TRANSKRYPCJA: "Czym jest panenteizm? | EWST online" Data publikacji: 29.08.2022 Długość: 58:07 --- [0:00] ruchu i [Muzyka] [0:00] ruchu i [Muzyka] [0:12] samochód łooo Dzień dobry państwu jest wtorek [0:18] 19:00 rozpoczynamy własną Mąż dziś z tematem [0:26] [Muzyka] który część osób zrozumiała trochę nas Popatrz nie ma mówimy o panem byliśmy a nie Andrzej [0:36] czym zatem jest panem teizm a jest to jedna z najciekawszych [0:43] współczesnych koncepcji dotyczących relacji pomiędzy Bogiem a światem [0:49] równocześnie koncepcja bardzo używa i będąca przedmiotem dyskusji i [0:55] kontrowersji nawet sporów dzisiaj troszeczkę więcej dowiemy się [1:02] na ten temat się co pamiętaj zgłosi Czym różni się od panteizmu nim Czy [1:10] można własnych słów zamiennie oraz czy panteizm może być uznany za adekwatną [1:17] artykulację chrześcijańskiego teizmu będzie trochę do czego Wyjaśnij jaką [1:23] rolę w tym główną będzie odbywał nasz dzisiejszy prowadzący podejmujących [1:29] rozważania na ten temat dr Łukasz ma skośne Łukasz bardzo serdecznie witam i [1:35] zapraszam państwa zapraszam do słuchania jak zwykle również do komentowania i mam [1:42] układania ten Dzień dobry witam wszystkich bardzo serdecznie temat [1:47] naszego dzisiejszego spotkania brzmi tak jak już Asia powiedziała Czym jest panenteizm Nie jest to temat całkiem nowy w ramach [1:58] spotkań PWST online Być może niektórzy z państwa [2:04] pamiętają że pod koniec ubiegłego roku kalendarzowego na ostatnim spotkaniu w [2:10] ramach mwst nim 2021 roku miałem okazję przedstawić [2:17] mini wykład pod tytułem Buka świat modele relacji i tam właśnie w ramach [2:25] tamtego wykładu wspomniałem o panenteizm je jako właśnie [2:30] o jednym z takich modeli relacji pomiędzy Bogiem a światem a ponieważ [2:36] wówczas właśnie ta wzmianka krótka wzmianka o panenteizm miałem wzbudziła zainteresowanie czynności pojawiły się uczesać jakieś pytania i komentarze więc [2:46] stwierdziłem że być może jest to temat wart [2:52] odjęcia ponownego i rozwinięcia I dzisiaj właśnie to [2:57] postaram się uczynić to jest właśnie jeszcze slajd z [3:03] tego grudniowego spotkania ilustrujący panenteizm jako właśnie z modeli relacji pomiędzy Bogiem a światem [3:15] zanim jednak trochę więcej dzisiaj powiem na temat panteizmu dlatego co [3:21] głosi panenteizm to parę słów na temat historii czy też [3:26] prehistorii tego poglądu tego stanowiska czy też tej koncepcji [3:33] samo słowo Pamiętaj jest stosunkowo młode można powiedzieć ponieważ po raz [3:41] pierwszy użył je w latach 20 19-go wieku niemiecki filozof teolog [3:50] carfection Friedrich Krauze tutaj pierwsza z osób żyjących na ilustracjach [3:58] to jest właśnie ten że Krauze słowo składa się z trzech greckich słów [4:07] pan wszystko n w głowic heos Bóg ale tak mówię rodowód [4:17] tego słowa jest całkiem nowożytne można powiedzieć choć z kolei [4:23] jeśli chodzi o treść jaką można wywiązać z tym terminem to [4:32] można odnaleźć jakiś takich pre End testów Roto nt listów w dziejach [4:42] myśli ludzkiej sięgając wstecz aż nawet do [4:47] prehistorycznego Egiptu tutaj te postaci wymienione można jakoś panenteizm m [4:54] kojarzyć one pojawiają się między innymi w haśle [5:00] panenteizm stanfordzki encyklopedii filozofii tutaj [5:05] listę uzupełniłem też przez też o parę innych [5:11] Siwiec tutaj właśnie wskazanych jako takich panelistów przed panem deizmem mamy właśnie tego [5:21] już egipskiego faraona echnatona czy też amenhotepa czwartego takie wątki panteistyczne pojawiają się [5:31] także w hinduizmie w szczególności w wydaniu się w taoizmie niektórzy filozofia Platona też interpretują w takim duchu panem [5:40] teistyczny chodź tutaj jak widzicie państwo ze znakiem zapytania [5:45] jako panteistyczne zwykle interpretuje się też koncepcję relacji [5:52] między bogiem czy absolute ma światem plotyna i później neoplatoników krosa [5:58] czy pseudo Dionizego areopagi ty z panenteizm kojarzony może być również [6:04] Jan Szkot eriugena mistrz Eckhart Mikołaj z kuzy Jakub bramę Można [6:12] powiedzieć tutaj mówię jako dolnoślązak nasz ziomek z nie dalekiego Goerlitz Zgorzelca Jonathan Edwards to z [6:24] kolei wspomnę że ewst uczelnia wydała zbiór is my tłumaczenie [6:32] na język polski czy NATO na Edwardsa urodzony we Wrocławiu schleiermacher za pan np listów uchodzą też często [6:42] Hegel i schelling wspomniany Krauze ten termin ukuł właśnie w odniesieniu do [6:49] filozofii hegla i schellinga za panem testów uznawani są także Alfred [6:56] North whitehead i teraz czas Home który uważany jest za takiego [7:02] najbardziej znaczącego najważniejszego przedstawiciela panteizmu 20 wieku pewne wątki okulistyczne są rozpoznawane [7:13] między innymi myśli jurgena Mod Mana i jeśli chodzi o nasze [7:20] tutaj polskie rodzimy tutaj podwórko filozoficzno-teologiczne takim [7:25] najbardziej znaczącym rzecznikiem panteizmu był [7:31] arcybiskup Józef życiński [7:36] Ta środkowa postać której Gnijąca na tym slajdzie to właśnie czas Hudson a [7:43] po prawej stronie widzimy Oczywiście abpa życińskiego [7:51] jeszcze raz przywołuje etymologiczne znaczenie tego terminu panem tej znaczy tyle co