TRANSKRYPCJA: "Od Cieszyna do Rakowa: Turystycznym szlakiem reformacji w Małopolsce | EWST online" Data publikacji: 08.08.2022 Długość: 50:09 --- [0:00] ruchu i [Muzyka] [0:00] ruchu i [Muzyka] [0:14] Głuchowo Dzień dobry państwu jest wtorek 19:00 [0:21] rozpoczynamy OSP online ostatnie własne online przed wakacjami No i temat też [0:28] mamy takich wakacyjne protestanckim szlakiem po Małopolsce i [0:36] cóż tu więcej powiedzieć oprowadzać nas światem wirtualnym będzie [0:43] napar habilitowany Kazimierz Bem już kilka takich [0:48] wirtualnych wycieczek na koncie nawet włosy online Kazimierz map więc po [0:57] prostu oddaję ci głos i zapraszam państwa do zwiedzania małopolskich śladami profesor Dzień dobry państwu dobry wieczór u mnie [1:07] jest popołudnie więc mimo wszystko Dobry wieczór pani Ułóż z [1:12] jednym z takich Joanna się do mnie zwróciła o pomysł na z propozycją tego wykładu zaproponowałam właśnie a może by coś zrobić wakacyjnego [1:22] jakiś takich szlak protestanckimi śladami w Polsce nie pomyślał że jest bardzo dobry pomysł bo Niezależnie od tego gdzie podróżujemy czy to zwiedzamy [1:31] czasami zapominamy że w Polsce mamy bardzo ciekawą historię związaną z polskim protestantyzmem i w ogóle z chrześcijaństwem jako takim i to [1:39] niekoniecznie oznacza sanktuarium jasnogórskie czy Świątyni [1:45] Opatrzności w Warszawie natomiast mamy bardzo ciekawą historię i lokalną mało znaną historię lokalną to w Polsce w Małopolsce w szczególności gdzie tych [1:56] protestantów jest bardzo mało teoretycznie zanim przejdziemy do Małopolski chciałem zacząć jak zawsze ponieważ w Polsce No [2:04] trudno mówicie polskim protestantyźmie bez kościoła bez Cieszyna więc zaczniemy naślę twój będziemy się przemieszczać na [2:13] zachód na wschód od zachodu będziemy szli powoli na wschód i zobaczymy jak nam czas pozwoli gdzie zakończymy pierwsze zdjęcie chleba [2:23] i są pokazuje To jest zdjęcie to kościół jezusowy z 1910 roku [2:30] kościół jezusowy i to jest to katedra polskiego protestantyzmu ten wielki [2:36] kościół wybudowany dla ewangelików dla luteranów nie na terenie ówczesnej Polski bo Księstwo cieszyńskie [2:44] znalazło się pośród od czasu wśród późnego średniowiecza pod [2:50] zwierzchnictwem królestwa Czech Gdzie są cieszyńskim należało teoretycznie do [2:56] królestwa czerw w zasadzie do 1918 roku Cieszyn był to taką stolicą gdzie i po [3:05] śmierci Księcia Kazimierza drugiego i władzom jego wnuk Wac Adam Ewa co w Adam [3:13] znalazł się pod opieką pewnym pewnego możnowładcy który sprzyjał luteranizm [3:19] owi kiedy Wacław Adam dorósł objął władzę osobistą przeszedł na [3:24] luteranizm i doprowadził do zalet do zupełnej protestantyzacja yyy Księstwa [3:30] Cieszyńskiego to jest pod koniec 16 wieku 17 wieku sytuacja uległa absolutnemu Odwróceni lubicie jego syn Adam Wacław to był [3:39] Wacław Adam on się nazywa Adam Wacław w 1610 roku [3:45] postanawia przejść luteranizmu na katolicyzm i z różnych powodów ale był i [3:53] wiele różnych powodów teorii dla których przeszedł na katolicyzm częściowo na pewno była to potrzeba religijna ale częściowo Adam Wacław [4:01] zorientował się że następcą ówczesnego króla Czech będzie jego Ultra katolicki [4:06] kuzyn późniejszy cesarz Ferdynand drugi Habsburg w drugi hardboot nie lubił [4:12] protestantów kategorycznie odmawiał im przekazanie jakichkolwiek przywilejów i [4:19] w związku z tym mam Wacław przechodzi na katolicyzm gdyby antycypując to co stanie się w przyszłości czyli objęcie władzy przez [4:30] utratę konserwatywnego Habsburga tak rzeczywiście było Adam Wacław potem [4:38] klik-on przywraca Kult katolicki w samym mieście Cieszynie zamyka wszystkie spory [4:43] problem polega na tym że szlachta i ludzie się przyzwyczaili już do luteranizmu istotnie był w stanie zupełnie stłamsić organizmu jego syn [4:54] Fryderyk Wilhelm umiera bezpotomnie Księstwo obejmuje córka Adama Wacława Elżbieta Lukrecja Ona wyszła zasiedzialy gundarr Lichtensteina pod Liechtenstein [5:04] o jest przodkiem obecnych książąt Liechtenstein ona nim nie jest przodki nią ich dzieci umarłe młodości tam nie wbiegł Dakar jest także [5:15] konwertyta o na katolicyzm luteranizmu Elżbieta Lukrecja [5:21] do końca życia stara się osłaniać swoich protestanckich poddanych przed naporem kontrreformacji ale po jej śmierci Księstwo przejmują [5:30] habsburgowie i powieszona umiera bezpotomnie i tak naprawdę habsburgowie [5:36] są do 1918 roku książętami cieszyńskim i i [5:43] karcie luteranizm znajduje w małej grupce szlachty luterańskie ale przede wszystkim w grupce wiernych w Dolinie Wisły i to jest dzisiaj Zagłębie [5:54] polskiego luteranizmu i żebyśmy jeszcze porozmawiamy o kościele w [6:00] jezusowy w Cieszynie Otóż kościół jezusowy w Cieszynie powstał w wyniku [6:08] tej tak zwanej ugody strażackiej przez cesarza Józefa i króla [6:15] Szwecji Karola 12 w 1707 roku król król Czech i cesarz [6:22] Józef który był względnie tolerancyjny zgodziliśmy cesarskim zgodził się aby [6:29] można było wybudować kościół w Cieszynie dla swoich protestanckich poddanych [6:35] ducha kościół ten nie mógł być wybudowany w murach miejskich stąd jak [6:41] państwo wiecie kościół w Cieszynie kościół jezusowy zbudowane poza starymi murami kościół ten początkowo nie mógł też mieć wierzę jeżeli państwo chcecie [6:50] sobie wyobrazić jak on wyglądał to zapomnijcie o tym o budowie wieży to był wielki budynek dlaczego on ma aż tyle pięter Proszę pamiętać że to był jedyny [6:59] kościół z którego przechodzili wiernie nie tylko z Księstwa Cieszyńskiego ale [7:04] także o tym za chwilę wspomnienie przychodzili także wierni z pogranicza polskiego polsko-czeskiego z głowic i przez wiele lat związku z tym [7:15] oni parę razy próbowali kiedyś o tym wspominam oni parę razy nawet próbowali położyć dach ale było tak dużo wierny których przychodziło że ten dach zrywali [7:25] kościół jezusowy z czasem z po patencie tolerancyjnym uzyskał zgodę na budowanie [7:31] wieży mógł przypominać kościół i Kościół jezusowy jest jakby takim dobrym Punktem [7:36] wyjścia bo Śląsk Cieszyński w szczególności okolice Wisły [7:42] ale i do dzisiaj pozostaje tym takim polskim zagłębiem protestantyzmu można [7:48] powiedzieć nawet swojego rodzaju polyboard jakim pasem biblijnymi też dobry moment aby wyjść od historii polskiego protokół z protestantyzmu w [7:56] Polsce czyli zaczynamy od miejsca poza Polską czyli w Cieszynie gdzie [8:02] luteranizm kwitu i przetrwał pomimo naprawdę srogich prześladowań [8:08] ale jak wspomniałem kościół św człowiek Cieszynie przyciągał także wiernych z [8:14] innych z innych miejscowości jednostek miejscowości o których bardzo chciałbym wspomnieć jest to miejscowość o nazwie [8:23] kozy przywalić tak kozy jest to dzisiaj chyba [8:29] jedna z najdłuższych i największych wsi bolcach kozy były jedną z tych miejscowości w której protestanci przejęli kościół Rzeczpospolitej kozy [8:39] znajdowały się w dawnym cierpię oświęcimskim w Kozach mieszkali zarówno mieszkańcy którzy mówili językiem polskim jaki językiem niemieckim ale w [8:48] trudnych czasach przypuszczamy prawdopodobnie większość mówiła po niemiecku i w połowie szesnastego wieku mieszkańcy kurs potem wspomina historyk [8:58] z wielką dbałością sami weszli zdemolowali kościół z proponowali i [9:03] oddali go kultowi kamińskiemu to jest stary kościół Szymona i Judy tak ten [9:10] kościół wygląda wąż i owszem nad kozami patronat sprawowała rodziny Rodziny [9:17] kalwińskie w 17 wieku była to rodzina russocki jedna z gałęzi ale kozy był [9:23] jednym z tych miejscowości o których wiemy że praktycznie wszyscy mieszkańcy przeszli na kalwinizm w ogóle okolice q&c okolicy Wilamowice złote regiony [9:35] właśnie gdzie mieszkańcy przeszli na kalwinizm stopniu którym niespotykanym [9:40] albo rzadko spotkamy wreszcie Rzeczpospolitej kościół w Kozach został z czasem odebrałam [9:47] yf-17 wieku kalwinista mi został przekazany kościołowi Rzymskokatolickiego na podstawie procesu Tym niemniej zazwyczaj było tak że kiedy [9:58] kościół przejmował kościół rzymskokatolicki odzyskiwał dawny budynek prędzej czy później niż katolicy wracali do katolicyzmu w Kozach to nie [10:07] było takie proste w grupie rzeczywiście Przyzwyczaili się do kalwinizmu jako do [10:13] swojej religii co więcej dziedzica pozostali kalwinista mi i proszę państwa [10:19] jest to pilot do tego stopnia pozostali kalwinista mi że potrafili sądzicie z [10:24] chłopami mamy mamy zapiski że w tych po odzyskaniu tego kościoła Szymona Judy [10:33] 1658 roku Chłopi tak się po poradzili z plebanem [10:39] katolickim żon uzyskał od Sejmu zgodę na spalenie żywcem żeby ich nauczyć moreso czy do tego doszło nie wiemy wiemy natomiast że w [10:50] 1660 roku i działać ostatni kościół reformowany w okolicach kups i to się [10:59] dzieje Otóż kościół kalwiński w Małopolsce zaczyna wysyłać swoich duchownych zwiad Owidz pod Bochnią żeby oni odprawiali nabożeństwa początkowo są [11:08] do nabożeństwa prawdopodobnie według Jacques Rousseau takich później wiemy że [11:15] wystawiono jeszcze drewniany budynek zwaną szopy w której odprawiano [11:21] nabożeństwa kalwinizmu w Kozach przetrwał bardzo bardzo długo przy państwa kalwinizm w Kozach przetrwał do [11:31] 19 wieku natomiast najsłynniejsza sytuacja była w 19 pod koniec osiemnastego wieku kiedy to część mieszkańców opuścił aby rusoccy [11:43] przeszli na katolicyzm potem sprzedali w tym majątek albo przeszedł w drodze [11:50] w drodze spadku na rzecz inną bardzo niezwykle katolickiej rodziny i w 1770 [12:00] roku ponad 300 ewangelików mieszkańców kóz uciekło przez granicę do na Śląsk i [12:08] założyło miejscowość tak zwaną sądu i wtedy ich Nazywano go Anhalt powiem [12:14] księciem pszczyńskim był ewangelicko-reformowany książę von Anhalt i o nim udzielił zgody i jeżeli państwo chcecie zrobić taki małe dziurki [12:24] No to zawsze zachęcam aby zysku z pojechać sobie i zobaczyć kościół ewangelicki w Hołdunowie On jest bardzo nowoczesny ale do dzisiaj tam żyją [12:32] potomkowie kalwinistów z Kóz właśnie w Hołdunowie i jest to jedna z takich miejscowości gdzie ten protestantyzm kozy i hołdunów [12:43] dzisiaj gdzie ten protestantyzm w Polsce na ziemiach polskich po Proszę pamiętać że Psy były częścią Rzeczpospolitej przetrwał do 20 wieku nawet do 21 wieku [12:54] Z tego