieszkają Tym niemniej Nie [21:38] można budować kościołów nie można prowadzić nie można wygłaszać Kazań co [21:43] do zasady muszą kwestie religijne pozostawić do prywatnych rozmów między [21:49] sobą samymi 1561 ten pokój kaur który nigdy nie jest formalnie przez księcia [21:56] ratyfikowany Tym niemniej jest uznawane za jeden z pierwszych przykładów pokoju [22:02] albo limitowanej tolerancji dla [22:08] protestantów w ówczesnej Europie częściowo i to jest bardzo ważne na jego [22:17] na podpisanie tego wpływa jego małżonka Francuska [22:24] księżniczka Małgorzata de valua ona jest córką Franciszka ale ona jest pod [22:29] ogromnym wpływem swojej ciotki królowej Małgorzaty z nawarry [22:37] która jest wielką zwolenniczką protestantów oraz jest pod wpływem także [22:42] swojej drugiej ciotki a mianowicie Ren francuskiej która jest księżniczką [22:48] Ferrari która jest zwolenniczką Jana Calvina ona co [22:53] prawda Małgorzata francuska żona księcia sabaa Co prawda jest oficjalnie [22:59] katoliczką Tym niemniej zapewnia pastorów że jeżeli będą przestrzegać edyktu i nie będą robić nic [23:07] przeciwko władzy książęcej obietnice księcia co do łaski [23:12] wydane w tym edykcie będą utrzymane pomimo że jej mąż nigdy tego nie ratyfikuje dlaczego jest ten też ten [23:19] pokój kawara jest taki samo ważny gdyż od tej pory znowu [23:25] pastorzy mogą działać pastorzy udają geny i pamiętajcie mamy więc pismo w [23:33] dolinach waldensów mówi się co do zasady i tym językiem oksytański [23:39] no Poza prowans gdzie się mówiło prowansalskim ale Tami są w zasadzie [23:44] wytępienie albo przyłączają się do reformowanych Natomiast tutaj duchowni udają się właśnie do gemy iow tam są [23:54] uczeni po francusku wicej jest [24:00] ogromna zaraza dociera do dolin waldensów ona w zasadzie zabiera ze sobą [24:06] 2/3 populacji w tym prawie wszystkich pastorów i znów to spowoduje że od tej [24:12] pory językiem liturgicznym paradoksalnie waldensów będzie bardzo długo język [24:19] francuski bo po pierwsze we Włoszech nie wolno drukować książek protestanckich po drugie ci duchowni studiują Tak czy [24:26] inaczej we Francji głównie w Genewie i od tej pory językiem [24:33] liturgicznym waldensów będzie bardzo długo język [24:38] francuski jeżeli chodzi o waldensów Oni żyją mniej więcej [24:46] względnej względnym pokoju aż do 1655 roku tego roku [24:53] 165 roku książę wyedy waldom albo przejść na rzymski [25:01] katolicyzm albo przenieść się w styczniu na niezwykle wysokie terytorium czyli [25:07] ogranicza to getto doliny waldensów do terenów [25:15] położonych 600 Met nad poziomem morza i wyżej w jego minimani w styczniu kiedy [25:21] trwa zima Większość mieszkańców przejdzie na katolicyzm i to rozwiąże problem waldensów to jednak się nie [25:29] dzieje gdyż waldensi przenoszą się w styczniu do tych dolin jeszcze wyżej niż [25:35] chciał Książę no i książę nie wie co z tym zrobić więc wysyła swoją armię pod [25:41] pretekstem tego aby zapewnić im bezpieczeństwo i na rozkaz Książęcy w Wielkanoc 24 kwietnia [25:49] 1655 roku wojska dokonują rano w niedzielę wielkanocną dokonują Masakry [25:55] waldensów jest to tak [26:01] zwany Wielkanoc piemoncka ginie kilka tysięcy osób [26:09] głównie mniej więcej 1700 to są głównie kobiety i dzieci mężczyźni ci którzy [26:17] mogą uciekają w doliny albo uciekają wręcz do Szwajcarii jest ta masakra powoduje coś [26:25] tak tak wielkie oburzenie w krajach EUR s w Anglii rządzonej przez Lorda [26:31] Cromwella że Dwory niderlandzkie Dwory [26:37] angielskie interweniują aby książę zaprzestał John Milton pisze taką słynną [26:44] swój wiersz o ostatniej masakrze w piemoncie [26:49] część waldensów ucieka i not ucieknie i [26:54] osiedli się w Pensylwanii a część osiedli się także [27:01] w Kolonii przez Niderlandy osiedli się w Kolonii dobrego [27:07] Przylądka Tym niemniej pod pod wpływem jednego z tych duchowny jednego z takich [27:13] liderów nazywa się joszua javel to [27:19] trwają trwa partyzantka i tak naprawdę książę musi się z tego wycofać i wal [27:26] wracają ale Mogą wrócić tylko i wyłącznie do tych dolin i na tą wysokość [27:31] którą książę im wyznaczył w styczniu 1655 roku kolejna faza prześladowań to [27:39] jest w 1685 roku jak wiemy Ludwik odwołuje Edykt [27:46] nantejski edyktem z fon blo i nakazuje wszystkim przejść na katolicyzm zostaje [27:52] specjalnie wysłane wojska francuskie do dolin delfinatu i tak zwanej doliny Suzy [27:59] aby nawrócić tamtejszych 8000 waldensów na katolicyzm część [28:06] formalnie przyjmuje katolicyzm część ucieknie do przez Szwajcarię do [28:13] Niemiec mężem bratanicy Ludwika XIV jest król Wiktor Amade książę swojski pram [28:21] Wiktor Amadeusz i i Ludwig x wymusza na nim rok później [28:28] stycznia 1686 roku aby to samo zrobił z waldensi [28:34] w swoich dolinach czyli Wiktor Emanuel znowu cofa przywileje które dał jego [28:40] ojciec i nakazuje wszystkim waldom w swoich dolinach aby [28:47] albo przeszli na katolicyzm albo uciekli i tutaj do egzekwowania [28:54] tego Wiktor Emanuel dostaje posiłki francus no i waldensi tym razem podejmują [29:03] decyzję że będą się bronić Wiktor Emanuel nakazuje im albo złożyć broń [29:09] albo wyemigrować i lub przejść na katolicyzm i tutaj pod [29:17] wpływem takiego pastora on się nazywa Henry arn już go państwu pokazuje Henry [29:24] arn waldensi postanawiają siebie bronić i ta walka trwa bardzo bardzo [29:32] długo ostatecznie Większość z nich ucieka do Szwajcarii i Henry arn razem z tymi [29:40] wojskami wycofuje się do Szwajcarii do kantonu w [29:47] Genewie aby tam zabiegać o prawo do powrotu to prawo do powrotu następuje [29:54] dużo szybciej niż im by się wydawało a mianowicie [30:00] w 1 [30:06] 689 roku książę Wiktor Emanuel postanawia [30:13] zmienić sojusze zmienia sojusze mianowicie odrzuca sojusz z Francją [30:19] przenosi się do sojuszu z Hiszpanią ale potrzebni mu są żołnierze i Wiktor [30:26] Emanuel waldom wrócić w tym pozwala waldom wrócić szczególnie młodym mężczyznom [30:33] którzy zatrudnią się w jego armi i jest to tak zwane sławetny powrót [30:59] gdzie powstaje wręcz Nowa Kolonia waldensów po powrocie Wiktor Emanuel [31:07] Saba wydaje takie kompilacje wszystkich ustawodawstw mianowicie sytuacja wraca [31:15] do poprzedniej mianowicie waldensi mogą mieszkać w tym getcie [31:23] w razie jeżeli dziecią sierotami z małżeństw mieszany muszą zostać oddane [31:29] kościołowi katolickiemu na wychowanie muszą płacić kościołowi katolickiemu [31:35] dziesięcinę za chrzty za śluby pogrzeby mają prawo do budowy własnych kościołów [31:41] No i tutaj chcę Wam pokazać jak wyglądał taki taki typowy kościół z zewnątrz bo akurat on to jest jego najnowsza wersja [31:48] został teraz pięknie odremontowany gdzie waldensi mogli [31:54] budować swoje kościoły z zewnątrz Zauważcie nie ma [32:01] wieży tutaj jest o tym napisie też potem [32:09] powiem Bóg będzie miał litość nad Syjon to jest z Księgi [32:17] Izajasza i Zauważcie jest to postaram wam się to zbliżyć pojawia się już mniej [32:23] więcej od tego czasu symbol wdów a mianowicie [32:28] to lu ineb światło świeci w ciemności to [32:33] jest ten symbol waldensów to jest dużo późniejszy rysunek natomiast że [32:38] Wszechmogący albo wszech będzie miał litość nad swoim Syjon i kościół wygląda [32:45] Zaraz wam pokażę jeszcze Jak wygląda wewnątrz kościół bardzo przypomina w tym [32:51] czasie kościoły francuskie reformowane czyli jest ambona jest 10 przykazań [33:00] ten kościół został wybudowany w 1555 roku ale potem został od [33:06] remontowany Proszę zobaczyć jak on wygląda i pod tym względem waldensi przypominają niektóre kościoły w Polsce [33:12] na przykład kościół Wielkanocy czy kościół w sielcu tutaj są na przykład na [33:17] ścianach epitafia dla protestantów którzy służyli Wiktorowi i em manuelo [33:23] oni nie mogą być chowani na katolickich cmentarzach oni nie mogą być nie mogą w ogóle własnych cmentarzy No ale dla [33:31] szlachty czy dla wysoko postawionych są wyjątki i stąd są te epitafia w tym [33:36] kościele ale proszę pamiętać że waldensi nie mogą mieć