wszystko w Bogu [8:03] Natomiast w dalszej części tej mojej dzisiejszej prezentacji tutaj będę się posługiwał takim kluczem interpretacyjnym [8:11] swoich jak owija Media czyli właśnie droga środka między klasycznym teizm [8:17] ma&de złem także mam nadzieję właśnie że po tym naszym dzisiejszym spotkaniu te wątpliwości wspomniane przez Joasię mianowicie Czym [8:27] różni się panenteizm od panteizmu zostaną trochę rozwijane [8:34] i będę tutaj właśnie ten Pamiętaj w przedstawiał w [8:41] kilku ujęciach tutaj kilka aspektów będę brał pod uwagę najpierw takie ujęcie [8:47] powiedzmy lokalne specjalne czy przestrzenne po prostu takie które jest też zasugerowane przez samą etymologię tego terminu i to w tej [9:02] tabeli rubrykach odpowiadających odpowiednio klasyczny model smoothie panenteizm o v [9:10] e q&a smoothie smoothie widzicie państwo fragmenty slajdów którzy już pojawiły [9:17] się nad naszym spotkaniu Pod koniec ubiegłego roku kalendarzowego [9:22] kiedy przedstawiające różne modele relacji pomiędzy Bogiem a światem wykorzystuje je ponownie ponieważ dobrze nadają się one do przedstawienia [9:31] puentylizmu właśnie w tym takim ujęciu przestrzennym tak czyli [9:36] najpierw klasyczny tej faktury głosi że Bóg jest transcendentny wobec świata to [9:45] znaczy istnieje Poza światem i niezależnie od niego Co to jakiś taki [9:51] graficznej formie zostało przedstawione tak odpowiednik sposób [9:57] panteizm z kolei głosi że Bóg i świat są ze sobą tożsame Bóg i świat to jedno Bóg [10:09] jest światem świat jest bogiem Co to jest z kolei ten model graficznie [10:14] przedstawiony po prawej stronie panem tej z kolei zgodnie z technologią głosi [10:21] że świat istnieje w Bogu czyli Bóg obejmuje świat ale jednocześnie poza ten [10:28] świat wykracza mu7 też taki technicznej Czy specjalistycznej terminologii można [10:37] powiedzieć że jeszcze raz według klasycznego teizmu Bóg jest transcendentny jeśli chodzi o immanencji czyli obecność [10:45] Boga w świecie No ona też tutaj na pewno na różne sposoby bywa pojmowana ale przede wszystkim akcentuje się na transcendencję [10:53] Boga wobec świata istnienie Poza światem niezależnie od niego według panteizmu [10:58] Bóg jest immanentny ale nie transcendentny istnieje w świecie jest [11:04] światem tożsame Natomiast według panteizmu Bóg jest jednocześnie [11:09] immanentny Czy istnieje w świecie Jednocześnie jest też transcendentny ten świat przekracza to to pierwsze ujęcie ono [11:19] tutaj ilustruje nam pewną ogólną prawidłowość która będzie niepowtarzalna w tych kolejnych charakterystykach panteizmu [11:27] można powiedzieć tak jak właśnie wcześniej już zasygnalizował że panteista droga środka pomiędzy klasycznym tej innym który [11:36] reprezentuje pewną skrajność w pojmowaniu relacji pomiędzy Bogiem a [11:42] światem a panteizm który reprezentuje inną przeciwstawną skrajność pojmowaniu [11:47] relacji pomiędzy Bogiem a światem a&a To jest ta droga środka który która [11:53] próbuje jakoś te skrajne peppo przeciwstawne stanowiska jakoś godzić i przekroczyć jednocześnie [12:04] inne tutaj jeszcze odnośnie tego ujęcia lokalnego czy specjalnego przestrzennego [12:11] z taką uwagę poczynienie nożem o tyle jest ono problematycznym że [Muzyka] to problematyczne jest stosowanie w [12:20] odniesieniu do Boga jakikolwiek charakterystyk przestrzennych taki tutaj jakkolwiek No rozważając to ujęcie na sugerujemy się [12:28] właśnie tą etymologię i ten przyimkiem w których sugeruje to właśnie jakieś relacje przestrzenne No ale czy w ogóle Boga można pojmować w kategoriach [12:39] przestrzennych No to jest wysoce problematyczne tak dlatego też [12:45] można i na trzeba próbować charakteryzować panenteizm na różne inne [12:51] sposoby przy pomocy innych pojęcia nie użytych przy pomocy tych kategorii [12:56] przestrzennych i teraz kilka takich prób innego ujęcia [13:03] panteizmu przedstawię drugie [Muzyka] ujęcie to jest ujęcie z [13:12] meteorologiczne mereologia To jest teoria części i całości opracowane są [13:18] pierwotnie przez polskiego logika i filozofa Leśniewskiego ale później obecnie rozwijana współcześnie popo dziś po dziś dzień i tutaj właśnie mereology [13:28] tymi kluczowymi pojęciami są pojęcia właśnie części i całości i można próbować pan MTX charakteryzować odwołując się do tych [13:39] właśnie pojęć i teraz w kontekście też klasycznego teizmu i panteizm można [13:46] powiedzieć że według klasycznego teizmu Bóg nie jest częścią świata ani Świat [13:53] nie jest częścią Boga tak są to można powiedzieć dwa się odrębne [13:58] byty z kolei jeśli chodzi o panteizm to można [14:04] powiedzieć że Bóg jest częścią świata zarazem świat jest częścią Boga tutaj odwołuje się do takiego akcji to współcześnie sformułowanego W ramach [14:13] Meteorologii żem każdy przedmiot jest częścią samego [14:19] siebie na każdy przedmiot jest częścią samego siebie No i na tej podstawie można by sformułować te dwie tezy tak że jeśli Bóg i świat są tożsame No to można [14:31] powiedzieć że Bóg jest częścią świata Świat jest częścią Boga tak gdzie bóg i świat to są po prostu dwie różne nazwy tego samego przedmiotu [14:42] natomiast wedle panteizmu można