TRANSKRYPCJA: "Inne Kościoły Królowej Elżbiety II: Kościół Szkocji, Kościół Walii i tzw. Dissenters | EWST online" Data publikacji: 06.12.2022 Długość: 54:10 --- [0:04] [Muzyka] [0:04] [Muzyka] [0:15] Dobry wieczór państwu jest wtorek godzina 19 [0:20] online a dzisiaj bardzo intrygujący Temat Inne kościoły królowej [0:29] Elżbiety II Między innymi o kościele Szkocji o [0:34] kościele Walii i tak zwanych decenters będzie mówił [0:40] doktor habilitowany Kazimierz Bem nie ukrywam że jestem bardzo zainteresowana [0:46] po ostatnim naszym spotkaniu z księdzem z Dominikiem Chmielewskim z [0:52] kościoła anglikańskiego i naszym absolwentem jestem bardzo zainteresowana [0:58] tym co właśnie w okolicach anglikanizmu czego się można [1:03] jeszcze dowiedzieć także Kazimierz bardzo serdecznie zapraszam [1:09] Dobry wieczór państwu Dzień dobry państwu w zależności od tego Gdzie oglądacie i kiedy Oglądacie ten wykład Jest mi bardzo miło zaprosić was na [1:19] ten wykład właśnie o tej innej wersjach relacji państwo kościół jakie występuje [1:26] w Wielkiej Brytanii w szczególności będziemy się skupiać na kościele Szkocji [1:31] to będzie bardzo jasne dlaczego na kościele Szkocji a nie na innym [1:37] nie na innych kościołach aż tak bardzo chociaż o innych też wspomnę nie wiem [1:42] czy państwo pamiętacie podczas jej Królewska mościa Elżbieta II umarła [1:48] w Szkocji Był to pierwszy zgodny monarchy w Szkocji od kilkuset lat [1:55] w związku z tym pierwsza jej wystawienie zwłok i można było złożyć kondolencje [2:00] było w katedrze św egidiusza w Edynburgu i tak samo jedną z pierwszych [2:09] czynności które dokonał król Karol III który wstępuje na tron z chwilą śmierci [2:16] matki było to słynne zaprzysiężenie praw kościoła Szkocji i to jest dlaczego to [2:23] jest o tyle ważne zwykle o monarchach brytyjskich wiemy że są świeckim zarządcą albo świecką głową jak to się tłumaczy kościoła Anglii albo [2:33] Kościoła anglikańskiego i umyka nam cała masa innych niuansów które są i [2:40] brytyjskim prawie Konstytucyjnym ale także w brytyjskiej sytuacji wyznaniowej bowiem królestwo zjednoczonej królestwo Wielkiej Brytanii ma bardzo [2:51] różnie poukładane systemy relacje państwo kościół i to najbardziej [2:59] było widać właśnie na tle kościaszkocji więc może jeszcze raz przypomnę że kościół Szkocji nie jest kościołem anglikańskim kościół anglikański w [3:08] Szkocji nosi nazwę episkopalny kościół Szkocji jest to kościół bardzo mały w tej chwili bardzo progresywny ale on zawsze był bardzo [3:18] mały a natomiast to nie jest główne wyznanie Szkocji znów wbrew temu co się często w Polsce podaje kocja nie jest krajem [3:27] większości katolickim Albo bardziej katolickim Szkocję jest krajem klasycznie prezbiteriański różnica jest znowu taka że [3:36] związek z kościołem Szkocji deklaruje dużo większy procent ludności niż [3:41] członkostwo taktyczne w kościele Szkocji i nie wiem czy pamiętacie na samym [3:47] początku kiedy witał oglądających to nabożeństwo pastor [3:52] kościoła Świętego egipgiusza ten sam pastor powiedział że to jest kościół bardzo Taki typowy sposób że jest to kościół parafialny nie on mówił o tym o [4:03] katedrze w kościele formowanym formalnie nie ma kated i mówił w tym kościele ja [4:09] johnnox pouczał królową Marię Stuart w tym kościele Jakub pierwszy Kłócił się [4:21] z duchownymi na temat liturgii [4:27] i w tym kościele Oliver Cromwell wygłaszał kazanie co [4:33] było takie bardzo nietypowe właśnie to przypomnienie że stosunki państwo kościół w Szkocji były zupełnie inne niż stosunki w kościele [4:44] Anglii w kościele anglikańskim dlaczego Maria Stuart była wychowywana we Francji [4:52] na dworze walezeuszy u Katarzyny medycejskiej była wychowywana [4:57] przez w duchu katolickim jako katoliczka w tym samym czasie w tym samym czasie [5:06] w Szkocji dokonała się popularność zdobyła reformacja w duchu kalwińskim [5:12] kiedy Królowa Maria przybyła do Szkocji w międzyczasie parlament uchwalił [5:18] przyjęcie przez Szkocję wyznania reformowanego i tak zwanego skoczyć [5:25] Szkocja stała się więc krajem prezbiteriańskim z katolicką królową Marię zdoła obalić natomiast władcą został jej syn jako pierwszy który był [5:35] wychowywany w duchu prezbiterianizmu i tutaj właśnie będzie zaraz będziecie państwo mogli oglądać jak to są jak to Wita pastor Kościana Świętego [5:45] egiusza i te stosunki są bardzo skomplikowane gdyż jako pierwszy nie znosi reformowanych Oni nie znosi prezbiterian i będzie próbował na nich [5:55] wymusić wprowadzenie urzędu biskupa to będzie w takim dość okropny sposób robił brew Radom nawet swoich szkockich [6:05] doradców szczególnie później jak się przeniesie do Anglii zwołał specjalne zgromadzenie generalne w którym zażądałaby ustanowione urząd [6:14] biskupa głosowanie odbywało się imiennie ten kto chciał być przeciwny [6:20] ustanowieniu urzędowi biskupa musiał wyrecytować ogólną formułę ale zanim to [6:26] zrobił moderaty przedstawiciel króla Jakuba pytał Pamiętaj o życzeniach jego [6:32] królewskiej mości pomimo tego wszystkiego udało się tych biskupów ustanowić Tym niemniej walka z biskupami trwała W zasadzie do końca [6:42] XVII wieku to nie tylko przez całą wojnę domową ale do końca XVII wieku i [6:47] wreszcie w 1690 roku ponieważ kościół episkopalny Szkocji opowiedział się po stronie [6:59] Jakuba II i Stuartów katolickich król Wilhelm III który sam był reformowany [7:04] zgodził się na to chociaż nawoływał tych swoich pastorów do umiarkowania [7:11] zgodził się na to że zgromadzenie generalne kościoła