co pamiętam czy tam pracę pana i [12:59] omega-6 nie wszyscy opuścili w 1770 roku tak zwanym Dniu Świętego Urbana nie [13:06] wszyscy opuścili Śląsk były jeszcze odbywamy nabożeństwa odbywały się w w Kozach i oni tam przetrwali nawet do 19 wieku [13:16] produktu znajdowała się inna miejscowość bardzo ciekawa Jest tutaj wilam [13:22] Wilamowicach Wilamowice są znane głównie z tego że tam już państwu pokazuję są [13:28] nie tylko to bardzo interesujące stroje ludowe które się zachowały ale Wilamowice są miejscowością w Polsce która ma swój własny język język Wima [13:38] wilamowicki Wilamowicach też do 1623 roku [13:46] kościół znajdował się w posiadaniu kalwinistów W jakim języku odbywały się nabożeństwa nie wiemy mamy notatki z Kóz że w Kozach do przyjęcia nabożeństwa [13:56] zazwyczaj nabożeństwo do przyjęcia kościoła przez katolików 1658 roku zazwyczaj nabożeństwa odbywały się po niemiecku tylko w duże święta I [14:07] komunia nabożeństwa odbywały się po polsku co Hej kozy były takim miejscem [14:13] do które wydały jednego z najsłynniejszych duchownych reformowanych dla Krakowa księdza Hermana to był natomiast Wilamowicach o [14:24] Wilamowicach wiemy bardzo mało nartach synodalnych się pojawiały tylko dwa razy ale zupełnie przez przypadek trafiłem na taką inną notatkę mianowicie [14:33] jeden z wiernych wilamowicki szlachcic dokonał najazdu na kościół po Niedzieli [14:40] Wielkanocnej ale może w niedzielę wielkanocną wszyscy się stawili pojawiły się była większa collecta i on o tym [14:48] doskonale wiedząc być może nawet sam uczestniczyć w nabożeństwie wielkanocnym w 1620 roku najechał kościół w Wilamowicach z taką bandą z rabował [14:58] skrzynka i porąbał łaski Kościelna znowu Wilamowice kościół jest przejęty przez [15:06] po sprzedaży tych dóbr przez rodzinę rzymskokatolicka oddaję ją kościół [15:13] rzymskokatolicki com ale ewangelicy tam mieszkają bardzo bardzo długo [15:19] prawdopodobnie do początku 18 wieku w nawet księgach parafialnych [15:24] rzymskokatolickich znajdował znajdowałem znalazłem parę takich notatek typu hereticus a katolikus Luter Kalwin gdzie Tym niemniej z czasem Wilamowice stają [15:36] się miejscowości miejscowością większości Rzymsko katolicką trzecią [15:41] miejscowością w której rzeczywiście protestanci do trwali do początku 18 wieku był Hałcnów uczymy dobrze to wymawiam Hałcnów tam znowu było to też [15:51] miejscowość większości pochodzenia niemieckiego więc mamy taki bardzo ciekawy trójkąt kozy gdzie byli i populacji ludzie mówiący po polsku może [16:02] w ten sposób i ludzie mówiący po niemiecku Wilamowice gdzie ludzie mówili w lokalnym języku wilamowic kim i [16:11] OK wiemy że mówiono po niemiecku już parafia rzymskokatolicka kto tam nastała dodzwonić do 1945 roku tam nabożeństwa były wyłącznie wskazaniami to niemiecku [16:23] nie po polsku więc mamy taki trójkąt jest bardzo bardzo ciekawy Z różnych względów ale Chociażby z tego powodu że często mówimy [16:31] że Polsce protestantyzm upadł bardzo bardzo szybko prawda żeby Dziedzic przejmował kościół Chłopi pozostali wierni kościołowi rzymskokatolickie mu i [16:41] kiedy jej syn dziedzica albo jego wnuk żeniąc się z katolicką przechodził na katolicyzm oddawał kościół i chłopi radośni związanymi ze śpiewem i z [16:51] pieśnią na ustach powracali na rzecz na łono kościoła rzymskokatolickiego Otóż i kozy i Wilamowice są klasycznym Przykładem tego [17:01] że tak nie było jest taka historia zsp19 początku dwudziestego wieku wilamowic gdzie proboszcz stamtąd się [17:11] wywodzi właśnie opisuje że kiedy nastał nowy katolicki Dziedzic powiedział że on [17:17] nie będzie cierpiał żadnych heretyków i zażądał aby wszyscy krytycy przeszli na [17:23] katolicyzm co też nastąpiło i wiecie państwo to jest kolejny przykład że trzeba uważać z tym co się czyta parę stron później jest o tym jak to [17:32] Alvin Alvin i stał kalwinista uratował monstrancję podczas pożaru kościoła w [17:39] 1691 roku i w nagrodę pozwolono mu być pochowanym na poświęconej ziemi [17:46] i że ostatni karabińczyka vinistart w Wilamowicach [17:53] umarł na podcasty bodajże 1708 roku ale proszę pamiętać jest pytanie skąd on się [17:59] wziął skoro dzieci Skazał wszystkim przejść na katolicyzm albo opuścić wieś co więcej 30 lat później wizytacji katolickiej Czytamy że [18:09] nauczyciel lokalnej Ola był heretykiem [18:15] jadąc na wschód obserwujemy że są informacje w Polsce bardzo różnie bywało [18:20] i musimy zrewidować nasze poglądy te nasze stereotypy żona była bardzo płytka [18:26] i bardzo krótka kozy hołdunów Wilamowice pokazują że tak wcale nie było i być nie [18:34] musiało przejść idziemy dalej i postanowiłem państwu pokazać jedno z [18:39] najsłynniejszych miejsc ktoś kojarzy się z Polską reformacją jest to Pińczów [18:44] szwajcarskim połowie według według akcji normalnych odprawiano pierwsze nabożeństwo [18:53] komunijne w rycie reformowanym oni mówią bycia singlem z kim jak krycie to [18:59] odprawiano to nie jest bardzo jasne Nawet nie jest jasne Jaki communis jakiej liturgii stosowano prawdopodobnie chodziło tak zwaną [19:08] liturgię z Kolonii z umiarkowani protestancka liturgii Rzymsko katolicką [19:14] i to jest kościół który Dziedzic Mikołaja Oleśnickiego początkowo wyrzucił tylko Paulinów z klasztoru ale potem też zreformował kościół w [19:23] Pińczowie i czysta Fara w Pińczowie niestety bez w kółko zamknięta ich tam ostatnim razem byłem ale w tym kościele kazanie głosił Jan Łaski i w tym [19:33] kościele odbywały się synody chcesz prawdopodobnie się odbywały na zamku mówi się że w tym kościele się odbywały synody i w kościele w Pińczowie przy [19:43] państwa jest pochowany z tyłu za ołtarzem Jan Łaski jest pochowane kiedy [19:50] Pińczów przestał być miastem protestanckim w 1580 roku [19:56] 1580 roku miasto wykupił biskup krakowski Piotr Myszkowski dla swojej [20:02] rodziny on natychmiast wyrzucił protestanckich Ministrów z Pińczowa ale [20:07] był spokrewniony z Janem łaskim przez matkę więc pozwolił wyrzucić tego [20:13] reformatora Jana Łaskiego to było wszystko było jego krewny No i Jan Łaski został pochowany został w tym miejscu gdzie jest On jest za takim wielkim [20:21] barokowym ołtarzem rzymskokatolickim bardzo często słyszymy że Pińczowie mieszkali arianie obsłudze państwo [20:31] rozczarować Pińczowie jako takiego zboru kalwińskiego nie było poddaje się że [20:37] jest to tak zwana drukarnia Ariańska w Pińczowie ja No i jest idę do karmienia dziecka bo domek ariański to jest są moje zdjęcia w [20:47] ostatnim domek My na pewno jakiś związek z reformacją w Pińczowie jaki Trudno [20:54] powiedzieć kiedy będziecie państwo podróżowali przez Małopolskę szybko zorientuje się że praktycznie każdy z budynek związane z kalwinizmem jest [21:02] nazywany ariańskie większość ludzi tego nie Rozróżniam a szczególnie że początkowo bracia Polsce Bo tak sobie lubili mówić albo Chrystian nie uważali [21:12] słowo arianin za obraźliwe dla siebie oni wyodrębniły się z kościoła reformowanego jest to domek w którym byćmoże mieszkał jeden z drukarze wiemy [21:22] że w Pińczowie Bracia Polscy rzeczywiście mieszkali później myszkowscy nawet jak przez choć byli katolikami dość tolerancyjni Tym [21:32] niemniej na istnienie zboru nie pozwalali więc czyjś mieszczan związała się z kalwinizmem czyiś mieszczan związała się z braćmi polskimi I ten dom [21:42] ma jakiś związek z reformacją prawdopodobnie z kalwinizmem bez Proszę [21:48] pamiętać że Pińczowie był zbór kalwiński natomiast na pewno nie było dni osobnej Gminy braci polskich A co więcej wiemy że ci bracia polscy którzy [21:59] chcieli osiągnąć z czasem innej miejscowości gdzie był z braci polskich Pińczowa przynosili do przenosili się do [22:09] Chmielnika miejscowości U nas OK Właśnie [22:14] mało osób wie że jedną z ciekawych takich miejscowości ja nie mam niestety za dużo zdjęć jest Chmielnik w Chmielniku jest dzisiaj [22:25] pięknie odremontowana dawna synagoga i bardzo polecam państwu Możecie państwo [22:32] zobaczyć nieletni był własnością rodziny Oleśnickich potem był własnością rodziny [22:38] gołuchowskich Chmielniku do 1689 roku istniał [22:45] zbór kalwiński istniało też ostatni gimnazjum szkoła Kalwińska w Małopolsce [22:52] zarówno Oleśnicy ale później go wszyscy byli bardzo życzliwi Żydom i żywi się tutaj osiedlali i [23:00] właśnie wybudowali nie na rynku ale z boku taką oto synagogę on jest pięknie odremontowana wewnątrz jest bardzo ciekawa Izba Pamięci w samym Chmielniku [23:10] wiemy też że coś mieszkańców przynajmniej największej grupa przeszła na kalwinizm wiemy o tym sposób w który doprowadził do zamknięcia zboru bowiem [23:22] umieszczanie mieli w posiadaniu Biblię kalwińskie mieli książkę modlitewniki konińskie-kolonia sobie sprzedawali albo zastanawiali [23:30] oskarżono ich oraz mieszkańców gołuchowskich o propagowanie sekty Calvina Harrisa istnień i Chmielniku z ostatecznie wyrokiem trybunału zamkniętą [23:40] i zbór i szkoła jeżeli państwo będziecie zachęcam obecny kościół który tam stoi w [23:48] centrum miasta jest wystawiony na miejscu dawnego zboru kalwińskiego w na [23:53] początku 18 wieku Ale wiemy że kalwini mieszkali jeszcze w wyniku przez jakieś [23:58] 30-40 lat po zniesieniu zboru więc znowu Proszę pamiętać tym informacje w Polsce [24:04] czasami miała dużo głębsze korzenie niż nam się wydaje zmienić jest taki miasteczkiem gdzie niestety śladów po kalwinizm jako takich nie ma [24:14] Natomiast jeśli są ślady po ich działalności typu otwartość na Żydów i wybudowali właśnie taką oto synagogę Być może bo tego nie wiemy ale być może zbór [24:25] kalwiński który istniał w Mielniku był podobnej bowiem że był murowany był [24:32] bardzo ładny murowany z wielką tablicą kryty gontem być może ten wzór [24:39] przypominał trochę synagoga w Chmielniku z Chmielnika idziemy sobie dalej [24:46] jedziemy taki miejscowości w której być może państwo słyszeli o pięknym zamku jedziemy do miejscowości o które nazywa się Baranów Sandomierski [24:57] Baranowie sandomierskim proszę państwa i mamy ten słynny piękny zamek ale nawet [25:02] parę zdjęć mogę pokazać bo to jest ten zamek w Baranowie sandomierskim on jest [25:07] był wybudowany dla rodziny Leszczyńskich oleszczyński to była Rodzina która przyniosła się z Wielkopolski osiedliła się w Małopolsce na skutek różnego [25:17] rodzaju