powiedzieć że Bóg nie jest częścią świata natomiast świat jest [14:51] częścią Boga tak to jest też [14:56] inne jeszcze sposób tak wyrażenia tej intuicji wdrażane i przy pomocy tej pary pojęć i Transcendencja immanencja tak [15:11] jak ujęcie to ujęcie temporalne czyli tutaj chodzi o [15:19] wymiar czasu czy też o zmianę czy też zmienność przyjmując że czas jest miarą [15:25] zmiany i tak według klasycznego teizmu [15:32] gdzie określa się trochę radykalną transcendencję Boga wobec świata można [15:37] powiedzieć że Bóg jest niezmienny natomiast świat jest zmienny tak i to [15:43] też takim 2 jakim sensie można powiedzieć [15:50] niezmienności i zmienności niezmienny też nie tylko w tym sensie że [15:57] właśnie podlega żadnym zmianom Bóg jest niezmienny w takim sensie że nie podlega żadnym zmianom ale też sensie trwałości tak to znaczy że [16:05] nigdy nie powstał Nigdy nie przestanie istnieć i odpowiednio św zmienne nie [16:12] tylko w takim sensie że więc jutro kwestią ateizmu nie tylko [16:17] takim sensie że podlega zmianom ale też sensie nietrwałości tak znaczy że [16:23] kiedyś powstał kiedyś przestanie istnieć z kolei [16:31] jeśli chodzi o panteizm tutaj jeszcze raz kluczową tezą jest ta teza która [16:36] głosi tożsamość Boga i świata no i tutaj w zależności od bo są też różne panteizm [16:44] w zależności od tego z jakim panteizmu będziemy mieli do czynienia tej różne będą akcentowane by [16:52] wymiary właśnie temporalne tak Ale w każdym razie według panteizmu [17:00] charakterystyka temporalna Boga i świata jest taka sama skoro one są ze sobą [17:07] tożsame Bóg i świadczone są tożsame to tak czy inaczej jeśli Bóg jest niezmienny ten świat jest niezmienny jeśli [17:16] świat jest zmienny to ebook jest po prostu zmienny ale ten zapis który tutaj [17:22] widnieje aktem Bóg jest niezmienny gdzie to nie jest ujęte w nawiasie podobnie [17:27] świat jest niezmienny i to nie jest ujęte w nawias Można też tak rozumieć że [17:32] ta zmienność obserwowana przez nas przecież w świecie zmienność jest tylko [17:38] czymś Można powiedzieć powierzchownym Czym iluzoryczne tym ale zasadniczo świat się nie zmienia swojej zasadniczej [17:48] strukturze pozostaje niezmienne ewentualnie można by to jeszcze kojarzyć też na przykład z taką koncepcją wiecznego powrotu która była obecna [17:59] chociażby w myśli stoików stolicy byli właśnie takimi starożytnymi między [18:05] innymi oni byli takim starożytnych i starożytnymi panteista mi i to school [18:11] kim głosić się że owszem świat który może być też Uznany za za [18:18] bogactwem zmienia się ale zmiany są cykliczne ten [18:24] czyli zgodnie z koncepcją wiecznego powrotu nieskończoną ilość razy [18:33] Dzieje się to samo te zmiany powtarzają się w takim nieskończonych [18:39] cyklach Ta koncepcja powraca później żeby myśli Fryderyka Nietzschego [18:46] panenteizm natomiast znów jest tutaj tą drogą środka która próbuje tej jakoś wypośrodkować te skrajne poglądy [18:57] i tutaj zasadnicze uznaje się zmienność [19:03] świata to doświadczoną obserwowane przez zmienność świata [19:11] miast jeśli chodzi o boga to tutaj też trzeba powiedzieć są różne panenteizm my [19:18] tej akcenty różnie bywają rozkładane natomiast jednak z uważa się że [19:25] po części przynajmniej Bóg jest zmienny tak [19:31] jeśli w tej to nie znów jest ujęte na wjazd No Thomas realizować że tata [19:39] zmienność Boga w porównaniu z tą zmiennością świata jest Może w jakiś sposób słabsza tak i to na przykład taką [19:49] regulacją tej różnicy się spotkałem że [Muzyka] ten niezmienny interpretacja tej Boskiej [19:59] niezmienności mnie w takich kategoriach ontologicznych czyli nie chodzi tu o to że Bóg w ogóle żadnym zmianom nie podlega tylko w takich kategoriach [20:07] relacyjnych że Bóg jest niezmienny w tym sensie że na przykład jest wierny [20:13] tak Czyli No to chodzi właśnie o ten aspekt relacji niezmiennie wierny swojemu ludowi tarczy ludziom czy ogóle [20:24] stworzymy wobec wobec stworzenia albo miłujący niezmiennie miłujący tak [20:32] Czyli znów to bardziej chodzi o ten aspekt taki relacyjny co nie znaczy że [20:39] jak idę aspektach czy czy w swoim działaniu nie może się w ogóle zmieniać [20:48] Kolejny aspekt kolejne ujęcie to z kolei ujęcie modalne na tutaj [20:54] chodzi o to jest nawiązanie do tak zwanej logiki modalnej w której [21:00] kluczowymi czasami też punktorami operatorami są operator konieczności i możliwości w tej takiej symbolice [21:09] powszechnie dzisiaj szklanej logice modalnej ten operatorzy funktor [21:14] konieczności to przedstawia się w postaci takiego kwadracika a furch operator możliwości postaci takiego diamencik u [21:24] i w takiej metafizycznej czy ontologiczne interpretacji konieczność oznacza jakiś byt jest konieczny [21:32] znaczy to tyle że istnieje i nie może nie istnieć natomiast jakiś byt jest [21:40] możliwy czy też w kontekście metafizyczny mówić raczej o przygodność i wtedy tylko wtedy jeśli on dzień istnieje ale może nie istnieć tak No i [21:50] teraz wedle klasycznego teizmu Bóg jest właśnie takim bytem koniecznym czyli [21:57] takim który istnieje i nie może nie istnieć świat natomiast jest bytem [22:04] przygodnym a więc takim który wprawdzie istnieje ale może nie istnieć [22:11] Teraz skolei według panteizmu [22:16] z Bóg i świat są ze sobą tożsame przy czym zwykle tutaj uznaje się że [22:27] konieczność która przysługuje Bogu to metafizyczna konieczność przysługuje sam [22:32] światów więc świat tak tak samo jak bóbr świat jako Bóg po prostu istnieje i nie [22:42] może nie ich to ma też taki wymiar który znajduje wyraz chociażby znów filozofii [22:47] [Muzyka] stoików Czy w czasach nowożytnych filozofii spinozy i stoicyzm starożytności i spinoza w [22:58] czasach nowożytnych głosili że w świecie panuje konieczność tak nie tylko że [23:03] świat jako całość istnienie może nie istnieć ale też wszystkie zdarzenia i jakie w świecie zachodzą zachodzącą [23:14] rozumną możemy wziąć właśnie logiczną koniecznością Czyli wszystko co się dzieje dziać się musi i nie może być inaczej [23:23] and I've natomiast snów jest tutaj tą drogą środka i w ujęciu panteizmu [23:30] zarówno o Bogu jaki o świecie można powiedzieć że równocześnie to tak są [23:38] konieczne i przygodne jak przy czym to jednak pewna [23:45] różnica zachodzi co próbowałem tak obrazowo wyrazić stosując pogrubioną [23:53] czcionkę Mianowicie w przypadku świata jednak ten moment przy godności wydaje [24:00] się być jakiś taki mocniejszy Natomiast w przypadku Boga ten moment [24:06] konieczności wydaje się być mocniejszy ale tak czy inaczej więc i w [24:13] Bogu i w świecie oba te momenty czyli ten o konieczności i [24:21] przy godności naszą jakąś obecne pracują działają No próbując to jakoś wyrazić [24:27] jak najbardziej zrozumiałe mi językiem [24:33] A można by powiedzieć tak że no od Boga zaczynając tak że Bóg istnieje nie może nie istnieć To jest [24:44] ten moment konieczności obecnych Bogu ale ponieważ tutaj w ujęciu panteizmu Bóg taki ścisły sposób jest związany z [24:57] tym części przynajmniej istotny sposób przygodnym światem to [25:06] to to to ten ta relacja pomiędzy Bogiem a światem to niejako Wie też na samą [25:14] istnienie Boga czyli w pewnych przynajmniej aspektach być może jakiś mniej istotnych istnienie Boga jednak też jest przygodne [25:25] it przygodność jako Bóg dziedziczy po świecie w którym jest tutaj ściślej związany niż to ogłosił ten klasyczny teizm no i też teraz z perspektywy [25:37] świata mówiąc kwestie można powiedzieć że ze [25:42] względu właśnie na uznanie tej takiej ścisłej dziś relacji Boga ze światem [25:49] można powiedzieć że świat dziedziczy [25:54] część tej konieczności która przysługuje Bogu tak No można by to na przykład [26:00] próbować ująć w ten sposób że w perspektywie czy pojęciu panteizmu [26:06] Bóg niejako skorzystam istnieje ale jako musi z jako z konieczności własnej natury stworzyć [26:18] jakiś świat tak Czyli samo istnienie jakiegoś świata Jest jest też takim [26:25] koniecznym momentem natomiast moment pewnej przy godności może dotyczyć tego [26:32] jaki to jest świat tak czyli że [26:40] filozofowie zajmujący się właśnie taką spekulatywna filozoficzną teologią [26:48] prowadzili takie rozważaniach robaczy Bóg musiał stworzyć świat liczy musiał stworzyć Świat taki jaki on faktycznie istnieje No więc w ujęciu panteizmu tak [26:58] w skrócie i uproszczeniu można powiedzieć że Bóg jaki świat musiał stworzyć natomiast to jaki on był to nie jest jakoś na mocy [27:08] tej wewnętrznej natury Boga jakoś z góry określone inne zdeterminowane że to jest ten moment pewnej właśnie przy godności można powiedzieć do wolności [27:20] okej kolejne ujęcie to kolej ujęcie kauzalne raczej tutaj chodzi o takie [27:28] związki przyczynowo-skutkowe i znów można powiedzieć że w ujęciu klasycznego teizmu zachodzi takie jednostronne [27:38] mocne Oddziaływanie przyczynowy pomiędzy Bogiem a światem [27:44] nikt z państwa którzy być może mieliście okazję wysłuchać tego grudniowego wykładu Pamiętacie że tamta relacja między bogiem a światem była [27:52] charakteryzowana też między innymi w sposób następujący że Bóg jest transcendentny wobec świata to znaczy istnieje [28:01] niezależnie od świata i do swojego istnienia świata nie potrzebuje natomiast świat jest genetycznie elektrycznego ten świat jest genetycznie [28:10] i AGD fajnie od Boga zależne to na czym Bóg stwarza świat i to stwarza świat z [28:17] niczego i co więcej nieustannie podtrzymuje świat istnieją tak Czyli tutaj jest jeszcze raz taka jednostronna przyczyną [28:27] jednostronna determinacja Bóg jest to też można ujmować w ten [28:32] sposób że Bóg jest tutaj siarki twórczy aktywny świat jest stworzeniem [28:40] które swoim istnieniu nieustannie od tego Boga zależy [28:46] panteizm z kolei który utożsamia Boga ze światem No kupuj po prostu głosi że w [28:54] świecie świat jest właściwie taką świat tożsamy z Bogiem [29:01] jest taką samą podtrzymującą się całością takim wewnętrznym [29:08] zamkniętym jakim systemem innych oddziaływań tak natomiast w ujęciu panteizmu można powiedzieć że tutaj [29:19] Czemu uznaje się jednak że ten o dominację jednak czy Prymat Boga [29:27] względem świata taki kauzalny natomiast jednocześnie uznaje się tutaj [29:33] że ta to oddziaływanie w obie strony [29:38] zachodzi Czyli że tutaj pomiędzy