swoich własnych cmentarzy nawet ni poświęconej ziemi więc waldensi [33:45] chowają swoich wiernych nie mogą nawet w wioskach Oni muszą je chowają ich w lasach stąd cmentarze waldensów nie nie [33:54] będą istniały aż do początku XIX wieku [34:00] ten taki to getto waldensów to getto trwa do czasu Napoleona [34:08] Napoleon który jak gdyby początkowo dowodzi wojskami Republiki no a potem już jako [34:14] cesarz wprowadza Sabaudia zostaje pokonana i Sabaudia zostanie wcielona do Francji [34:24] i tam Napoleon wprowadza kodeks Napoleona i prawa do wolności sumienia i [34:31] wyznania i prawa cywilne waldensi po raz pierwszy mogą osiedlać się legalnie poza [34:37] niektóry tymi dolinami waldensów co więcej mają pełni praw [34:43] cywilnych Napoleon będzie bardzo dobrze wspominany przez waldensów No gdyż po [34:49] raz pierwszy jest taka możliwość Oni są traktowani Jak pełnoprawni obywatele Tym [34:54] niemniej po w 1815 roku po restauracji rodziny sabaudzkie na tron wstępuje [35:02] wstępują Dwaj synowie ostatniego króla się ładnie króla Sardynii i oni są [35:09] niezwykle konserwatywni nawet jak na swoje czasy w szczególności Karol Felix [35:15] Tym niemniej ponieważ nie da się pewnych rzeczy cofnąć Wiktor Emanuel i albo cy [35:23] nie pamiętam iol potwierdzają prawa [35:28] tym waldom którzy mogą się którzy osiedlili się na przykład w Turynie w [35:35] innych miastach Oni otrzymują prawo że mogą tam pozostać jest jeden kościół który jest [35:45] wybudowany poza gettem waldensów On otrzymuje prawo do istnienia dalej ale [35:52] wal muszą wznieść kilkumetrowy katolicy na niego nie [35:58] musieli patrzeć No i znowu waldensi nie mają prawa do prowadzenia swoich własnych Szkół nie mają prawa [36:07] do do wznoszenia nowych kościołów i tak dalej i tak dalej i wówczas pojawia się [36:14] taki Anglik nazywa się John Charles beckwith John Charles bewi On nie jest [36:19] fanem Napoleona ale przeczytał taką książkę o [36:25] podróży anglikańskiego duchownego [36:31] stra wce postanawia sam podróżować przez te doliny No i odkrywa że w tych [36:38] dolinach waldensów one są niesłychanie przeludnione one są niesłychanie [36:44] przeludnione nie mają oni prawa do własnego nauczania i wpada na pomysł tak [36:50] zwanych szkół [36:57] mogą wysyłać swoich dzieci do katolickich szkół bo te dzieci muszą wtedy przejść na katolicyzm i wpada na [37:03] genialny pomysł rozpisuje stworzy tak zwany komitet waldensów w Anglii ale także namawia [37:12] żeby w każdy taka najmniejsza Osada waldensów miała swoją własną szkołę on [37:19] Zgadza się oni muszą przekazać połowę połowę znajdą pieniędzy z Anglii w tych [37:27] szkołach będą uczeni zarówno chłopcy jak i dziewczynki i co więcej to są szkoły [37:33] które mają im one powstają jak gdyby niezależnie Gmina musi się opodatkować [37:39] na nauczycieli be chce żeby Ci nauczyciele byli dobrze wykształceni więc o tym [37:46] zaraz wrócimy więc znowu zapewnia ten komitet waldensów zapewnia im pensję i [37:53] powstają tak zwane szkoły Bea i znowu w tych dolinach jest do dzisiaj Takie [37:58] muzeum tych szkół be chcę Wam pokazać jak one wyglądają o bardzo [38:04] proszę to jest jedna ze szkół one do dzisiaj przetrwały powstaje w końcu ponad 150 Szkół w tych dolinach w tych [38:12] trzech dolinach w które oni mogą mieszkać one z zewnątrz wyglądają bardzo [38:17] skromnie bardzo skromnie wewnątrz wyglądają mniej więcej tak to są szkoły [38:22] gdzie są okna Pamiętajcie że szkło jest bardzo drogie [38:28] jest podłoga z drewna większość tych domów wde są tak ubodzy że nie [38:35] mają podobnie jak w całej Europie wówczas króluje klepisko i rodziny przychodzą są chłopcy i dziewczynki są [38:42] uczeni na podstawie Biblii początkowo i jest to Biblia po francusku [38:49] więc dalej jest uczenie po francusku od 1840 będzie nakaz żeby we wszystkich [38:55] nawet prywatnych szkołach na po włosku no i w tych szkołach rodziny się te [39:01] dzieci przychodzą i rodziny się składają każdy musi na przykład przynieść własny kawałek drewna żeby te szkoły mogły być [39:08] ocieplone i tutaj się uczą i mężczyźni i dzieci i Zauważcie to jest Co prawda później O tym też będziemy [39:14] mówić jest zdjęcie u wczesnego władcy tutaj No tu chodzi o humberta i Tym [39:20] niemniej waldensi chcą pokazać jak bardzo Oni są wiernymi poddanymi rodu [39:26] sabałów i też szkoły beita są na tak wysokim poziomie że one w ciągu dwóch [39:32] pokoleń wyeliminują analfabetyzm w dolinach waldensów analfabetyzm zaginie jedna z [39:39] przewodniczek mi mówiła że kiedy w latach 70 już po zjednoczeniu Włoch pod [39:44] panowaniem wal sabałów będzie przeprowadzony spis we Włoszech 70 proc [39:50] ludzi jest analfabetami 30 umie czytać i pisać jest zupełnie odwrotna [39:56] prawidłowość dolin waldensów To jest jedyny region 70 osób umie czytać i [40:02] pisać 30 jest analfabetami co więcej aby zapewnić stały dopływ nauczycieli be [40:10] zakłada początkowo nielegalne oni tam próbują to zamykać potem otwierać Tym [40:15] niemniej zakłada tak zwane liceum dla waldensów momencik mam [40:20] wrażenie mam chyba zdjęcie jego Nie mogę w tej chwili ZN Tym [40:25] niemniej są to dla waldensów dla chłopców i dla dziewczyn w tore pelic i [40:32] potem dla dziewczyn gdyż Te dziewczyny są wysyłane i mężczyźni są wysłani potem [40:37] na jeden rok do Genewy żeby tam się dokształcić potem znowu żeby mogli wrócić [40:43] i w tych wioskach nauczać Bony z rodziny waldensów są mówią pięknie po francusku [40:51] mówią też po włosku stają się tak popularne że na przykład rodzina Anieli którzy potem są założycielami [40:57] Fiata będzie miała zawsze nauczycieli właśnie z waldensów [41:05] ta rodzina pochodzi not z takiej doliny gdzie też mieszkali waldensi ale be do [41:14] 184 roku nie ma wal nie mają pełni praw cywilnych i ma żadnych praw religijnych [41:23] poza ty starymi przepisami Odnoś wstępuje Karol Albert Saba to jest taki [41:31] dość interesująca postać on jest dobrze wspominany przez waldensów tym on jest bardzo skomplikowany i on nadaje [41:39] saudi liberalną konstytucję i zanim to jeszcze się stanie w styczniu wydaje [41:46] bardzo krótkie prawo dla waldensów taki dekret królewski w którym [41:52] przyznaje waldens pełnie praw cywilnych i obywatelskich klauzula Druga mówi że [41:58] pozostają w mocy przepisy dotyczące kultu waldensów Tym niemniej od tej pory [42:04] w styczniu waldensi celebrują świętują to przyznanie im pełnie praw co więcej [42:11] Karol arb przyjedzie potem nawet do Torre pelic i tam jest tak mile widziany [42:18] przez waldensów że mieszkańcom tor pelic podaruje fontannę kto zauważył pewien [42:24] Anglik Jest to jedyny przykład w którym to władca poddanym fontannę nie na odwrót i waldensi zaczynają budować [42:32] swoje kościoły początkowo chcą to robić bardzo ostrożnie Tym niemniej Bey i Anglicy mówią nie działajcie metodą [42:40] faktów dokonanych starajcie się interpretować te przepisy żeby to było [42:45] jak najbardziej elastycznie i jeden z pierwszych kościołów który jest [42:50] wybudowany to będzie kościół wybudowany w tor pelic oraz w Turynie ale [42:56] zobaczycie jak się zia Zobaczcie to jest kościół Torre pelic i to jest kościół wewnątrz jego [43:03] wnętrze to jestem ja z takim moim kolegą i z jego narzeczoną Polką momencik [43:09] momencik bo tu gdzieś będzie widać wnętrze tego kościoła o No to jestem ja w ambonie ten kościół wygląda w ten sposób [43:17] że jest to kościół i ambona jest pośrodku Ale on przypomina kościoły anglikańskie bowiem be bardzo chciał [43:25] żeby Wald mieli ustrój z biskupem Walę się przed tym bronią jest na czele stoi [43:30] świecki moderator Tym niemniej jest to kościół wybudowany właśnie w tor pelic i [43:36] podobnie będą wyglądać inne kościoły i jest to jeden z nich pierwszy postanawiają wybudować kościół w Turynie [43:44] Już wam pokazuję to jest kościół wybudowany wzdłuż Alei którą przejeżdża [43:50] król No i zobaczcie znowu to jest taki styl neogotycki to jest jeszcze jedno takie zdjęcie to jest pierwszy [43:57] wybudowany w Turynie gdyż przepisy są niejasne czy oni mogą budować swoje kościoły w Turynie