małżeństw i Baranowie sandomierskim Osiedlił się Andrzej Leszczyński a potem wojewoda besti Rafał Rafale mówiono że był papieżem kalwinów [25:26] Polsce o jego ojcu mówiono że był najmocniejszym był dzisiejszą osobą w królestwie Zygmunt III Waza sam przyznał że dałbym [25:37] urząd kanclerza ale nie chciał dać je henrykowi gdyż nie bój się należało z [25:42] racji dostojność i mądrości wykształcenia ale dał jego bratu koncerty to wina katolickim wacławowi ty też lubił sobie wypić jakąś w Polsce [25:50] nigdy pijaństwo nie przeszkadzało w robieniu kariery Rafał Leszczyński przenosi się do Baranowa Sandomierskiego Zachęcam do odwiedzenia tego pałacu jest [26:00] bardzo piękny i ale też do Baranowa Sandomierskiego w Baranowie [26:05] sandomierskim przenosi się z całym dworem i nie tylko z dworem proszę państwa przynosi a także z pastorami swoimi [26:13] przenosi się z duchownymi jednoty Braci Czeskich i wybudował w 1604 roku nowy [26:21] murowany kościół dla swoich dla zboru niestety zabudowa się nie zachowała [26:30] miasteczka tak dobrze jak zamek w Baranowie zachował się kościół jest kościół ścięcia Świętego Jana Chrzciciela o ile dobrze pamiętam [26:37] dzisiaj obok kościoła znajdowało się duże mieszkanie dla pastora znajdowało [26:44] się obok kościoła Także biblioteka w Baranowie sandomierskim znajdowało się [26:49] także drukarnia Małopolska i maleńka szkółka przedborowa znowu Baranowie [26:54] sandomierskim Większość mieszkańców z tego co wiemy przeszłam była kalwinista [26:59] mi dlaczego Baranów jest taki ważny Otóż proszę państwa tym instrukcji duchownych [27:05] jednoty Braci Czeskich którzy stosowali inną liturgię doprowadził do ogromny [27:10] irytacji duch tych kalwiński Małopolsce początkowo Nina sobie wież elipsy No ale [27:15] z czasem doszli do jakiegoś sensownego porozumienia i duchowni z Baranowa [27:21] Sandomierskiego Tomasz węgierski który był przez wiele lat superintendent generalnymi buty Małopolski takim Naszym biskupem on [27:30] doprowadził z czasem do kodyfikacji liturgii Braci Czeskich jednoty [27:35] Małopolskiej jednoty Wielkiego Księstwa Litewskiego i tak powstała wielka agenda [27:40] Gdańska Ona została wydana w Gdańsku nie w Baranowie Tym niemniej Baranów jestem [27:47] takim miejscem 2 działał Tomasz węgierski ojciec był ogromnym poważaniem [27:53] szlachty nie tylko kalwińskiego serduszka chcicę między też troszeczkę to powinni szlachcie nawet katolickiej był Świetnie wykształcony jego duchowi [28:03] jego bracia wszyscy byli duchownymi i on był tym pastorem Baranowie z gier jak [28:12] gdyby następuje z Baranów Sandomierski był stolicą [28:20] polskiego kalwinizmu i wydawało się że on może być takim leśnym tak jak [28:26] leszczyńscy którzy byli patronami w Lesznie że Baranów [28:31] Sandomierski i stworzyli Zresztą takiemu stolicę protestantyzmu Wielkopolsce wydawałoby się też w to że tak samo będzie w Baranowie sandomierskim [28:40] niestety że państwo po śmierci Rafała papieża Kelwinów Polsce w majątek trafia [28:47] do jego syna Andrzeja Andrzej jest niezainteresowany polityką pisze piękne [28:52] wiersza Andrzej był to wojewoda dom Packi Andrzej Leszczyński On umiera i [28:58] swojego syna Samuela Jedynaka zostawię pod opiekę swojemu [29:03] bratu pozostałych trzem braciom z których jeden je Bogusław Leszczyński przeszedł na katolicyzm Bogusław Leszczyński sam jest fanatykiem ale on [29:12] się zorientował że żeby robić karierę w siedemnastowiecznej Polsce nie można być kamienistą i pomimo protestów drugiego z braci Władysława oddaje tego bratanka [29:22] Samuela do na wychowanie do Jezuitów pamiętać że Bogusław Leszczyński sam w [29:29] Lesznie nie zlikwidował kościoła natomiast oddział tego młodego chłopaka na wychowanie jesli tą być Może liczył na to że nawet jeżeli Samuel [29:40] dokonać konwersji będzie to konwersja stonowana niestety tak się nie dzieje i [29:47] Samuel przechodzi na katolicyzm jest Nie jest jasne czy on sam czy ale to [29:52] prawdopodobnie on sam w 1650 roku nakazuje zamknięcie zboru w Baranowie [29:58] sandomierskim kościół przekazuje katolikom rzymskim [30:04] zamykasz szkołę zamyka plebanię Tomasz węgierski zostaje wyrzucony udaje mu się [30:10] przyjąć część biblioteki i część i księgę zbiorową wiedzę o tej księdze [30:16] zbiorowej niestety ona zaginęła 18gbps była w paru miejscach jest wymieniona [30:22] symbolizm powiedział takim doświadczeniem fanatykiem bowiem z kaplicy zamku w Baranowie sandomierskim wyrzuca ciała swojego ojca swojego [30:31] dziadka z i swojego i innych krewnych którzy byli pochowani w kaplicy w [30:37] Baranowie sandomierskim 1650 jest więc końcem Baranowa jakiego takiego miejsca jakiego centrum [30:46] kalwinizmu w Małopolsce niestety część mieszkańców albo wyjeżdża Bo przechodzi na katolicyzm jest to być może też jeden z powodów dla którego tym Małopolski [30:54] kalwinizm z czasem coraz szybciej upada nigdzie nie ma jakiegoś miasteczka gdzie [31:00] formowanie mogą żyć spokojnie i nie są molestowani i dożycie zbiorowym może [31:06] istnieć przez kilka pokoleń szkoda polecam odwiedziny w miasteczku Wilanów w bardzo ładny zamek jest bardzo ładny jak większość