Bogiem a światem zachodzi pewna interakcja [29:43] wzajemne oddziaływanie a nie tylko takie jednostronne oddziaływanie Boga na świat w prawdzie to co snów zależy to od konkretnego przedstawiciela panteizmu [29:55] tutaj te akcenty mogą być różnie rozłożone [30:00] zwykle jednak ktoś właśnie myślę że to oddziaływanie Boga na świat [30:07] jest jakoś mocniejsze Tym niemniej to co się na odróżniać panenteizm [30:13] od klasycznego teizmu co to że świat również na Boga oddziałuje taki Bóg nie tylko działa ale [30:23] też podlega oddziaływaniu się ze strony świata konkretnym poszczególnych [30:28] stworzeń tym wiesz ze strony ludzi i ostatni aspekt ostatnie ujęcie to wiecie [30:37] patologiczne tutaj nazwa może się wydawać myląca tej patologia której mówię nie mam na [30:46] myśli takiego współczesnego słownikowego znaczenia tego słowa patologia co pamiętam tak to jest ujęte w słowniku języka polskiego PWN nauka o chorobach [30:56] Mam tutaj na myśli takie bardziej etymologiczne źródłowe znaczenie nawiązuje tutaj do greckiego słowa Patros które znacznie znaczy tyle co [31:04] odczucie doznanie uczucie ale też cierpienie Tak więc ujęcie patologiczne [31:10] tutaj OPS coś też Co to jest języku teologii określany bywa mianem [31:16] cierpliwości tak Czyli chodzi o zdolność do doznawania [31:23] doznawania uczuć ale w szczególności też do przeżywania cierpienia i teraz tak ujęciu klasycznego teizmu Bóg jest niecierpliwy natomiast świat [31:35] jest cierpliwy też żywności ludzie są cierpliwi tak Czyli Bóg nie cierpi Bóg [31:41] nie cierpi cierpią co najwyżej tylko co najwyżej ludzie tak to jeśli chodzi o [31:48] chrystologia W tym ujęciu klasycznego teizmu to Chrystus jeśli cierpiał to [31:55] cierpiał co najwyżej swojej ludzkiej naturze natomiast nie w swojej Boskiej [32:02] naturze Tak więc tyle w się tutaj można nazwać tego [32:08] klasycznego teizmu utrzymywać nakładając ten dualizm w dwóch Natur które mają być [32:13] nie zmieszane można utrzymywać jeszcze raz że Bóg jest niecierpliwy Bóg nie cierpi to tylko co [32:23] najwyżej ludzie cierpiał Natomiast jeśli chodzi o panteizm to znów tutaj w NATO [32:29] tożsamość postulowano tożsamość Boga i świata głosi się że bądź Też bądź że [32:37] Bóg jest cierpliwy i świat jest cierpliwy bądź że Bóg jest niecierpliwy [32:44] i odpowiednio świat też jest niecierpliwym świat w szczególności ludzie i tutaj znów mógłbym przywołać [32:58] stoików jako takich paradygmatyczny tych pan [33:03] ateistów czy też spinoza jako innego takiego wzorcowego paradygmatyczne go panteista te bo można powiedzieć że właśnie w się zarówno stoików jaki [33:13] [Muzyka] spinozy a nie uznają fragi istnienie cierpienia w świecie ale ich ujęciu do [33:26] ciebie jest czymś jak Bendy takim nam powiedzieć No co to może co może nie istnieć znaczy w szczególności stoicki mędrzec czy [33:37] odpowiednio doszczętnie spłonął Jański mędrzec tak jeśli tylko o imie prawa rządzące światem jeśli swoim [33:50] rozumem logosem przeniknie strukturę i funkcjonowanie świata to zrozumie że [33:58] światem rządzi rozumna konieczności że świat taki jaki jest jest doskonały [34:04] cierpienie bierze się tylko z nierozpoznania właśnie tej rozumnej [34:10] konieczne Która rządzi światem i takiego takiego bez [34:17] rozumnego przeciwstawiania się tej konieczności natomiast jeszcze raz jeśli ktoś tylko swoim rozumem ten rozumną konieczność przeniknie wtedy zniknie [34:27] cierpienie tak no i potencjalnie przynajmniej możliwy jest taki stan [34:32] świat Boga czyli świata w którym cierpienie co jest nieobecne Gdyby [34:38] wszyscy ludzie osiągnęli status stoickiego mędrca czasu [34:45] nozynskiego mędrca to w ogóle nie podlegali by jakimkolwiek właśnie uczuciom efektom czynności też czy nie dostawali by [34:55] cierpienia Tak pan MTX natomiast to jest Znów ta droga [35:02] środka która głosi że świat jest cierpliwy ludzie są cierpliwi ludzie [35:08] cierpią po prostu tak ale też że eBook z nami współcierpiała klify znaczy że [35:14] Bóg m.in współcierpiała i z ludźmi w tym [35:20] kontekście to jeszcze raz chciałbym przywołać jurgena Normana który pojawił się na samym początku tego mojego dzisiejszego wystąpienia bo [35:29] on tutaj może być wskazany jako taki najbardziej znaczący przedstawiciel tego [35:35] ujęcia panteizmu taka szczególności jego praca ukrzyżowany Bóg w 1972 roku może [35:43] być przywołana moltmann swojej teologii jeden z najwybitniejszych współczesnych [35:49] żyjących chodzi urządzone 1526 roku teologii protestanckiej moltmann swojej [35:55] teologii chrystologii zakwestionował to to klasyczne rozróżnienie tych dwóch [36:00] Natur i może pan twierdzi że Chrystusie cierpi No nie tylko człowiek [36:08] ale cierpi Bóg awd tutaj też w kontekście [36:18] i prawdy wiary chrześcijańskiej jaką jest prawdę [36:24] mówiąc O trójcy świętej mogą też uznaję że wraz z synem cierpi [36:31] też ojciec i cierpi też duch czyli Bóg Bóg [36:37] [Muzyka] współcierpiała i z ludźmi i to ujęcie [36:45] panteizmu do wydaje się i być takie najbardziej jakoś poruszające No ten [36:50] wymiar egzystencjalny jest tutaj najmocniej obecny i ten właśnie patos takiego specjalny patos panenteizm