Szkocji zlikwidowało urząd biskupa i w ogóle zdelegalizowała anglikanizm [7:19] tym samym kościołem państwowym w Szkocji stał się kościół szkocki prezbiteriański [7:26] zaczęło więc być bardzo zabawnie mianowicie wiele morański był jako stadholder niderlandach był reformowany [7:34] w Anglii był wyznanie anglikańskiego w Szkocji państwowym kościołem był kościół [7:41] reformowany to się zrobiło jeszcze ciekawi kiedy na trąd wstąpiła dynastia [7:46] velfów a nowelska Jerzy Pierwszy był Niemcem z pochodzenia po angielsku nigdy [7:52] się dobrze nie nauczył mówić w Hanowerze był luteraninem w Anglii był [7:57] anglikaninem w kościele Szkocji Natomiast w Szkocji cały czas obowiązywał prezbiteriański urząd i ustrój kościoła i w ramach ustawy o Unii [8:09] między szkocją a Anglią Szkoci sobie zagwarantowali to że i to widzieliśmy w [8:16] przypadku Karola III że natychmiast tronu i to widzieliśmy Karol III musiał [8:23] za przysiąc że zachowa nie uszczupli ale powiększy zachowań nienaruszone nie [8:30] uszczupli i przywilejów prawdziwej protestanckiej religii oraz [8:36] prezbiteriański urlom tak jak jest ustrój kościoła Szkocji król Anglii nie [8:42] jest głową Kościuszko cynk nie jest nawet jego świeckim zarządcą król Anglii [8:49] jest tylko gwarantuje swoją przysięgą iż zachowań nienaruszony prezbiterialny [8:55] ustrój kościoła Szkocji i to właśnie Karol III jest to jedna z pierwszych przysiąg które on musi zaprzysiąc jeżeli państwo widzicie to jest Karol który to [9:03] zaprzysięgał i to jest to słowo i choose the tort By the grace of god i tak dalej i tak dalej Show and [9:13] Reserved of [9:18] Tanks by [9:33] do dzisiaj każda ustawa która dotyczy Szkocji To [9:38] musi być że tak powiem objęta specjalnym czytaniem i specjalną parlamentarną procedurą która [9:47] zagwarantuje że ustawa ta nie uszczupli i niezależności kościoła w Szkocji [9:53] kościół szkocki przestał być kościołem państwowym w 1921 kiedy ustalono tak zwaną ustawę akt on the [10:03] stał się kościołem Narodowym on ma pewnego rodzaju zobowiązanie na [10:09] przykład ma zobowiązanie i w każdej parafii w Szkocji dalej są parysius [10:14] każdej parafii będzie kościół kościoła Szkocji i w każdym Zakątku Szkocji [10:19] będzie głoszona Ewangelia Jezusa Chrystusa Tym niemniej kościół się sam [10:24] rządzi władcę reprezentuje przedstawiciel Lord wysoki komisarz na zgromadzeniu kościoła w Szkocji i kościół szkocki jest [10:34] kościołem Narodowym ale niezależnym Jaki jest stosunek monarchów do tego To jest [10:39] bardzo ciekawe bo po wyjeździe Jakuba i [10:45] w 1822 roku po raz pierwszy od 200 lat do Szkocji przybył monarcha to był Jerzy [10:52] czwarty to przełożyło się na taki ogromną sympatię dla Szkotów i Szkotów [10:59] dla monarchii Karol czwarty wtedy po raz pierwszy oficjalnie założył tartan natomiast tak naprawdę związki kościoła Szkocji i takie bliższe z monarchą i że [11:10] czwarty nie był specjalnie religijny zaczęła królowa Wiktoria królowa Wiktoria która kupiła zamek w marmoral którym jak wiemy umarła królowa Elżbieta [11:20] II i tam obok był tak zwany creaticker lokalny kościół parafialny i królowa [11:27] Wiktoria zaczęła uczęszczać na nabożeństwa nie przywoziła ze sobą [11:32] kapelana anglikańskiego tylko uczęszczała na nabożeństwa do Creative [11:37] dlaczego to jest ważne początkowo uczę tylko na nabożeństwa Wiktoria o tym [11:43] wiemy bardzo lubiła nabożeństwa i bardzo prostą liturgię kościoła Szkocji i w [11:51] latach 50 zaczęła przyjmować Wieczerza pańską w kościele Szkocji wywołało to [11:57] ogromne oburzenie wśród Anglików do tego stopnia że w zasadzie prawie do końca jej panowania to lat 80 nie pozwolono umieszczać w tak zwanym cord circular [12:10] który mówił co królowa robiła i będzie robić nie pozwolono umieszczać informacji że królowa uczestniczy będąc w Szkocji w nabożeństwach [12:19] Kościuszkowskich tam przyjmuje komunię Tym niemniej Wiktoria była znana z [12:24] takich bardziej protestanckich sympatii niż katolickich parę razy udaremniła próbę gladtona i kościołami mikeńskiego [12:35] Zjednoczenia na siłę kościoła Szkocji z kościołem anglikańskim w Szkocji [12:41] bardzo jej się nie podobało to takie anglokatolickie zapędy anglikanów w XIX [12:46] wieku parę razy interweniowała osobiście w rządzie No jest taka słynna anegdota [12:52] potwierdzona wspomnieniem biskupa kozmoline mianowicie [13:00] księdzem anglikańskim od czasem stał się arcybiskupem kandeberry i kiedy miał [13:05] wygłosić kazanie przed królową Wiktorią Powiedziano mu iż nie może jego kazanie [13:11] trwać dłużej niż 20 minut kormorangu nieco z tym skowundowany i [13:17] powiedział dlaczego gdyż Powiedziano mu iż w Szkocji w creating pastorzy wygłaszają kazania zazwyczaj trwający 45 minut na [13:29] co królowa Wiktoria Bardzo sucho mu odpowiedziała że kiedy duchownie anglikańscy nauczą się wygłaszać tak dobre kazania kiedy duchowni kościoła [13:38] szkockiego będą mogli wy kazania trwające dłużej niż 20 minut królowa [13:45] Wiktoria była ogromnym wpływem Normana na Clouda to był taki bardzo znany duchowny w kościele Szkocji bardzo wpływowy natomiast moderator [13:54] zgromadzenia generalnego kościoła Szkocji generalnie rodzina królewska była bardzo przywiązana do od czasu królowej Wiktorii do Zarówno [14:03] kościaszkocji jak i w ogóle do przyjmowania komunii w kościele Szkocji [14:09] i tutaj jest zdjęcie craftinger możesz zobaczyć to jest typowy Kościół [14:14] reformowany jest bardzo dużo ambona i jest stół pańskich rzeczywiście jest troszeczkę odsunięty i proszę