czy nie be mówi [44:04] idźcie na całość Interpretuj te przepisy jak najszerzej się da i być i w ten [44:14] sposób zyskacie jeszcze więcej niż pozwala sama litera prawa i oni tak [44:19] robią No i znowu Zobaczcie teraz wam pokażę wnętrze tego kościoła w Turynie [44:25] on jest otwarty w 1800 5 roku i znowu tu [44:30] jest widzicie on wygląda troszeczkę Jak kościół anglikański Co prawda jest ta ambona pośrodku Ale są te trzy nawy i to [44:39] jest na tej ambonie jest ten właśnie słynny tutaj Widzicie mnie nie jestem aż taki słynny i na tejon w Turynie jest to [44:47] lu in ten symbol waldensów prawda A więc to światło które [44:53] świeci w ciemności i sposób na początku lat w [44:59] połowie dopiero lat połowie X wieku waldensi uzyskują prawa cywilne No i [45:06] bardzo elastyczne są te prawa religijne i rozpoczynają się budować kościoły w [45:13] innych miejsc telic one są budowane praktycznie w każdych z tych dolin Ale [45:18] waldensi zaczynają emigrować emigrują do Rzymu gdyż pojawia się pod wpływem tak [45:25] zwanego przebudzenia francuskiego pojawia się taki bym [45:31] powiedział rys nie tyle ewangelikalny ale taki bardzo misyjny i waldensi [45:36] budują kościoły w Genui budują kościoły w w Mediolanie czasami to się kończy [45:42] zamieszkami bo to są pierwsze kościoły protestanckie we Włoszech dla Włochów te [45:47] Doliny cały czas są przeludnione i waldensi zaczynają emigrować nie tylko [45:53] do Włoch ale także emigrują do Ameryki ud i chcę Wam pokazać moment bo znowu [46:00] mam te zdjęcia Wald emigrują [46:07] do do Ameryki Południowej także do Urugwaju i Argentyny i tam oni się [46:15] osiedlają praktycznie całymi wioskami i zobaczcie to jest kościół wybudowane w [46:20] miejscowości laaz w dzisiejszej Argentynie i tam do dzisiaj mieszka [46:28] potomków waldensów i tam są językiem liturgicznym będzie włoski a [46:37] potem hiszpański i oni do dzisiaj Tworzą osobny dystrykt kościoła waldensów [46:42] Urugwaju i w La placie w Argentynie ale znowu Patrzcie te kościoły przypominają [46:49] te kościoły które który widzieliście i tam nie można powiedzieć [46:57] są wizytacje utrzymują kontakty i stąd jedno z największych [47:03] ośrodków w tej chwili waldensów to są właśnie w Urugwaju i w [47:09] Argentynie Urugwaju i w Argentynie znowu waldensi kładą ogromny nacisk na naukę [47:14] znowu jest nam trudno to przecenić i pojawiają się broszury oni naprawdę do [47:20] początku XX wieku WD napraw znalazłem zdjęcie przepraszam to jest to liceum [47:26] jest Włoszech z najlepszych lice [47:31] saudi collegio wde koleg to oznaczało liceum nie taki col właśnie to jest dla [47:37] mężczyzn i dla kobiet i oni się uczą oni się uczą [47:43] powstanie fakultet teologii waldensów Tym niemniej na pełne uznanie ich [47:52] przez władze państwowe muszą czekać bardzo długo co więcej potach Alter ańsk [47:57] które podpisuje Mussolini z Watykanem one brzmią że w każdej [48:03] włoskiej szkole w każdej sali musi się znajdować krucyfiks No i co mają robić [48:08] waldensi Oni są reformowani nie będzie krucyfiksu ale oni tak bardzo starają się być dobrymi obywatelami No więc cóż [48:16] zrobią i tutaj znowu wracam do tego zdjęcia w tej szkole beita oni [48:22] postanawiają Powiesić obraz Jezusa na krzyżu to nie [48:27] będzie krucyfiks ale starają się być jak najbliżej prawa No moż mi się to uda wam [48:34] to pokazać tutaj jest obraz Jezusa który błogosławi małe dzieci [48:42] błogosławi małe dzieci żeby pozostać sobie wiernym ale także [48:50] żeby być wiernymi obywatelami oczywiście pozostaje problem z faszyzmem [48:57] pod wpływem teologii Karola Barta jest taki jeden z pastorów który wzywa waldensów wzorem [49:04] francuskiego kościoła reformowanego do oporu wobec faszystów waldensi starają [49:10] się zachować częściowo neutralność przynajmniej jako kościół w tych dolinach waldensów jest [49:16] spora partyzantka antyfaszystowska Tym niemniej walde starają się nie opowiedzieć [49:24] oficjalnie po Tym niemniej wśród waldensów jest ogromny opór wobec faszyzmu i większość [49:32] waldensów podczas referendum w 1946 roku sprawdziłem te doliny waldensów minimalną większością ale [49:39] zagłosowały za republiką Uważano że jednak saudowie po tylu latach [49:45] sprzeniewierzyli się temu i nowa konstytucja wreszcie [49:50] gwarantuje uznanie formalne praw i cywilnych ale także religijnych [49:57] waldensów kościół waldensów zacznie ordynować kobiety bardzo szybko w zasadzie bez większej dyskusji na ten [50:06] temat fakultet teologiczny waldensów jest przeniesiony wtedy do Rzymu tam jest bo chodzi o to żeby to był kościół [50:13] dla całych Włoch w latach 70 waldensi zjednoczą się z metodysta i do dzisiaj [50:19] jest to Federacja waldensów i metodystów tym Wald są naprawdę [50:27] reprezentatywnie w takich zwanych wolnych zawodach ale także mało osób o [50:32] tym wie Oriana fal jej babka była Wdą Oriana FCI jest pochowana [50:37] na cmentarzu waldensów w Mediolanie ona chodziła w młodych latach [50:44] ze swoją babką do kościoła właśnie waldensów waldensów jest dzisiaj bardzo mało z jednej strony z drugiej strony [50:51] się cieszą ogromną sympatią Włochów we Włoszech jest takie prawo które pozwala część swojego podatku przekazać [50:59] organizacji charytatywnej innej niż państwo [51:05] i kilkaset tysięcy osób co roku przekazuje je właśnie na rzecz diakonii [51:11] waldensów Pamiętajcie że ponieważ to było społeczeństwo które było dyskryminowane oni mają bardzo [51:17] rozwiniętą diakoni dbali o osoby starsze osoby z niepełnosprawnościami [51:22] dbali osoby samotne i Kia i ten ruch waldensów [51:28] cieszy się ogromną sympatią waldensi są postrzegani jako bardzo progresywni od lat zgadzają się na [51:37] Jeszcze zanim Włochy wprowadziły związki partnerskie waldensi błogosławią w [51:42] kościele związki partnerskie Nie ma obowiązku nie każdy pastor musi ale błogosławią takie związki od lat [51:49] odpowiadają się za świeckości państwa No i bardzo często będąc naprawdę [51:55] mniejszości swoim kraju bowiem oni liczą teraz O ile ja dobrze pamiętam w tej [52:01] chwili oni życzą momencik momencik bo muszę zobaczyć [52:07] kilka 40 000 w oni liczą [52:15] 25000 wiernych we Włoszech i 15000 Urugwaju i w Argentynie Tym [52:23] niemniej oni spotykają się z ogromną życzliwością [52:28] Włochów gdyż Włosi po prostu wiedzą iż to jest taka mniejszość która jest od lat na ich terytorium ale od lat jest to [52:36] mniejszość która Bardzo dba o wszystkich także o emigrantów w Torre pelic [52:42] pastorzy są znani z tego i te miejscowości one przyjęły imigrantów bardzo często przyjmują pomagają się [52:49] zintegrować z z włoskim społeczeństwem to by było na tyle Jeżeli [52:55] o mnie chodzi moż kiedyś o nich więcej porozmawiać znowu jest to coś zupełnie [53:00] nam innego niż w Polsce Tym niemniej jest to w tym roku oni świętują [53:06] 850 lecie więc tego ruchu Piotra Waldo to są protestanci sprzed protestantów i [53:13] znowu bardzo ciekawa fascynująca historia służy wśród nich jeden Polak [53:18] pastor Gajewski nomen na razie przerywam jeżeli macie państwo jakieś pytania to [53:24] zachęcam rzeczywiście historia i bardzo długa i też taka [53:32] która pokazuje jak też zmienia się grupa wyznaniowa na [53:39] przestrzeni wieków i tutaj do tego nawiązuje takie pytanie no bo wiadomo że [53:45] jeżeli coś się zmienia to jest część ludzi która chce zostać przy tym starym prawda część chce iść do tego nowego [53:52] tutaj właśnie mamy takie pytanie Czy istnieją wewnętrzne podziały dotyczące kierunków jakim powinna iść ta [53:59] wspólnota w kontekście współczesnych kwestii społecznych takich jak małżeństwa jednopłciowe czy ordynacja [54:06] kobiet z tego co wiem to podziały są zawsze Tym niemniej [54:12] kościół pod tym względem jest dość jednolity a mianowicie uznaje sporą [54:17] swobodę sumienia swoich wiernych sumienia i wyznania Tym niemniej kościół pozwala od samego początku jest to [54:24] kościół który wybiera bycie i kościołem ewangelickim ale także bycie kościołem [54:31] dość progresywnym czyli tak jak mówię ordynacja kobiet przeszła bez