tutaj się być innym [37:02] najmocniejszy IV Właśnie tu w tym ujęciu wydaje mi się [37:11] wstawimy wyższość Pamiętaj innymi to zarówno w klasycznym teizm jaki nad [37:16] ateizmem jest szczególnie wyraźnie widoczna jak na klasycznym teizm który [37:22] głosił wizję takiego dlatego niecierpliwego Boga Boga który nie cierpi tak Czyli [37:31] ale też wyższość nad ateizmem który z kolei przynajmniej w ujęciu stoików i [37:37] spinozy postulował wyzbycie się cierpienia czy też cierpliwości [37:43] przez ludzi w tym stoickim Ideale też częstym zjawiskiem Ideale [37:50] mędrca tak objet te wizje wizja Boga klasyczny [37:57] niecierpliwego Boga klasycznego teizmu jaki [38:02] postulowane przez stolików i spinozy wizja niecierpliwego człowieka wydają [38:09] się być prostu nieludzkie tak z listą panenteizm uznający tylko cierpliwość ale też fakt cierpienia ludzi ale też właśnie [38:17] uznający głoszący że Bóg współcierpiała i z ludźmi wydaje się być rzeczywiście [38:23] najbliższych też człowiekowi ludzkiemu doświadczeniu [38:30] Na koniec jeszcze kilka tylko przez kilka pokażę na dostanie to nagraniu [38:37] pozycji które można sięgnąć gdyby ktoś chciał coś więcej na temat pan [38:45] entuzjazmu przeczytać no tutaj tata te spory czy debaty one rzeczywiście toczą [38:52] się taka najnowsza odsłona tych sporów to Przybyłem tutaj dwa artykuły najpierw profesora Jacka wojtysiaka [39:04] panteizm związku z poglądami uzależnień chińskiego im jako odpowiedź czy polemika profesora Piotra głuchowskiego na ten [39:13] artykuł do tej przykład taki taki właśnie dyskusji dotyczącej panteizmu [39:19] toczonej współcześni jak najbardziej współcześnie tej w polskim środowisku [39:25] filozoficznym Dziękuję bardzo bardzo ciekawe dużo [39:30] terminów Mam nadzieję że nie było to bardzo trudne W każdym razie [39:38] dużo terminów dużo wzoru ale tak jak patrzyłam pytania które mamy dotyczą [39:45] przede wszystkim Właśnie tego co O czym ty mówisz że też najbardziej poruszająca [39:51] czyli ostatni Części Nowy Jork takiego pytania bezpośrednio nawiązujące do ostatniej części rozpoczną w czym Takie postrzeganie [40:01] relacji Boga i świata pomogłoby w rozwiązywaniu problemów takich jak na przykład teodycea perspektywie Czy w kontekście klasycznego teizmu do temp [40:11] Kiedy teodycei wydaje się być no trudno rozwiązywalne przyczyna tutaj nie mówię tylko o takim [40:20] jakby wymiarze intelektualnym tego problemu tak natomiast chodzi mi też właśnie takich wymiary jakby powiedzieć no [40:29] emocjonalny znaczy Jeśli przyjąć środku taką klasyczną [40:35] koncepcję Boga i relacje między bogiem a światem i przyjąć po prostu że Bóg [40:41] stworzył świat potrzebuje świat istnieniu i wszystko co świecie się [40:47] dzieje dzieje się No przynajmniej za Bożą zgodą tak [40:53] i Bóg w prawdzie w swojej wszechmocy mógłby [40:59] zmienić bieg zdarzeń świecie i każde zdarzenie które zachodzi mogłoby nie zajść gdyby Bóg tak chciał ale chociaż no to jedna z takich [41:11] w standardowych strategii że taką argumentacyjnych w tej klasycznej tradycji jest taka że Bóg w swojej wiedzy jest w stanie przewidzieć skutki [41:21] czy konsekwencje różnych zdarzeń i tak zaaranżował bieg zdarzeń świecie że [41:28] ostatecznie z każdego zdarzenia które przez nas może być doświadczenie jak doświadczamy jako zło ostatecznie jakieś większe dobro wynika tak ale tutaj Bóg w [41:36] każdym razie Jawi się jako taki trochę zdystansowany [41:42] wszechwiedzący i potem ty wszechmocny właśnie Stwórca inżynier tak jak się [41:48] nazywają osoba zawiązująca światem tak i nawet to to ten argument że z tego co my [41:58] Nie przeżywamy doświadczamy jako zło Bóg ostatecznie jakieś większe dobro wyprowadzono na poziomie takim emocjonalnym [42:06] [Muzyka] może jednak budzić wątpliwości prawda że że z natomiast no pan entzheim który uznaję [42:17] że to Bóg w tym stworzeniem jest jakimś takim ściślejszej minty mniejszym związku do tego stopnia [42:25] wybrzeże współcierpiała ze swoim stworzeniem i że gdy [42:30] zło dotyka ludzi tak to w sensie też dotykali to [42:37] być taki bezpośredni i bolesne sposób samego Boga tak No [42:43] to mówię w swoim imieniu przynajmniej wydaje mi się że to pozwala na poziomie [42:48] przynajmniej psychologicznym tak No nawet powiedzieć potem Bóg się staje prostu bliższe człowiekowi tak I że chyba był wtedy [42:58] No mówię swoim imieniu może tak łatwiej jest widzieć być w sensie [43:06] bliżej takiego Boga niż niż tego Boga artykuł 6 bieżącego wszechmogącego który [43:14] jako jeden z dystansu tylko zawiaduje biegiem zdarzeń w świecie Tak [43:20] kolejne pytanie co mogłoby wyniknąć z oficjalnego przyjęcia panteizmu [43:26] chrześcijaństwo czy jakiejś doktryny musiałoby na przykład zostać zmieniona [43:32] No to ja tutaj już wspomniałem tak o tym Co można zrobić na gruncie na gruncie [43:38] chrystologii Ta rzecz czyli tutaj te takie tradycyjne [43:45] sformułowania No okazuje się być jakoś No będą jakieś tam kwestionowane [43:51] w ogóle tutaj jest kwestia bo jeden jednym ze źródeł też inspiracji [43:58] dla pan panteizmu No jest współczesna nauk jest to on może o tyle ważne że [44:06] Aneta jest też próbą