polskich miasteczek [31:15] wieczorem tam nie ma co robić niestety wieje nudą ale polecam Kościół jest [31:21] niezwykle piękny z Baranowa jedziemy dalej przejedziemy Oczywiście jak się da [31:27] myślicie że jest Baranów Sandomierski No to podjedziemy ciut dalej prawda podjedziemy do Sandomierza jeżeli mi się uda otworzyć też [31:38] Sandomierz jest miastem królewskim z którymi kojarzymy i zgodę Sandomierska [31:44] więc zgodę gdyby 3 wyznania Bracia czescy luteranie i kalwiniści podpisali [31:49] w 1570 roku że będą żyli w zgodzie i będą [31:54] razem zabiegali o wydanie wspólnej konferencji Zgoda Sandomierska zapewnia współpracę trzech kościołów [32:03] polityczną konfesja miała powstać z nią napisać delegaci wszystkich trzech [32:09] wyznań Agnieszki mało gdy doszli do wniosku że są najliczniejsze Więc wiedzą lepiej wzięli więc drugą konferencję sylwetką [32:17] Przetłumacz mi na język polski i tylko fragment Wieczerzy Pańskiej wzięli taką konferencję 6 miasto nie Ją wzięli ona była nieco bardziej [32:26] luterańska bardzo Mglista w tym jak Chrystus jest obecny w Wieczerzy Pańskiej i ten jeden fragment wkleili do konfesji Sandomierskiej w ten sposób [32:37] jączek zaprezentowali królowi jako konwersję trzech kościołów domyślacie [32:42] się państwo z luteranów cóż nie trafił szlag wiedzieli o nie ma coś takiego się nie zgadzamy Tym niemniej koncesja Sandomierska jest do dzisiaj [32:52] confessio księgą wyznaniową kościoła ewangelicko-reformowanego i w Polsce i [32:57] na Litwie paradoksalnie jest nieco zmieniona druga konfesja helwecka w [33:03] samym Sandomierzu proszę państwa i nim nigdy nie powstał zbór kalwiński nawet [33:09] nie słyszymy o jakiejś większej mieszkańców m którzy byli kryminalistami [33:16] Dlaczego więc w Sandomierzu Otóż wojewoda Sandomierski był kalwinista on [33:21] Według dawnych źródeł obrady odbywały się na zamku Prawdopodobnie jednak tak nie było i obrady odbywały się przed tą kamienicą w [33:33] kamienicy sobie siedzieli teolodzy oni to wszystko dopuszczali szlachta była na [33:38] rynku i tutaj sobie No trzeba powiedzieć że bardzo często zgoda między wyznaniowa [33:43] wymaga pewnej ilości trunków alkoholowych i stąd sobie szlachta prawdopodobnie mieszkała przed kraj [33:51] obradowała przed kamienicą tam w głębi obradowali to lody i tutaj właśnie w tej [33:56] kamienicy albo przed tą kamienicą przyjęto zgodę sandomiersko a kalwini [34:02] zaczęli pracować po cichu nad konferencją Sandomierska bardzo polecam [34:07] odwiedziny w Sandomierzu Jest to bardzo ładne miasteczko może bym powiedział nawet nieco ciężka kawę i i uda konserwatywne polecam wizytę w [34:18] katedrze chociażby żeby zobaczyć nie słynne obrazy o mordzie rytualnym [34:24] jak państwo dobrze zaczniecie szukać No to rzeczywiście znajdziecie w tym [34:30] jest taka tablica która objaśnia Że mordy rytualne nigdy nie miały miejsce i [34:36] teraz antysemicki wymysł No ale musicie państwo troszeczkę poszukać to nie jest takie łatwe jeżeli teraz pojedziemy jeszcze takiego [34:44] innej miejscowości gdybyście Państwo przyjeżdżali takie moczu wyniki meczów wyniki goźlice goźlice jest właśnie miejscowością Gdzie kościół został [34:54] wybudowany dla reformowanych wybudowało i ossolińscy [34:59] ten kościół budowali ossolińscy nie udało mi się niestety wtedy tam wejść [35:05] ale również kościół był zamknięty proboszcz był gdzie indziej ale jeżeli państwo wyjdziecie by ten w Gorlicach do 1620 roku istniał [35:14] zbór jeżeli państwo wejdziecie jest pochowany Hieronim Ossoliński tym jednym [35:19] z głównych liderów kalwinizmu Małopolskiego który [35:25] sprzeciwił się takiemu driftowy w kierunku by unitarianizm Movie on jestem [35:30] do dzisiaj tego płyta się zachowała znów dlaczego się zachowała No i jego syn Jan Zbigniew pod wpływem drugiej żona też trochę dla kariery przeszedł na [35:39] katolicyzm kiedy odkupił od brata goźlice w 1620 roku No jednak nie [35:45] odważył się zrobić tego co zrobił Samuel Leszczyński on groby swojego ojca zostawił No ponieważ kościół odzyskał dostawał nowy budynek [35:56] i ale był zależny od pastora kościół rzymskokatolicki wtedy liczył się z różnymi ludźmi poradniach dzisiaj się liczy prawda z [36:03] tymi którzy są władzy no i ten nagrobek heretyka częściowo zostawił w końcu [36:11] gdybyście Państwo byli maleńka miejscowość absolutnie nie ma nic ciekawego poza tym kościołem i tym grobowcem wewnątrz Hieronima solińskiego [36:19] tego lidera Małopolskiego kalwinizmu i proszę państwa i będę jeszcze dwie bo [36:25] widzę że mamy czas więc wydaje mi się że miejscowości państwa zaprasza jadąc zgodzić w kierunku teraz muszę w kierunku Staszowa [36:39] gdyby znowu będziemy musieli jechać na zachód i na południe [36:45] potraficie państwo na taką miejscowość jak Sielec Sielec jest to miejscowość w [36:51] której istniał najdłużej kościół ewangelicko-reformowany dyrektor zrobić to jest ten budynek wybudowany w [36:59] 1778 roku obecnie kościół rzymskokatolicki filialny stąd ta Matka Boska Fatimska kościół w sielcu Początkowo był taką [37:09] wiejską typowo miejską ona była blisko Krakowa tam gdzie jej braci polskich [37:15] kalwiniści z Rakowa