zobaczyć Czyje jest tutaj popiersie po prawej [14:24] królowej Wiktorii królowa Wiktoria bowiem dwa razy dała pieniądze na renowację kościoła widok tego kościoła jest z początku XX wieku w takim stylu [14:34] neoromańskim ławka królowej stoi z boku także nie można jej rodziny królewskiej [14:40] jest z boku także nic nie widać jak oni wierni na nią nie spoglądają proszę [14:47] zobaczyć to nie jest najlepsze zdjęcia staram się państwu jeszcze znaleźć tej ławki królewskiej są bardzo rzadkie jest widok [14:57] bo królowa nie lubiła i w ogóle był zakaz pokazywania jak królowa się modli wewnątrz kościoła jest bardzo prosta ławka w takim typowym [15:06] wydaniu reformowanym królowa od czasów królowej Wiktorii [15:12] królowie angielscy przyjmują regularnie wieczerzę pańską raz do roku w kościele [15:18] kreaty właśnie w Szkocji i znowu to jest takie różnica między Polską pojmowaniem [15:24] religijności przez władzę a Wielkiej Brytanii nie ma zdjęć jak królowa przyjmowała wieczerzę pańską następnie nie życzyła uważała że to jest bardzo [15:32] osobiste i rodzina królewska przyjmuje wieczerzy pańską 4 razy do roku w takim [15:38] starym protestanckim zwyczajem trzy razy w kościele anglikańskim natomiast raz w [15:44] Szkocji właśnie w kościele szkockim królowa Elżbieta parę razy osobiście [15:50] przyjeżdżała na obrady zgromadzenia generalnego [15:55] królowa bardzo często obecny Król jego wysokość król Karol wtedy książę wali [16:01] był delegatem królowej księżniczka Anna tak zwana księżniczka Królewska była [16:07] parę razy przedstawicielką królowej na zgromadzenia generalne czyli syn od [16:13] kościoła Szkocji ale znowu oni są powitani następnie są odprowadzani siedzą na takim balkonie którego własnością nie jest kościół szkocki ale [16:23] własnością tego balkonu jedynego jest Korona żeby pokazać że król monarcha [16:28] brytyjski monarcha szkocki nie zarządza nie wpływa ani na doktrynę ani na ustrój [16:36] kościoła szkocki kościół ciała Szkocji Jedyne co monarcha robi to przysięga z [16:42] chwilą wstąpienia tron iż utrzyma jako nienaruszone i nie uszczupli prawa [16:48] prawdziwej chrześcijańskiej religię chrześcijańskiej protestanckiej religii i prezbiteriański wystrój kościoła w Szkocji i to jest takie ciekawostka bo [16:59] często się mówi że królowa staje się członkiem kościoła Szkocji kiedy przekracza czy monarcha w tej chwili król kiedy przekracza granicę Szkocji [17:07] tak i nie to nie jest jasne Wiktoria uważała że jako monarcha [17:12] szkocki ona ma obowiązek uczestniczenia w Wieczerzy Pańskiej w kościele Szkocji [17:17] formalnie monarchowie są wyznania anglikańskiego Tym niemniej uczestniczą [17:23] w nabożeństwie w kościele Szkocji właśnie po tej stronie i jeszcze w ramach takich ciekawostek kiedy wspomniałem że kiedy [17:33] po raz pierwszy to nastąpiło w połowie XIX wieku to wywołało ogromny skandal Tym niemniej skandal był po stronie anglikańskie [17:41] anglikatnie uważali że królowa powinna przyjmować tylko komunię anglikańską po stronie Szkockiej czyli tych formalnie surowych protestantów reformowanych [17:49] takiego ogurzenia nie było oni uznawali że rzeczywiście królowa jeżeli uczęszcza [17:55] na nabożeństwo do grafiker i może przystąpić do Wieczerzy Pańskiej [18:01] przystępowała razem z Albertem i z całą rodziną właśnie creaticut znowu ciekawostką jest kiedy księżniczka Anna się rozwiodła z [18:10] pierwszym mężem ślub drugi który wzięła z panem tymi Lawrence [18:16] udzielano jej właśnie w kościele Szkocji gdyż kościół szkockie kościół reformowany udzielał rozwodu i pozwala na zaślubienie osób rozwiedzionych także [18:26] proszę pamiętać że jeżeli chodzi o Szkocję i kościół Szkocji nie mówimy o kościele anglikańskim nie mówimy o kościele państwowym ale o kościele [18:34] Narodowym Te relacje są nieco inne one zaczynają [18:41] się z chwilą wstąpienia na tron i nawet dzisiaj przy tak zwanej decentralizacji [18:46] kościół szkocki wszystkie ustawy muszą być sprawdzane czy nie naruszają niezależności duchowej kościoła Szkocji Tym niemniej bo to znów bardzo ciekawe [18:58] dla Polaków Proszę pamiętać że Kościuszkowski nie jest mimo że jest kościami Narodowym nie jest pozbawiony i nie jest postawiony ponad prawem Co to [19:07] oznacza niedawno było orzeczenie brytyjskiego sądu najwyższego który uznało iż wokacja a więc umowy o powołanie pastora [19:18] lub pastorki na Duchownego w parafii są umowami o pracę w znaczeniu prawa pracy [19:25] i mogą być sprawdzane pod kątem zarzutów dyskryminacji [19:31] na przykład nierównego opłacania i tak dalej i tak dalej czy też zwalniania z [19:37] pracy także Kościuszkowski nie jest ponad prawem nie z kościołem państwowym ale jest kościołem Narodowym to by było tyle jeżeli chodzi o kościół [19:47] Szkocji nieco inaczej sytuacja Proszę państwa wygląda w kościele Walii w Walii [19:54] i to jest bardzo ważne bo nie mówimy często się mówi o kościele walijskim albo kościele Walii Tym niemniej z punktu widzenia [20:04] parlamentarnego to jest tak zwany kościół w Walii Walia była jak państwo [20:09] wiecie jedną książę Karol jest księciem Balin ona była podbita przez Anglików dużo wcześniej kościół tam też był kościołem ustanowionym Tym niemniej [20:19] Biskupi walijscy bardzo często przebywali po zawalią przebywali w Londynie i utarła się Taka praktyka o nich mówiono że są jak sójkami że kiedy [20:27] przybywał do tych pogranicznych diecezji anglikańskich Po stronie Anglii biskup [20:33] niektórzy duchowni walijscy udawali się że zostać wyświęcani przez niego a nie [20:38] przez biskupów