pogodzenia teologii teologii chrześcijan miej w [44:14] ustaleniami współczesnej nauki No to w szczególności chodzi o teorii ewolucji ale też kosmologia tak gdzie generalnie mówiąc [44:25] taki dynamiczny obraz świata zgodnie z którym wszystko co istnieje zmienia się wydaje się być [44:35] jednym z takich podstawowych Niemcy czy założeń czy ustaleń tego współczesnego [44:41] naukowego obrazu świata taki teraz planeta x wydaje się [44:48] tutaj uznawać to rozpoznaną we współczesnej [44:53] nauce zmienność za coś na tyle istotnego że że nawet i w [45:00] Bogu ten zmienność rozpoznaje przy czym to może te moje ostatnie kilka zdań o [45:08] tyle są niefortunne Julia sama świadomość że powoływanie się na autorytet nauki zwłaszcza w kontekście dyskusji i rozważań [45:17] filozoficzno-teologiczne jest jest problematyczne żeby była pełna jasne ja nie jestem święty z tą w tym sensie że nie uznaje nauki za jakiś najwyższy [45:26] poznawczy autorytet sprawdzac do którego teologia Czy filozofia powinny się jakoś [45:34] tak bezkrytycznie dostosowywać ale jestem Opowiadam się z kolei za taką [45:40] twórczą wymianą pomiędzy filozofię teologię i nauką i to dosłownie wymianą [45:47] czyli to że to wtedy wpływu dobrze byłoby gdyby szły we wszystkie strony [45:54] prawda Czyli to nie tak tylko że że na przykład teologia narzuca swoje jakieś tam dogmaty nauce i je [46:05] iw ten sposób ogranicza jakiś rozwój badań naukowych i też żeby to nie było tak że jakiś tam aktualne ustalenia nauk szczegółowych są [46:15] narzucane filozofii teologii jako też jakaś taka ostateczna prawda panenteizm [46:22] jest wracam do pytania tak wydaje mi się też między innymi próbą taki takiego no [46:29] twórczego dialogu z ze współczesną nauką tak szczególności tymi naukami której wspomniałem czy dziedzinami nauki tak nauki biologiczne są teoria ewolucji w [46:39] fundamentalną dla tych nauk ale też współczesną kosmiczne współczesnej kosmologii gdzie też ten aspekt tej zmienności tym mówię wydaje się być [46:49] rozpoznawany uznawany za kluczowy dla wszechświata [46:55] to pewnie jeszcze No jeśli chodzi o taką tradycyjną klasyczną czy scholastyczna teologię tutaj pewnie [47:04] wiele koncepcji trzeba by poddać rewizji tak jak zresztą tutaj mówiłem No bo wtedy klasycznej teologii Bóg jest wierny tak [47:12] jest w jakimś takim w ogóle bardzo mocnym [47:18] sensie transcendentny czyli ta tradycyjna klasyczna trylogia postuluje Kaśką można wręcz powiedzieć metafizyczną przepaść pomiędzy Bogiem a [47:27] światem to radykalna inność jest pogadamy jest [47:34] Jest pojmowana to wszystko wymagałoby [47:39] ponownego przemyślenia i rewizji tak kontekście panteizmu ja tak sobie [47:44] pomyślałam że być może to byłby dobry temat na któreś kolejne spotkanie z tobą [47:51] a mianowicie pokazanie w którym miejscu filozofia i [47:58] teologia są stosunku do tych nauk innego to przede wszystkim [48:04] przyrodniczych ale też swoich bądź też innych nauk humanistyczno-społecznych dostajemy dość dużo ul Zapytaj uwag komentarzy odnośnie kierunku w którym [48:15] można u nas studiować które wykazują bardzo duży stopień [48:22] niezrozumienia właśnie tego co mitologia jest i do czego może służyć [48:28] podobnie jak w przypadku filozofii Myślę że to również [48:34] Osoby które zajmują się również nie zrozumienie tego [48:43] Czym jest także sobie na nasze spotkanie Mam jeszcze jedno [48:54] pytanie mam takie [49:00] zastrzeżenie które przy okazji tego typu pytań zawsze robię tak jestem filozofem nie jestem teologiem listą więc teraz mówię co mnie filozofowi się wydaje [49:11] miast po tym zastrzeżeniu powiem że są wskazywane jakieś fragmenty [49:16] Pisma Świętego które wydają się wspierać pan RTX tak poczynając na przykład od [49:25] samego opisu stworzenia z Księgi Rodzaju niedawno w gronie tutaj kolegów z wst w [49:34] ramach naszych takich Szkół prywatnych w oficjalnych spotkań cotygodniowych [49:39] mieliśmy okazję przez chwilę rozmawiać o patriotyzmie i właśnie tutaj kontekście [49:45] tego biblijnego opisu stworzenia nam nie będę może tak zaocznie przywoływał [49:50] autorytetu biblistów ale pojawiła się w tej pierwszej rozmowie taka opinia że [50:00] doktryna creatio ex nihilo No jest niebiblijne po prostu że gdyby że ta [50:07] dominująca współczesna nie wiem interpretacja te badania a nie studia [50:13] biblijne tak raczej tego tekstu źródłowego biblijnego tak raczej każą [50:19] Uznać tą to właśnie taką koncepcję kojarzą właśnie z zgłoszoną przez klasyczne tej sprawdza kreacja ex nihilo czyli stworzenie z niczego Bóg stworzył [50:28] świat z niczego że obcą że to raczej obcy prezent niż coś to samej Biblii ma [50:37] wynikać jak czyli na przykład już w tym momencie widzimy że ten tak się wydaje Tak jakich konkluzji wydają się te studia biblijne prowadzić [50:47] że ten związek Boga i ze światem wydaje się być jakiś takich ściślejszej prawda [50:52] niż ten klasyczny teizm to przedstawia to czasami stosuje się też spotkałem się [50:58] z tym terminem perychoreza tak który technologii się pojawia w odniesieniu do [51:04] Trójcy Świętej jako próba opisów relacji pomiędzy osobami Trójcy Świętej peryferia źródło znaczy tak i tak