żadnych problemów Kościół waldensów jest [54:37] kościołem będącym członkiem światowej wspólnoty kościołów reformowanych była [54:43] dyskusja na ten temat związków jednopłciowych Oczywiście nie wszyscy się na to chcieli zgodzić ale z jakiego [54:49] powodu czy możemy na to to zrobić zanim państwo na to zezwoli natomiast waldensi [54:54] jak gdyby wiedzą co Co to znaczy być dyskryminowany wiedzą co to znaczy Żyć w getcie mą świetne kontakty na przykład z [55:02] Żydami z gminą wyznaniową żydowską we Włoszech i w związku z tym [55:09] Oni przynajmniej większość kościoła w swoich stanowiskach przejawia właśnie taką pewnego rodzaju solidaryzowanie się [55:16] są kościoły teraz na przykład zielonoświątkowe i baptystyczne które są dużo bardziej konserwatywne pod tym względem No ale proszę państwa [55:23] Pamiętajcie Włochy już mają konserwatywny kościół więc w wersji konserwatywny protestantów [55:31] No jak chcecie to można ale wł Włochy już mają taki kościół a znowu oni pamiętają to doświadczenie bycia [55:39] dyskryminowany Mii życia w ukryciu życia dosłownie w getcie przez [55:45] setki lat i w związku z tym wykształcili w sobie pewnego rodzaju empatię Podobnie jest w kościele francuskim gdzie ta [55:52] dyskusja była są pewne przeciwności ale oni nie zdecydowali że podzielić na to [55:57] gdy znowu francuscy reformowani pamiętają jak to jest być prześladowanym i znowu pozostawiono to indywidualnej [56:04] decyzji i osób i duchownych i zborów No to jest właśnie fascynujące w historii [56:12] waldensów że oni przetrwali te wszystkie wieki praktycznie nigdy nie będąc [56:17] nigdzie żadnym kościołem dominującym prawda główne nurty [56:23] protestanckie zarówno na przykład z pierwszej jak drugiej fali reformacji miały takie możliwości prawda [56:31] w gruncie rzeczy no w starym w Starej Europie No to [56:37] wiadomo w nowej Europie ewangelika owie różni też no do dzisiaj funkcjonują jako [56:46] też bardzo ważna siła polityczna widzimy to przed każdymi wyborami natomiast [56:53] waldensi no nigdy nie mieli takiego powiedzmy politycznego przebicia w żadnym z tych [57:00] krajów czy c czy miejsc w których byli a mimo to udało im się przetrwać mimo tego [57:08] właśnie tej historii tych wieków prześladowań tych tej konieczności ucieczki [57:13] konieczności mieszkania i funkcjonowania w bardzo dużych ograniczeniach więc to [57:19] jest niesamowite być może z tego powodu na przykład właśnie żyją w bardzo dobrych stosunkach Chociażby z [57:25] wyznawcami judaizmu prawda czy czy szerzej z Żydami bo jakby pod tym pod tym względem ta [57:31] historia jest niezwykle podobna i niezwykle uderzająca [57:37] być może właśnie To spowodowało to tak jak mówisz ich taki a nie inny stosunek do [57:45] do pewnych rzeczy no właśnie o prześladowania pyta kolejna [57:50] osoba w kontekście zaangażowania w ruch ekumeniczny zaangażowanie w ruch ekumeniczny z kościołem katolickim budzi [57:57] pytanie autentyczność tożsamości religijnej historycznej waldensów Czy naprawdę możliwe jest pojednanie po [58:03] wiekach krzywd i czy współczesne kompromisy nie zagrażają ich unikalnemu [58:11] dziedzictwu ja przypominam że pojednanie i wybaczenie jest obowiązkiem chrześcijanina niezależnie od [58:19] wyznania i to może się w dzisiejszym świecie nie wszystkim podoba zarówno z prawej jak i z lewej strony Tym niemniej [58:25] jest nasze powołanie z tego rozmawiałem oni mówią że na przykład obecnie z tym biskupem którego diecezji [58:33] podlega tych parę te doliny waldensów mają bardzo dobre układy co więcej raz [58:40] do roku pastor waldensów lub pastorka jest zapraszany do kościoła i tam wygłasza kazanie w katedrze a biskup [58:48] wygłasza w kościele waldensów więc tak na pewno ruch ekumeniczny oni się w to [58:55] absolutnie członkami od samego początku wspierali Baptystów wspierali zielonoświątkowców [59:02] mało osób o tym wie ale tam w pewnym momencie zielonoświątkowcy i baptyści Byli prześladowani przez reżim [59:07] Mussoliniego i walde im próbowali pomóc Tym niemniej wal mają też to było [59:16] takie