wali kościół wali bardzo długo [20:44] bronił się przed modlitewników przełożony na walijski ale [20:51] nie wymagano od duchownych znajomości walijskiego i o tym za chwilę powiemy bo To spowodowało pewnego rodzaju problem [21:00] Tym niemniej w latach w XIX wieku tak się złożyło że kościół wali zaczęto [21:06] podobnie jak kościół Anglii identyfikować z partią konserwatywną o [21:12] partii o kościele Anglii mówiono że jest to partia konserwatywna część partii konserwatywnej która się modli [21:21] Natomiast w wali większość stanowili tak zwani nonkonformiści czyli reformowani [21:29] i z nich wywodzący się baptyści i z nich wywodzący się walizkojęzyczni [21:35] unitarianie przez cały 19 wiek oni popierali partie ci duchowni i nawet [21:40] Przepraszam byli członkami partii liberalnej oni wspierali wszystkie rządy [21:46] liberałów i zaczęto jak gdyby utożsamiać z jednej strony kościół Walii z kościołem z [21:55] partią konserwatywną natomiast walię i kościoły nonkonformistyczne z kościołami z partią liberalną nie partią pracy z partią liberalną w końcu i ponieważ [22:06] wtedy większość walijczyków nie należała do kościoła Walii oni żądali oddzielenia [22:12] kościoła od państwa jak się państwo domyślacie królowa Wiktoria była absolutnie temu przeciwna nie był też tego fanem Edward VII natomiast [22:24] natomiast zdecydowanie sprzyjało temu kolejne [22:31] rządy szczególnie David Lore George który był z pochodzenia walijczykiem który Nienawidził kościoła wali w 1914 roku już po wybuchu wojny doszło [22:43] wreszcie do uchwalenia tak zwanego oddzielenia kościoła Walii od państwa [22:48] Tym niemniej ponieważ trwała pierwsza wojna światowa wejścia tych przepisów [22:55] odłożono w czasie na zakończenie wojny tam dano też jeszcze [23:02] taki krótki okres przejściowy spowodowało to że od 1920 roku w Walii nie ma kościoła państwowego [23:11] kościół państwowy ma Anglię kościół Narodowy masz Szkocja natomiast Walia [23:18] nie ma kościoła państwowego kościół ten uzyskał pewnego rodzaju niezależność [23:24] dużo większą niż kościół anglikańskich uzyskał synop I co trzeba im przyznać od [23:29] połowy XIX wieku Kościół Walii zaczął kłaść ogromny nacisk na to żeby odzyskać [23:35] niektórych tych swoich wiernych szczególnie walizkojęzycznych i znowu zaczęto wymagać od duchownych tych parafiach Wiejskich [23:44] anglikańskich czyli kościołali aby znali język walijski Sytuacja jest taka że 100 [23:51] lat później jest kościół w Walii przechowywali [23:56] kościół wywali anglikański jest dużo liczniejszy niż te [24:02] kościołynistyczne o których Za chwilę będziemy mówić poprzedni arcybiskup wywodził się z takiego kościoła [24:11] prezbiterańskiego kościoła Walii ale stan na studiach został anglikaninem [24:17] okazało się że to zbliżenie pastorów z jedną partią była dla kościoła śmiertelne poza tym to się też zbiegło z takim zjawiskiem w XIX wieku mianowicie [24:27] kiedy te kościoły mniejsze zaczęły zupełnie zanikać zaczęły zanikać i po prostu Ludzie się zgrupowali w tych większych kościach [24:36] paradoksalnie kościołowi wali oddzielenie od państwa [24:42] zrobiło dużo lepiej Jaki jest stosunek monarchów No ponieważ jest to kościół oddzielony od państwa i jak państwo widzieliście podczas nabożeństwa w [24:52] Belfaście Przepraszam skarbie książę Karol był owszem było to [24:59] nabożeństwem w katedrze anglikańskiej ale w nabożeństwie uczestniczyli już aktywny udział brały na przykład katolicki [25:06] prymas uczestniczyli też inni duchowni nie miało ono tak wyraźnie jednoznacznego charakteru jak w kościele westminsterskim czy w Szkocji gdzie te [25:17] kościoły są mniej lub bardziej ciągle jeszcze formalnie bliżej z państwem niż gwali gdzie wali tego kościoła nie ma w Irlandii Północnej jest kościół tak [25:28] samo oddzielony od państwa kościoła glikański tak zwany kościół Irlandii jest oddzielony od paysafect o tym do kiedyś opowiemy Może kiedyś sobie [25:37] porozmawiamy o tym jak wygląda protestantyzm w Irlandii to jest bardzo skomplikowane Tym niemniej Proszę się Proszę zauważyć mamy w związku z tym w [25:45] Wielkiej Brytanii tego typu sytuacje iż tam są trzy różne rodzaje modele w [25:50] stosunku państwo kościół w Anglii jest kościół państwowy jest to kościół anglikański w Bali jest kość i wy Irlandii Kościół jest oddzielony od [26:02] państwa w Szkocji Kościół jest oddzielony od państwa ale jest coś takiego jak kościół Narodowy i to i w związku z tym ta związek z [26:14] monarchii z tymi kościołami jest nieco inne królowa Anglii czy Króla Anglii w [26:20] tej chwili nie ma żadnego wpływu na nominację biskupów Walii ma ogromną wciąż w Anglii to mówił ksiądz Chmielewski Natomiast w Szkocji znów też [26:30] nie ma też takiego stosunku nie ma No i trzeba wspomnieć o tych takich innych [26:36] mniejszych kościółkach jak państwo wiecie przez jakiś czas nie [26:41] było monarchii Wielkiej Brytanii i my reformowani przejęliśmy władzę i po 20 [26:47] latach zrobiliśmy taki bałaganu w stosunkach kościelnych w [26:52] Anglii że postanowiono nam podziękować i Przywrócono kościół anglikański Tym niemniej Nie wszystkich protestantów udało się zminimalizować i takim [27:00] największym zagłębiem tak zwanych nonkonformistów a więc ci którzy nie chcieli regularnie [27:09] uczestniczyć w nabożeństwach kościoła Anglii i nie chcieli przyjmować wieczerze Pańskiej w według kredytu kościoła Anglii Tak na nich mówiono [27:18] ustanowiono pod koniec XVII wieku tak zwane ustawy o tolerancji w 1689 i potem [27:25] na początku XVIII wieku Tym niemniej zaczęto