jakby taniec w kręgu [51:14] także i ale ja spotkałem się właśnie z ujęciem tej relacji pomiędzy Bogiem a [51:20] stworzeniem właśnie jako też perychoreza jako taki wspólny taniec Bóg ze [51:25] stworzeniem tańczą i w ten sposób powstaje coś prawda [Muzyka] ale każda że to nie jest tak że jest [51:34] właśnie ten samoistny bóg który w ogóle tego świata nie potrzebuje [51:41] i właściwie nie wiadomo dlaczego nagle z niczego go powołuje do istnienia tylko że pomiędzy Bogiem a światem toczy się właśnie taka odwieczna można powiedzieć [51:51] Miłosna gra w toku której świat staje się ale też [51:58] ebook staje się tak więc to na przykład to to jest jakby ten [52:05] taki jeden motyw biblijny tak ale też innym tonie możnaby przywoływać [52:11] forum No nie wiem tutaj chodzi o zmienność Boga tak No nie wiem chociażby [52:16] o historia Jonasza tak gdzie tam Bóg zapowiada że zasadniczo nasz podjął [52:24] decyzję że zniszczy ninive tak chyba że się nawrócą tak Jonasz najpierw się [52:30] opieram w końcu tam trafia do Niniwy przekonuje mieszkańców Niniwy żebyśmy pamiętali ebook nie niszczy jednak niby tak oczywiście to bywa tak interpretuje [52:40] to bardzo proszę tam egzegeza biblijna Ach zastrzegam nie jestem blisko to woda [52:46] dlatego jest jest tutaj konteksty są wchodzą w grę najróżniejsze tak ale to [52:51] chodzi w ogóle Niektórzy też to co mówią że no to jest tylko jakiś taki antropomorfizm prawda to nienależytego rozumieć ten sposób że Bóg zmienił [52:58] zdanie także najpierw postanowił że zniszczy A potem stwierdzi że jednak nie zniszczy No ale a niektórzy jednak to właśnie rzecznicze panteizmu powiadają [53:08] że wskazuje na ten fragment Alina inne podobne w rzep No to jest właśnie też w pewna decyzja można powiedzieć interpretacyjna co my uznamy za [53:17] antropomorfizm czyli coś co jakby tylko za naszą ludzką projekcje A co uznamy jednak za może wyrażone w ludzkich słowach przy pomocy [53:25] naszych ludzkich historii ale jednak rozpoznanie jakiś istotnej [53:30] własności Boga Tak więc być może jednak Bóg może zmienić [53:37] swoją wolę [Muzyka] pozostając jednak też i Pod pewnymi względami [53:44] niezmienne tak pozwolę Jeszcze tylko jeden fragment Dziejów Apostolskich jeszcze przywołać się tak który ten słynny prawda rozmowy na areopagu Pawła [53:54] tak w nim poruszamy się żyjemy jesteśmy tak to też zwykle jest jest przywoływany [54:01] przez panelistów jako taki problem tak tak tak właśnie sztandarowy tekst zdaje [54:07] się jeżeli chodzi o panteizm Łukaszu bardzo bardzo Dziękuję Myślę że nawet [54:14] osoby która dzisiaj No nie były z różnych względów stanie mamy się spotkać [54:19] Bardzo chętnie będą wracać do tego spotkania do tego wykładu nowością tak sporo takiego [54:28] uporządkowania właśnie no nie różne elementy [54:35] brudne wizję że właśnie pojmowania relacji Boga i świata mieszcząca się [54:41] ludzie się w ramach jednak mimo wszystko [54:46] chrześcijańskiej ortodoksji a równocześnie Horyzonty [54:56] pozwala odczytywać pewne rzeczy co zawsze [55:02] uważam że wygląd człowieka z kolei myślenia bo zawsze tak myślałem zawsze [55:09] jest bardzo dobre myślę Dziękuję również państwu oczywiście za pytania za udział serdecznie państwa również chciałam [55:18] zaprosić na spotkanie które odbędzie się za dwa tygodnie za dwa tygodnie spotkamy [55:23] się z profesor Haliną Wojciechowską którą będziemy [55:31] rozważać biblijne modele relacji małżeńskich od razu powiem że będzie to [55:38] pierwsza część spotkania Drugie spotkanie odbędzie się we [55:43] wrześniu a będą dotyczyły takie rzeczy jak wielożeństwo [55:48] konkubinat monogamia oraz wiele innych uwarunkowanych kulturowo i [55:54] historycznie model relacji małżeńskich które są opisywane w Biblii zastanowimy się jak na tym tle rozumieć metaforę małżeństwa [56:06] jako tytułowego jednego ciała a czy tam etap odwołuje się wyłącznie do modelu [56:14] monogamiczne go sformułowanie jedno ciało ogranicza się do wyboru [56:19] seksualnego czy jedność zakłada też równość na czym ta równość polega jak ją [56:26] rozumieli różni autorzy tym wszystkim będzie odpowiadała [56:32] właśnie profesor Karina Wojciechowska pierwsza część wykładu która odbędzie [56:39] się za dwa tygodnie będzie miała charakter historyczny podczas drugiej będziemy podejmować wątki egzotyczną hermeneutyczne także [56:51] bardzo serdecznie państwa zapraszam zapowiada się naprawdę ciekawy temat nie [56:56] myślę że też bardzo aktualne w świecie w którym No jaki sposób definiujemy małżeństwo bez [57:06] względu na to jakie rozumiemy bo to nie chodzi tylko o to czy to są [57:14] związki jednopłciowe średniego płciową ale też rolę w małżeństwie To w jaki [57:20] sposób co rozumiemy przez tą małżeńską jedność jaki sposób małżonkowie są odrębne dni Myślę że będzie interesujące dla każdego [57:32] mieliśmy usług i wykłady na temat możesz punktu widzenia [57:38] prawa teraz będziemy przyglądać się modelom również prawnym oczywiście [57:45] raz jeszcze zapraszam Łukaszu Raz jeszcze dziękuję również bardzo dziękuję [57:51] wszystkim za dwa tygodnie Dziękuję do zobaczenia pa --- Przygotowane przez: mgr Joanna Gacka Kontakt: j.gacka@ewst.pl