słynne kiedy papież Franciszek przeprosił za za prześladowanie oni powiedzieli że [59:22] przyjmują przeprosiny nie mogą wybaczyć gdyż owania które sami dzisiaj nie mogą [59:28] wybaczyć za tych którzy umarli natomiast proponują iście do przodu i to jest takie Bardzo ciekawe podejście bo to [59:35] rzeczywiście No czy możemy przebaczyć za możemy przebaczyć za coś co co nas spotkało prawda Możemy też my wyrazić [59:42] chęć budowania przyszłości pojednanie i przyszłości ruchu ekumenicznego na [59:48] przyszłość i mi się wydaje że pod tym względem po prostu co rozumiemy przez [59:53] ekumenii wydaje i to Częściowo mamy to jest takie pozostało w XIX wieku że to [1:00:00] dąży do tego że wszystkie kościoły się w końcu zjednoczą w jeden Czy ja wiem Proszę zauważyć że nawet w kościele [1:00:06] rzymskim Jest kilkanaście rytów prawda i niektórzy mogą być bardzo zdumieni Jak wygląda rysk na przykład syryjski w [1:00:13] Indiach Jak wygląda rych zairski niż ci którzy są w rycie trydenckim Mnie się [1:00:19] wydaje że ekumenia prawdziwa polega na tym że ani nie życzymy my źle katolikom ani katolicy nam źle nie życzą [1:00:26] nie nazywamy siebie złośliwymi imionami i staramy się żyć jak chrześcijanie i [1:00:34] tam gdzie jest gdzie rzeczywiście jest wielka zbieżność typu w podejściu do osób wykluczonych w głoszeniu ewangelii [1:00:41] czyli tej dobrej nowiny o tym że nie jesteśmy sami w tym świecie siebie nawzajem Wspieramy A to że w kościele [1:00:49] rzymskim na razie nie ma No i nie wydaje się że przez jakiś czas nie będzie kobiet duchownych A my je mamy Okej ale [1:00:54] my musimy szanujemy to że w kościele katolickim nie ma kobiet księży ale oni muszą uszanować że w naszym kościele [1:01:01] jest i na tym polega kumen I wydaje mi się taką ją reprezentują balde oni wiedzą kim są nie przepraszają za to kim [1:01:08] są dobrze życzą teraz katolikom chcą razem iść wspólnie głosić świadectwo [1:01:14] niekoniecznie to musi oznaczać połączenia tych kościołów i na odwrót bo czasami jest [1:01:20] taka tendencja żeby zamknąć się samemu w tym gee [1:01:26] kł i na okrągło tego co nas dzieli Po to że w ten sposób że my jesteśmy lepsi bo [1:01:32] nas dzieli ja tam widziałem ogromną otwartość Tym niemniej oni wiedzą kim są [1:01:39] katolicy wiedzą kim są No i znowu Jak budować Jak budować przyszłość [1:01:46] szczególnie w coraz bardziej sekularyzm krajem który miał większość [1:01:53] osób któ nie należała do żadnego kościoła w tej chwili to są Czechy Niderlandy [1:02:01] Niemcy parę innych kraj Anglia Walia Szkocja [1:02:07] No ta liczba krajów się nie zmniejsza więc znowu jak głosić [1:02:13] ewangelię i jak być ekumenicznym Pamiętając o sobie ale znowu jesteśmy [1:02:19] powołani do wspólnego świad aie gł różn międ [1:02:26] wó wspólnotami protestanckimi takie pytanie przył [1:02:31] częściowo to jest Federacja i reformowanych i metodystów szczególnie w niektórych [1:02:36] regionach Włoszech tam metodyści to też w ogóle fascynujące Zjawisko to byli konwertyci na metodyzm w Stanach którzy [1:02:44] przyjeżdżali po pierwszej wojnie przyjeżdżali do Włoch i nawracali swoich kuzynów to bardzo ciekawe w ogóle [1:02:51] zjawisko natomiast to jest taki typowy kościół [1:02:59] kościóły Różnica jest taka że są Włochami [1:03:09] okej Kazimierz bardzo bardzo ci dziękuję Ja myślę że to nie będzie nasze ostatnie [1:03:14] spotkanie z protestantami przed reformacją tak Jak wspomniałeś o Czechach to michy przyszli na myś [1:03:20] zwłaszcza że teraz niedawno była właś rocznica śmier [1:03:26] No ale takich wspólnot kościołów grup chrześcijańskich które można nazwać [1:03:33] prekursorami protestantyzmu o których Zresztą [1:03:38] założyciele reformacji znaczy się ojcowie reformacji też wspominali odwoływali się do ich dorobku jest [1:03:45] znacznie więcej więc więc myślę że spróbujemy z tego zrobić jakiś cykl [1:03:51] Dziękuję państwu również oczywiście za pytania no i do zobaczenia na kolejnym [1:03:56] spotkaniu ewst online --- Przygotowane przez: mgr Joanna Gacka Kontakt: j.gacka@ewst.pl