na nich mówić non konformiści ich Największe skupiska to była Walia kornwalia Devon i Exeter oraz okolice [27:36] Cambridge jak mówiłem bardzo popularni ci duchowni którzy mówili po walizku byli duchowni reformowani [27:46] ponieważ nie można na to było mówić był kościół ustanowiony wali Nie wolno na [27:51] ich nabożeństwa było mówić kościoły to były tak zalane czapą i do dzisiaj te [27:58] parafie Wyglądają trochę tej kościółki które są zazwyczaj pobudowane w XVIII [28:03] wieku mają wygląd takiego domu nie wolno im bowiem było robić dzwonnicy i wolno [28:09] było dzwonem dzwonić na nabożeństwo później coraz te przepisy coraz bardziej [28:14] z łagodniały największym kościołem w związku z tym nonkonformistycznym byli [28:20] prezbiteralnie w wali oni z czasem zjednoczyli się z całą masą [28:26] innych kościołów prezbiteriańskich w kongregacjonalnych i w Szkocji i [28:33] stworzyli tak zwany United zjednoczony kościół reformowany zjednoczony kościół reformowany proszę państwa jest to jest kościół który [28:41] powstał w 1972 Przepraszam które państwo pokaże logo bo to jest bardzo ładne to [28:47] logo Zjednoczone kości reformowany on gromadzi Baptystów niektórych [28:52] prezbiterian i kongregacjonistów to i kongregacjonalny kościół w Anglii i [28:59] Walii bo to był pierwszy kościół który ordynował kobiety [29:04] na duchownych tą obchodzono o 2 lata temu tą rocznicę konsystent coman Tym [29:12] niemniej ich przedstawiciele są zapraszani na uroczystości państwowe Tym [29:18] niemniej o ile ja sprawdzałem na żadnym z tych synodów nie brał udziału w żad przedstawicieli rodziny królewskiej królowa często wysyła pozdrowienia [29:26] życzenia są młodsi przedstawiciele rodziny królewskiej ale ponieważ jest to [29:31] kościół zupełnie niezależny od państwa od 17 wieku tam nawet nie mam miejsca w [29:37] którym monarcha mógłby pojawić się instytucjonalnie tak jak w kościele Szkocji Gdzie jest Lord wysoki komisarz który w imieniu monarchy przesyła [29:46] pozdrowienia dla niezależnego parlamentu kościoła w zjednoczonym kościele [29:52] reformowanym tego nie ma Jest to największy kościół z tych tradycyjnych [29:58] tak zwanych The centers czyli tak jak mówię tych nonkonformistów skupiają w [30:05] tej chwili już coraz więcej Baptystów kongregacjonistów i prezbiterian Walii i odrobinka kongregacjonistów Szkocji w Szkocji w [30:14] XIX wieku kongregacjoniści byli uważani za dużo bardziej liberalnych od prezbiterian nie trzeba było się podpisywać pod [30:22] westminsterskim wyznaniem wiary Tym niemniej jest to kościół mniejszościowy on działa troszeczkę na tej zasadzie jak kościół ewangelickaugsburski czy [30:32] ewangelicko reformowany w Polsce władze wiedzą że o tym jest pojawia się [30:38] ktoś Tym niemniej z punktu widzenia Konstytucyjnego on nie robi żadnej nie [30:43] odgrywa takiej roli jak na przykład odgrywa Kościuszkowski czy kościół Anglii czy jak kiedyś odgrywał kościół w Walii dzisiejszy No i ostatni kościół o [30:53] którym powinienem wspomnieć bo to jest też taka ciekawostka to jest dość ważny kościół pomimo że bardzo małe i jest to tak zwana zjednoczenie zgromadzenie [31:03] generalne kościół unikariańskich i wolnych kościołów w międzyczasie im się zmieniło logo przez ostatnich parę lat no bo pokażę państwu Mam nadzieję że mi [31:12] się uda pokazać to jest to ich logo nie jest to kościół który powstał jak [31:17] państwo Wspominałem w byli też w Anglii i oni w XVIII i XIX [31:24] wieku prezbiterianie paradoksalnie stali się bardziej liberalni gdyż nie było [31:29] zgromadzenia generalnego gdyby kontrolowało ortodoksyjność duchownych im prezbiterialnie w XIX wieku założyli tak zwany kościół unitariański [31:39] zgromadzeni generalnie unitariańskich kościołów w 1813 roku dopiero w Wielkiej [31:47] Brytanii zniesiono karanie śmiercią za negowanie trójcy świętej bowiem karano śmiercią zanegowanie trójcy świętej pozwolono [31:57] niektórym Kościołom utrzymać majątek po kościele prezbiteriańskim [32:03] powiem ci tacy bardziej konserwatywni chcieli unitarian podrzucać z tych kaplic jest to kościół mały ale bardzo bardzo wpływowy [32:13] w ramach ciekawostek powiem państwu że księżniczka Kate jej rodzina z ze strony [32:19] matki to była bardzo znana rodzina w takich dwóch centrach [32:26] uniitarianizmu w Wielkiej Brytanii był to Liverpool i był to Manchester to byli [32:33] bardzo bogaci przemysłowcy bardzo Elitarni Tym niemniej kościół na przykład unitariański był jednym z pierwszych który zapoczątkował tak zwane [32:40] misje miejskie nie ma angilii kałowi ale oni gdyż ci właściciele próbowali [32:46] przekazać religię tym miliony tym tysiącom nie dotyk które byli których [32:52] zatrudniali w swoich fabrykach i księżniczka kated ona już jej dziadkowi [32:57] i pradziadkowie byli wyznani anglikańskiego ale dziadkowie i część jej rodziny jest pochodzenia unitariańskiego znów o ile wiem żaden [33:07] przedstawiciel rodziny królewskiej nigdy nie był na ich corocznym zgromadzeniu generalnym listy z życzeniami i pozdrowienia od [33:17] monarchy ich przedstawiciele są w Anglii wzywani na nabożeństwa ekumeniczne [33:25] wydają stosowne oświadczenia Tym niemniej podobnie jak Zjednoczone kościół reformowany oni pełnią funkcję kościoła [33:33] mniejszościowego kościoła po prostu uznanego przez prawo w przeciwieństwie do United [33:41] tak samo jak inadzie był specjalna ustawa uchwalona nie ze [33:47] względu na kwestie teologiczne ale ze względu na kwestie majątkowe [33:52] dla United of 1972 natomiast dla unitarian [33:57] rzeczywiście w 1813 