przyjeżdżali do siedlca nabożeństwa bo na sorze Siedlce za prawdopodobnie jeździli na nabożeństwa domowe do lokował [37:27] była pod patronatem rodziny dębickich 18 wieku w Polsce nie wolno było budować [37:33] nowych zborów więc kiedy rodzina Czartoryskich [37:38] odziedziczyła Staszów zaczęli tam osiedlać Kupcu Rzemieślników z Niemiec i [37:45] August Czartoryski nie mógłbym budować wciąż są bardzo wpływowe nowego kościoła Ale wpadł na pomysł konta tych Rzemieślników Kupi po prostu sąsiadujące [37:54] ze sobą Dobra rodziny dębickich którzy zastanawiali się żeby się nie [37:59] przeprowadzić z okolicy on wykupił dobra Siedleckie i tam początkowo istnieją [38:04] drewniane walący się budynek 1768 rok [38:09] protestantów Przewrócę są możliwość budowania nowych zborów i pamiętam jest [38:15] konfederacja barska zanim to się wszystko uspokoiło do Sieradza zjechali się przedstawiciele i małopolskich kalwinistów i kalwinistów z Warszawy i [38:25] luteranów z Warszawy i z Węgrowa i podpisano tutaj tak zwaną unię siedlecko [38:30] Unia Sielecka miała jest to jedna z wielu uniknęliśmy podpisywali z [38:35] luteranami nam nie wychodzi ona miała doprowadzić do zjednoczenia kościoła August książę August Czartoryski był tak z tego zadowolony [38:45] że wybudował postanowił dla tych i dla [38:51] swoich reformowanych wiernych i dla weteranów wybudować nowy budynek i [38:57] proszę państwa tak wyglądał ten budynek był budowany w 1778 roku i tutaj [39:03] nabożeństwa odbywały się do 1939 roku ostatnim księdzem był [39:09] Kazimierz Szefler jest to tyle Ciekawe że Kazimierz Szefler jest potomkiem [39:15] jednego z pierwszych super intendentów małopolskich wywodzi się i z rodziny [39:21] węgierski z rodziny płatności z rodziny alarmów więc jakiś całej wielkiej dynastii on ją przodków duchownych karwieńskich przez 9 pokoleń Kazimierz [39:31] Szefler umiera przed samym wybuchem II wojny światowej wierny też jest bardzo bardzo mało kościół podczas II wojny światowej nie [39:40] wiemy co się z nim stało wiemy że Pastelowa z wyrzucone ją z plebanii [39:46] ona osiedliła się pastorowa szeflerowa z córką osiedlili się w Staszowie po [39:52] drugiej wojnie światowej to mniej jako poniemiecki przejęło państwo zupełnie nie wiedzieć na jakiej zasadzie poniemieckie [39:58] to objął taki ksiądz polskokatolicki ten ksiądz polskokatolickiego początkowo tym [40:04] kościół niby dbał z czasem kiedy miał coraz mniej wiernych postanowił wokół [40:10] niego znajdował się ogromny cmentarz On postanowił ten cmentarz potraktować trochę jako kamieniołomy i zaczęły te nagrobki niemieckie ale później także [40:20] polskie tych reformowanych sprzedawać kiedy ja tam byłem ten cmentarz był zupełnie zarośnięty nie musiałem wpaść przez takie pokrzywy przejść przez kolei [40:30] tys ostatni nagrobek który się Został zrobiony Stryjeńskich Gąsiewska smarować [40:37] 1864 roku to jest ostatnie nagrobek kalwiński wtedy tam się Strzelców został [40:43] reszta nagrobków została przeniesiona i można je spotkać w Lapidarium w kościele [40:49] przy kościele ewangelicko-reformowanym w Żychlinie tam są nagrobki z Sielca z [40:55] Grzymały z wielką Turska z Wielkiej Nocy z tych wszystkich kolejnych cmentarzy [41:00] reformowanych na który jest złożono niestety nie wiadomo z jakiego powodu ten nagrobek zespół jest gąsiewskiej nie został przeniesiony tam jeszcze podobno [41:10] było kilka diabłem widzicie państwo też zarośnięte tam były chaszcze tam były pokrzywy Podobno teraz ten cmentarz został splądrowany myszki [41:20] obecny właściciel parafia rzymskokatolicka ona obiecywała że będzie dbała o te nagrobki węgierskiego nie dba [41:28] mistycznie powiedział nie dba Tym niemniej No można pojechać i zobaczyć [41:34] ten kościół jest śliczny jest jednym z takich i to jest ostatni kościół Małopolski jest przekleństwa przyjechaliśmy od Śląska Cieszyńskiego [41:42] przez kozy Wilamowicach Augustów hołdunów zahaczyliśmy o Pińczów potem [41:48] pojechaliśmy zobaczyć ten Baranów Sandomierski rynek główny kościół małopolskich kalwinistów pojechaliśmy sobie zobaczyć w Sandomierzu miejsce [41:59] gdzie podpisano konwencję zgodę Sandomierska gdzie zgodzą się na konfesja ta konfesji została wydana później w Krakowie i zakończyliśmy w tym [42:09] ostatnim kościółku Indyjska reformowanym w sielcu pod Staszowem on sobie stoi zupełnie z boku jeżeli byście państwo jechali i korzystali z Google Maps [42:19] Proponuję upewnić się że jedziecie tą drogą gdzie jest asfalt bym No byśmy [42:24] zawieźli Google Maps z tym momencie ta droga się skończyła jechaliśmy z bardzo niskim zawieszeniem samochodu bo bardzo Wiejskiej drodze z [42:32] kolei nami Proszę pozostać takimi na drogach krajowych i zachęcam znowu do [42:38] odwiedzania i jeszcze raz tylko proszę pamiętać bardzo często przewodnikiem Kiedy mówią że kościół jest ariański czyli braci polskich bardzo często jest [42:47] to nieprawda jest to kościół kalwiński kręgosłupa pamięci ludzkiej zachował się [42:53] kościół ariański ale Zachęcam do zwiedzania jest mnóstwo ciekawych rzeczy w Małopolsce i jest dużo dużo więcej ciekawych miejsc niż Zakopane zachęcam [43:04] Dzięki za wprowadzenie lasów