zniesiono karanie śmiercią za dygowanie [34:03] Trójcy Świętej Tak wygląda proszę państwa krótki [34:08] przegląd tych wszystkich kościołów tych bardzo skomplikowanych relacji między [34:14] Korona między koroną a kościołami ostatnia rzecz o której wspomnę zgodnie z aktem Unii monarcha [34:25] brytyjski musi być wyznania protestanckiego musi być komunikującym [34:30] czyli przystępować do Wieczerzy Pańskiej wyznawcą kościoła anglikańskiego jeszcze [34:35] do niedawna nie można było mieć być ożenionym z osobą wyznania [34:40] rzymskokatolickiego ten gdy się traciło prawo do tronu [34:46] jeżeli dzieci były wychowane w religii protestanckiej pomimo że ich załóżmy ojciec Czy matka byli tracili [34:56] prawa do tronu dziecku je nabywało traci się prawo do tronu z chwilą bycia bierzmowanym w kościele albo konwersji do kościoła rzymskokatolickiego i to się [35:06] wydarzyło ostatnio wnuk księcia kentu Lord downpage on i jego z najstarsza [35:12] siostra byli bierzmowani ich matkę z katoliczką w kościele rzymskokatolickim Tym niemniej ostatni najmłodsza siostra była bierzmowana w kościele anglikańskim [35:21] jej brat lordan paczek i siostra utracili prawo do tronu Ona je utrzymała tak samo księżniczka Hanoweru córka księżniczki Karoliny z [35:32] Monako była bardzo długo luteranką rok temu ogłosiła konwersję do kościoła rzymskokatolickiego utraciła prawo do tronu i w Hanowerze i Wielkiej Brytanii [35:43] tak to więc proszę państwa w skrócie wygląda Tym niemniej jest to pozostałość [35:49] tych wszystkich zawirowań pomiędzy państwem a kościołem ogólnie [35:55] oraz państwem a tym jak czy władza ma urządzać ustrój kościoła czy kościół [36:01] może być niezależny W Anglii zwyciężyło że jednak to władza pewnego rodzaju Ten [36:06] ustrój urządza Proszę pamiętać że w latach 70 pod wpływem nacisków królowej [36:12] Wiktorii uchwalonych Pawle [ __ ] które zakazywały [36:18] niektórych czynności księżą których podejrzewano skłonności do rzymskiego katolicyzmu w Szkocji coś takiego jest nie do pomyślenia w Szkocji Kościół jest [36:28] zupełnie niezależny No i tak jak kiedyś napisałam w takim artykuleswiku proszę [36:33] też pamiętać że brytyjska rodzina królewska podobnie jak Duńska i norweska norweska jest spokrewniona bardzo bezpośrednio z rodziną brytyjską chcą [36:43] rodziny bardzo głęboko religijne i to w takim duchu bym powiedział surowego protestantyzmu nie w duchu Anglię katolickim ale w takim duchu surowego z [36:52] tamtyzmu I to było widać i właśnie i to było widać [36:58] jak byłem w Amsterdamie królowa przyjechała na rocznicę naszej parafii tylko po to żeby się z nami pomodlić i z nami ją świętować tak samo w clatic [37:08] kiedy była rocznica odnowienia kościoła królowa znów wspomogła finansowo ten [37:13] kościół i to jest jedno zdjęcie na które pozwolono jak ona siedzi w ławce kościelnej w kraty zgodziła się na wykonanie tego zdjęcia z rodziną Podczas [37:23] tego uroczystego nabożeństwa Natomiast co do zasady monarcha brytyjski Chyba że [37:29] jest to uroczystość państwowa ale kiedy modli się w niedzielę w kościele [37:34] dziennikarze mogą robić zdjęcia gdy wchodzi albo gdy wychodzi z kościoła natomiast to co robi w kościele jest to sprawa prywatna jest to sprawa intymna [37:43] między monarchą a jego Bogiem i moim zdaniem słusznie nie powinno się takimi [37:49] zdjęciami epatować takich zdjęć nie powinno się robić Dziękujemy bardzo serdecznie to jest taki był wykład trochę z historii [37:58] kościoła trochę sprawa wyznaniowego bardzo dużo na temat też kultury i [38:05] stosunków społecznych w nam to mówi w poszczególnych [38:11] elementach Wielkiej Brytanii i zanim przejdziemy do pytań tutaj na miejscu Przyszło nam pytanie na [38:21] Facebooka nawiązujące do takich polskich akcentów ewentualnie czy to prawda że nasz Jan Łaski miał udział w utworzeniu kościoła [38:30] Szkocji nie nie kościoła Szkocji Jan Łaski miał był super inteligentem zborów cudzoziemskich [38:38] w Londynie I tam był problem czy superintendent jej [38:44] się równa biskupowi bo wiem jak państwo wiecie za Edwarda VI nie pozwolono znieść biskupów klamer sam był biskupem sam pał kościół reformowany w kierunku [38:55] Kościana formowanego Ale nas zniesienie urzędu biskupów się nie zgodził łaski Zresztą nie chciał ubierać się w stroje biskupie A co kalvin mu powiedział że ma [39:06] przestać się wygłupiać i ma się stosować do przepisów stroje biskupa też rzecz zupełnie drugorzędna czy trzeciorzędna łaski miał swój udział w Powstaniu w [39:16] kościołów holenderskich i niektórych parafii kościoła Anglii ale [39:22] nie kościoła Szkocji nie nie nie kościoła Szkocji jeszcze jedno pytanie Jaka jest pozycja innych kościołów i wyznań tych [39:32] poszczególnych krajach Czy istnieją tam jakieś regulacje dotyczące zakładania nowych kościołów regulacje wagi są bardzo liberalne [39:40] bowiem obowiązuje od 19 wieku ustawa o Wolności sumienia i wyznania nieco inną nazwę [39:51] tam państwo można założyć o ile ja dobrze pamiętam już wtedy też tego jakoś nie ostatnie nie sprawdzałam ale to nie jest aż tak szczegółowe jak w Polsce tam [40:01] to tam kościoły mniejszościowe to są tak zwane korporacje prawa prywatnego różnica właśnie między kościołem Szkocji oraz niektórymi [40:11] kościołami unitariańskimi i niektórymi kościołami United była że one były założone za innego innym reżimie prawnym i w związku [40:21] z tym trzeba było specjalnym aktem parlamentu zmienić [40:27] niektóre przepisy na przykład w testamentach w tak zwany Jeans czyli [40:33] zapisy testamentowe bo pojawiło się to też w ramach takich ciekawostek skoro mówimy w 1925 roku w zjednoczonym kościele Kanady Gdzie znów aby pozwolić [40:43] na unię Trzeba było zmienić to ustawą gdyż tylko ustawa może zmienić niektóre [40:50] zapisy w testamentach i w dachtach darowizny i te kościoły są inne gdyż one [40:58] są starsze tak bym to powiedział i w związku z tym jako starsze mają nieco inną mocowania w prawie teraz można zakładać dowolne kościoły [41:09] tylko to są korporacje prawa prywatnego tak zwanego No ja tylko dodam że Polska na tle Europy ma bardzo liberalne prawo wyznaniowe i Kościół jest założyć [41:19] stosunkowo łatwo odsyłam państwa do wykładu doktora zawiślaka pod tytułem [41:26] zrobić sobie kościół lub Zróbmy sobie kościół lub związek wyznaniowy [41:31] tam jest bardzo dokładnie opowiedziane Jak można założyć kościół w Polsce skoro [41:37] mówisz że w Wielkiej Brytanii Jest to jeszcze łatwiejsze to nie wiem jak [41:43] w sensie jest założyć korporacje prawa prywatnego dużo łatwiejsze natomiast kościół jako taki [41:52] tam szczególnie w Anglii jest to bardzo skomplikowane No w Anglii jest jeden kościół jest to kościół Anglii nawet kościół rzymskokatolicki jest korporacją [42:01] prawa natomiast nie jest formalnie jako taki [42:07] wyznaniem natomiast one są traktowane nieco inaczej znowu jej nie znam dokładnie w tej chwili przepisów więc nie chcę dalej wchodzić bo jest kościół [42:14] jak matka jest jeden w Anglii jest to kościół anglikański inne na to się ładnie mówi kościół rzymskokatolicki ale tak jak mówię one często mają bardzo [42:23] irokokowe konstrukcje kim one są na przykład w ramach [42:28] ciekawostek podam państwu że w Stanach normalnie kościół episkopalny [42:34] nie istnieje Kościół episkopalny jest zarejestrowany w Pensylwanii jako Stowarzyszenie misyjne protestanckiego kościoła episkopalnego [42:48] matka i zrobić właśnie chyba odrębny wykład na temat tego jak nazywają się różne [42:57] kościoły [43:06] a wszystkie inne na pozwalamy chciałbym zacząć podziękowania jak zwykle bardzo [43:13] ciekawe tak ksiądz lektor wspomniał tą kontrowersję [43:20] z wieczerzą Ja rozumiem że tej kontrowersji już nie [43:25] ma że w dzisiejszych czasach kiedy Kiedy król czy rodzina królewska tam [43:31] przystępuje do Wieczerzy Pańskiej to już kościół anglikański no powiedzmy nie robi z tego problemu Ja mam pytanie czy były jakieś nie wiem uchwały [43:41] rozstrzygnięcia teologiczne czy raczej tak jak to jest Wielkiej Brytanii zadziałał obyczaj który w tej kulturze ma duże znaczenie i po prostu [43:52] no jakby Akceptuje się to i mam jeszcze pytanie Jak wyglądają takie oficjalne [43:59] relacje między kościołami właśnie Szkocji kościołem anglikańskim czy to są w filmiku uliczny czy znowu tak tutaj od [44:09] tej strony Dziękuję bardzo dziękuję za bardzo miłe słowa tak to zadziała pan odpowiedział to zadziałało bardzo [44:17] ważne element brytyjskiej tożsamości konstytucyjnej także kwestie religii czyli obyczaj no Poza tym no trudno sobie wyobrazić żeby jeżeli lokalny [44:28] pastor pozwala na uczestniczenie Królowej Teoretycznie tylko on i zacząć [44:35] mają jurysdykcji na tym kto do tej Wieczerzy Pańskiej przystępuje kościół anglikański w tej chwili już nie ma do tego żadnych jakichś takich niuansów [44:44] Proszę pamiętać że lata kiedy to wywołało to w kościeleńskim był taki [44:49] krótki okres czasu że w kościele anglikańskim rzeczywiście Wyglądało na [44:55] to że przejmą gokatolicy i oni uważali ten szkocki zwycza za bardzo [45:03] niski jak wiemy w kościele administracyjnym tak naprawdę zwyciężyli od 19 wieku w tej chwili już zupełnie ten ten ruch [45:14] ewangelikalny nie anglokatolicy pomimo że w katedrach [45:19] Sącz tym mnie kościół jako cuda zasady ma oblicze wybitnie ewangelikalnej nawet już nie Broad church Jakie są stosunki są dość dobre a [45:29] ja pamiętam z nami jednego biskupa którego anglikańskiego jego córka była żoną pastora kościoła Szkocji i parę lat temu do tego stopnia że kościół Anglii i [45:39] Szkocji podpisały uchwałę o współpracy na rzecz wspierania kościoła chrześcijaństwa i w Anglii w Szkocji i wtedy awanturę urządził paradoksalnie [45:48] episkopalny kościół Szkocji który mówi a ja my to co jesteśmy [45:54] Kościuszko czyli tak trochę mu było głupio ale powiedział No rzeczywiście No co wy jesteście Jesteście bardzo małym kościółkiem arcybiskup weldi musiał [46:02] przepraszać tego swojego prymasa w Szkocji że rzeczywiście no [46:08] zapomnieli a nie powinni byli No ale Tym niemniej tak naprawdę to było Porozumienie on się tłumaczą że to było Porozumienie dwóch narodowych kościołów [46:18] a kościół episkopalne w Szkocji tym kościołem nie jest on skupia całą masę [46:24] kosiły piskopalne przy Szkocji skupia bardzo dużo arystokratów i notabene królowej Wiktorii to się nie podobało bo uważała że nie ma nic gorszego niż [46:32] jeżeli Elita ma inne wyznanie niż zwykli ludzie i ona mówi że to prowadzi do wyalienowania władzy kościoła od społeczeństwa i notabene królowa matka [46:44] była wyznanie episkopalnego Ona właśnie była z tej rodziny oni pamiętacie [46:50] dziadek królowej matki był pastorem anglikańskim ale nie pastorem kościoła Szkocji także te stosunki są bardzo dobre w tej chwili [47:00] Powiedziałbym w ten sposób kościół Szkocji w tej chwili nawet jest pod wieloma względami dużo bardziej otwarty niż kościół Anglii wcześniej miał [47:08] kobietę księżo prawie 40 lat wcześniej ordynował osoby lgbt na duchownych teraz [47:15] kościół Szkocji Sam podjął decyzję że duchowni mogą udzielać takich ślubów i mogą w