takich właśnie wakacyjny nastrój pojawiło się [43:09] pytanie jedno Oj języku wilamowicki wilamowski skąd on się wziął w ogóle ach oto jest pytanie do Tomasza [43:20] króla który wiem że czasami nas śledzi prawdopodobnie jest takie [43:26] przeświadczenie że byli to osadnicy którzy w 12 i 13 wieku po najeździe Tatarów zostali sprowadzeni z Niderlandów z okręgu flamandzkiego ale [43:37] także część była z fryzyjskiego Dlaczego gdyż to jest język bardzo bliski [43:43] fryzyjskie mu oni mówili osobie flamandowie ale być może rzeczywiście to byli nie tyle flamandowie co fryzyjczycy ja pamiętam miałem taką moja [43:51] nauczycielka niderlandzkiego odmówiła biegle po fryzyjski q&a frysk ona opowiadała że studenci języka fryzyjskiego z Niderlandów bardzo [44:02] często jeszcze przyjeżdżali ja tak się 80 i 90 do wilamowic rozmawiać z tymi [44:08] ludźmi którzy mówili YT siłowni moich bym se ryż powinnam ognisku i właśnie [44:15] studiowali bo Wybierz zachował pewne takie archaiczne formy fryzyjskiego Ja [44:22] znalazłam byli międzyczasie właśnie taką informację już państwu udostępniam też [44:30] można się zapoznać to jest pod hasłem etnolekt wilamowski I właśnie jest tutaj znalazł jest odrębnym językiem wysoko niemieckim [44:43] czasu uznawany za albo fryzyjskim miały na głowie między innymi dialekty [44:48] fryzyjskie to jest jedna jeden z takich poglądów na niego [44:54] według takich historii No to właśnie sami mieszkańcy dla mowic z przybyli do Polski w trzynastym wieku właśnie [45:04] osadnicy holenderscy niemieccy i szkoccy także tyle jesteśmy w stanie [45:09] tutaj jednak że to nasza króla być może to będzie oglądał jak bardzo namawiam [45:14] żeby nagrał wreszcie mi obiecał więc Tomaszu Zwracam się do ciebie nagraj wreszcie modlitwa Ojcze nasz po wilamowsku żebyśmy mogli się z nim [45:23] cieszyć Zachęcam do takich tras właśnie po [45:28] Polsce nie do końca typowych i wydaje mi się że to może być bardzo [45:37] ciekawa przygoda tak naprawdę Kiedy jedziemy na te boczne drogi trochę bo [45:44] oprócz właśnie śladów po polskim protestantyźmie Jak widać wcale nie tak rzadko spotykanych [45:55] można znaleźć też no przeurocze miejsca bardzo [46:00] ciekawe które no większość tłumu turystycznego omijania a [46:08] możemy tam spędzić bardzo pasujące czas jednocześnie poznając [46:14] kawałek historii Polski historii kościoła który No w sumie gruncie rzeczy [46:21] jest słabo znamy nawet w kręgach właśnie protestanckich także bardzo serdecznie [46:28] państwa zachęcam Mam nadzieję że takie odcinki o różnych częściach [46:33] Polski powstaną jeszcze mamy tutaj [46:40] 80 państwo mam nadzieję opowiem tam było kiedyś takie diabelskie nawiedzenie Okser bardzo ciekawe tutaj dostaliśmy [46:49] komentarz od pana Bartka polecam historię kalwinistów w Bestwinie głębowicach Wielkanocy seceminie oksie myślę że jest to temat na Inne wykłady [47:00] tak ja myślę że historia protestantyzmu w Polsce [47:06] szczególnie w mniejszych miejscowościach gdzieś w w dużych miastach No to mamy [47:13] jakąś świadomość że tutaj wynik protestanci przez tyle i tyle czasu to [47:19] kościoły gdzieś tam przechodziły z rąk do rąk że tak się wyrażał o tyle w przypadku tych mniejszych miejscowości bardzo często [47:28] Myślę że nawet mieszkający tam ludzie nie do końca mają świadomość jeżeli nie ma jakiegoś Pasjonata czy nie było to związane z jakimś [47:39] historycznym wydarzeniem także już wakacyjnie państwa zapraszam nie da [47:46] wizualną tylko na taką jak najbardziej realną wycieczkę po tych wszystkich miejscach w Małopolsce zapraszam również do Cieszyna który jest [47:56] zarówno po polskiej stronie bardzo ciekawym miastem i wtedy oczywiście [48:05] nabożeństwo do któregoś z kościołów [48:11] niby chciałam powiedzieć że właśnie Zanim się pożegnamy i zanim tej [48:16] podziękowania tobie Kazimierz inni wszystkim tym którzy się przyczynili do tego że [Muzyka] [48:25] dotarłeś do tych wszystkich informacji które wcale nie są takie [48:30] oczywiste bo tam trzeba pokopać i pogrzebać trochę porozmawiać z ludźmi [48:36] więc zanim go Dziękuję chciałam powiedzieć że podczas wakacji damy [48:42] państwu właśnie trochę więcej czasu na takie realne zwiedzanie ponieważ własną [48:48] online będzie się odbywało co dwa tygodnie czyli w przyszłym tygodniu już nie ma spotkamy się 5 lipca z doktorem ze [48:57] sławomirem korpusem który będzie kontynuował cykl okiem filolog także [49:03] bardzo bardzo serdecznie państwa zapraszamy życzymy oczywiście miesiąc wakacji Kazimierz ja ci bardzo serdecznie dziękuję za [49:11] tę podróż Myślę że wielu że wielu osobom dała Ona inspiracji do tego co można [49:18] robić w wolnym czasie bo to nie jest też taka inspiracja na tylko i wyłącznie [49:25] jakąś długą podróżą nawet jakieś takie wypady weekendowe po prostu żeby pojechać zobaczyć coś dobrego zjeść po drodze [49:35] wrócić więc z państwem też Żegnam się na dwa tygodnie do zobaczenia i [49:45] myślę że ten wakacyjny program też będzie dla państwa bardzo interesujący [49:50] takiego dobrego wszystkiego dobrego do zobaczenia za dwa tygodnie temu --- Przygotowane przez: mgr Joanna Gacka Kontakt: j.gacka@ewst.pl