takie śluby wstępować w kościele Anglii jest osobna ustawa która [47:25] wyłączyła kościół Anglii z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i sprawa o [47:32] małżeństwie kościół Anglii będzie musiał sam na syrodzie zadecydować o zgody na [47:38] małżeństwo jednopłciowe i tą decyzję będzie musiał ratyfikować parlament brytyjski w kościele Szkocji tego nie ma bo jest [47:46] to kościół Narodowy prawdziwy kark staram się rządzi to Dominik nie pewnie zaraz mi coś wyśle to jest kościół który jest nieza i sam rządzi się [47:55] własnymi prawami W kwestiach dogmatycznych i W kwestiach ustrojowych mamy jeszcze pytanie o to jak jakiś status ma kościół metodystów Czy należą [48:07] właśnie do tych independentem [48:12] to jest taki kościół znów który powstał jako ten ruch odnowe węglikalny w [48:18] kościele Anglii no oni potem zdecydowali się na święcenie własnych duchownych to [48:24] jeżeli oglądaliście tych metodystów jak to wygląda to polecam serial poldark bo tam to troszeczkę jest o tym to był kościół który swojego czasu miał [48:33] naprawdę duże wpływy wśród klasy bym powiedział Robotniczej i takiej uboższej klasy średniej Proszę pamiętać [48:43] że córka że Margaret Thatcher była wychowana była córką świeckiego kaznodziei premier Margaret była córką świckiego kaznodziei w kościele [48:52] metodystycznym Tym niemniej jest to coś o czym znowu Wspominałem w XIX i XX [48:57] wieku te kościoły mniejszościowe zaczęły się zwijać liczebnie zaczęły się absolutnie zwiać liczebnie No i kościół metodystyczny No w tej chwili [49:07] i on przeżywa pewnego rodzaju załamanie no bo no bo jest pytanie Jeżeli kościółek mikański jest kościołem Narodowym i ma taki element ewangelny to [49:17] po co jest osobny kościół metodystyczny nie pamiętam w tej chwili Jaka jest liczebność ale ona jest naprawdę jest [49:26] dramatycznie spada przez ostatnie 20-40 lat to wygląda powiedział wręcz [49:31] katastroficznie pamiętam że nawet jeden z metodystów to musiało być jeszcze jakieś 15 lat temu że jeden jest na obradach ich [49:40] synodu przewodniczący ich synodu zapytał czy przypadkiem to nie jest czas kiedy Pan Bóg wykonawczy swoją pracę którą miał [49:49] chciał wykonać przez kościół metodystyczny Powoli go nie odkłada [49:54] [Muzyka] No bardzo odważny kazanie wśród lidera [50:00] ale No właśnie niestety to tak wygląda w innych krajach zupełnie nie proszę mnie nie zrozumieć to nie jest że my to bym się Załamuje bo na którym może nie [50:07] jest w Anglii i w Szkocji tak zdecydowanie [50:14] Dzięki serdeczne ponieważ Zbliżamy się już do godziny 20 [50:19] to myślę że ewentualnie następne pytania czy komentarze Zapraszamy na Facebooka [50:27] Zapraszamy na YouTube po uwieszczeniu nagrania Kazimierz Bardzo ci dziękuję [50:34] Jak zwykle fascynująca podróż Tak jak już mówiłam i po historii kościoła i [50:41] poprawnie wyznaniowym i po kulturze społeczeństwach Myślę że będziemy tam [50:48] kontynuować takie spotkania z kościołami w różnych miejscach w Europie w Stanach Zjednoczonych miejscach dlatego że to [50:59] pokazuje jak bardzo różnorodne jest chrześcijaństwo i jak różny sposób też w różnych miejscach się rozwija jak różne ma struktury i z [51:11] czego wynikają pewne rzeczy tutaj to nawiązanie właśnie do uroczystości pogrzebowych Królowej Elżbiety No właśnie też było z takim kolejnym [51:23] rozjaśnieniem tego co tam właściwie się działo i dlaczego pewne czynności [51:29] były podejmowane że te uroczystości w Wielkiej Brytanii kiedy przenoszono [51:34] królową tego parlament Hole do Westminster Abby No to było z pewną [51:40] pompą w kościele Szkocji w takiej reformowany zwyczaje taki skromny z [51:45] pałaców Hollywood ten pochód bez duchownych bo duchowny w kościele Szkocji teoretycznie nigdzie za [51:55] trąbną to jest jeden z takich ciekawostek sięgających reformacji szedł [52:02] przed milczeniu i to była ta różnica także no jak gdyby tym Jak Szkoci cele [52:08] ale znowu no to widzieliśmy i Dziękuję za zwrócenie na to uwagę i różnice [52:13] kulturowej i różnice wyznaniowe i różnice teologiczne to jest taki dla mnie dzisiaj fascynujące jako historyka kościoła to można widzieć na co dzień na [52:22] żywo tak No warto zwracać uwagę na takie rzeczy Dlatego że czasami przyjmujemy coś po prostu na zasadzie takiej [52:30] naturalnej a zwracanie uwagi na na tego typu rzeczy otwiera nam zupełnie nową [52:35] perspektywę na przykład ta przysięga No proszę pamiętać ostatnim razem Karol podobno przysięga była złożona w 1952 roku [52:45] i to nie było w tym transmitowane na żywo a tutaj Widzieliśmy jak król Karol składa przysięgę sięgającą początku XVIII wieku ale [52:56] której geneza wywodzi się z wojen religijnych które toczono w XVI wieku i to jest właśnie ten brytyjski sposób na [53:04] zabezpieczenie pokoju religijnego i to może nam się wydawać No taka przysięga ale Tym niemniej to w ten sposób działało I do dzisiaj działa [53:15] Raz jeszcze dzięki serdeczne no i chciałam państwa zaprosić na za tydzień [53:21] za tydzień spotkamy się z profesorem Piotrem lorkiem i będziemy rozmawiać o świętym Pawle i pieniądzach a mianowicie [53:31] o sztuce fundraisingu jaką stosował Święty Paweł więc więcej nie powiem na [53:38] pewno będzie ciekawie a jeżeli chodzi o dzisiaj państwu również dziękuję za ciekawe pytania za komentarze które się również pojawiły [53:47] już na Facebooku Zapraszam do przeczytania Kazimierz ciebie do [53:52] ewentualnych odpowiedzi do dyskusji no i do zobaczenia za tydzień --- Przygotowane przez: mgr Joanna Gacka Kontakt: j.gacka@ewst.pl