TRANSKRYPCJA: "Czy język teologii ma sens? | EWST online" Data publikacji: 12.03.2023 Długość: 55:55 --- [0:04] [Muzyka] [0:04] [Muzyka] [0:16] Dobry wieczór państwu jest wtorek godzina 19 [0:21] online dzisiejszy temat czy język teologii ma sens Teoretycznie można by było zmieścić odpowiedź na to pytanie w [0:32] jednym zdaniu język teologii ma sens Dziękuję do widzenia albo język teologii [0:38] nie ma sensu dziękuję do widzenia ale nie będzie aż tak Prosta [0:44] W jednej ze swoich najsłynniejszych tez austriacki filozof lub wittgenstein [0:50] głosił że granice mego języka oznaczają granicę mego świata [0:57] z kolei Bóg Według niektórych koncepcji teologicznych tutaj odsyłam państwa do [1:03] kilku wykładów na ten temat które już się odbyły wst online [1:11] według tych koncepcji Bóg jest może być na przykład radykalnie transcendentny [1:16] czyli istnieje całkowicie Poza światem jest zupełnie jego istnienie zupełnie niezależne od świata No i teraz jeżeli te obie tezy są [1:26] prawdziwe czyli zarówno teza ustawiona przez Lichtensteina o [1:32] wewnątrz światowości czyli immanencji języka jak i teza poza światowości czyli [1:39] transcendencji Boga No to powstaje problem czy język teologii w ogóle ma [1:44] sens czy da się sensownie mówić o Bogu No i właśnie różne możliwe odpowiedzi na [1:51] to pytanie bo wbrew temu co powiedziałam na początku wcale nie istnieją dwie odpowiedzi i nie są aż tak bardzo proste właśnie [2:01] przedstawić dzisiaj doktor Łukasz mas kosmosler którego bardzo serdecznie witam Łukaszu oddaję ci już głos [2:10] Dziękuję Witam też wszystkich bardzo serdecznie i jakkolwiek temat naszego dzisiejszego spotkania [2:21] sformułowane został właśnie czy język teologii ma sens to jak za chwilę państwo zobaczycie nieco poszerzyłem [2:29] zakres zagadnień którymi chciałbym się razem z państwem tutaj dzisiaj zająć najpierw jednak chciałbym tutaj [2:38] poczynić pewne zastrzeżenie wynikające z faktu iż [2:47] wykształcenia Jeśli chodzi o moje formalne kwalifikacje czy kompetencje jestem filozofem w związku z tym też mówił dzisiaj będę [2:59] kiedy będę mówił o języku teologii będę mówił przede wszystkim o teologii naturalnej zwanej także teologią filozoficzną teologią [3:09] racjonalną Czyli chodzi tutaj o [Muzyka] [3:16] rozważania dotyczące Boga jego natury relacji zachodzących pomiędzy Bogiem a [3:22] światem i ludźmi rozważania prowadzone w oparciu o tak zwane naturalne władze poznawcze człowieka czy też w oparciu o naturalne [3:33] źródła Poznania najogólniej mówiąc w oparciu o rozumowanie i doświadczenie natomiast kwestia sensowności zasadności [3:45] wyrażeń języka teologii nadprzyrodzonej czy też teologii objawionej tej teologii która odwołuje [3:55] się właśnie do nas przyrodzonego objawienia ta kwestia wykracza poza ramy niniejszego dzisiejszego wystąpienia [4:06] i tak jak wcześniej już zasygnalizowałem chciałem jeszcze tutaj podjąć nieco [4:12] wolniejsze zagadnienie niż tylko kwestie sensowności wyrażeń języka teologii [4:19] Chciałbym tutaj podjąć zagadnienie w sumie statusu epistemologicznego tak [4:24] można by powiedzieć wyrażeń języka teologii O co tutaj chodzi kiedy mówię o statusie [4:36] epistemologicznym wyrażenie języka teologii odwołajmy się najpierw do [4:44] definicji teologii definicji zaczerpniętej z ze słownika [4:52] języka polskiego wydawnictwa naukowego PWN [4:59] zgodnie z tą definicją teologia jest to nauka o Bogu jego naturze i relacji do [5:04] świata i ludzi odrębna dla każdej religii a więc [5:09] w przypadku teologii zgodnie z definicją mamy do czynienia z Poznaniem i to z [5:16] Poznaniem który prościej sobie pretensje do statusu naukowości Oczywiście różne są koncepcje [5:25] ideały nauki różne są kryteria naukowości zresztą jest to jedno z [5:35] kluczowych zagadnień filozofii nauki tak zwany problem do markacji problem odróżnienia Poznania która jest Poznaniem naukowym od tego które [5:42] naukowym Nie jest natomiast panuje dosyć szeroki [5:47] konsensus że wiedza Naukowa z wiedzą racjonalną musi spełniać przynajmniej [5:54] trzy tutaj wymienione kryteria a więc musi być to wiedza Inter subiektywnie [6:02] komunikowalna czyli dająca się wyrazić w postaci jakichś zdań twierdzeń [6:10] zrozumiałych nie tylko dla podmiotu który dane zdanie czy twierdzenie [6:15] formułuje ale także dla innych członków danej społeczności językowej [6:22] dalej wiedza Naukowa musi być intersubiektywnie sprawdzalna czyli [6:28] wartość poznawcza tych zdań czy twierdzeń musi być możliwa do [6:33] sprawdzenia zweryfikowania bądź zwalsyfikowania i to znów nie tylko dla podmiotu który dane [6:43] twierdzenie czy zdanie formuje ale potencjalnie dla każdego normalnego [6:48] podmiotu poznającego dla każdego normalnego człowieka te dwa do tej pory wymienione [6:57] warunki racjonalności określane bywają łącznie mianem mocnego warunku racjonalności dodatkowo jeszcze [7:08] zwykle wymaga się aby wiedza Naukowa spełniała też ten trzeci tutaj wskazany [7:14] warunek tak zwany słaby na odwrót Przepraszam Te dwa pierwsze to [7:19] jest tak zwany łącznie słaby warunek racjonalności A ten trzeci To jest [7:25] dodatkowy mocny warunek racjonalności który wymaga aby w przypadku twierdzeń naukowych stopień akceptacji tych twierdzeń [7:34] odpowiadał stopniowi ich uzasadnienia No i jeśli teraz przyjmiemy Te kryteria [7:41] naukowości to możemy się zastanawiać czy [7:47] tę teologię jako nauka o Bogu jego naturze i relacji do świata i człowieka [7:53] spełnia Te kryteria tutaj na naszym dzisiejszym [7:59] spotkaniu Chciałbym zająć się tymi dwoma pieszymi kryteriami i chciałbym przedstawić krótko [8:06] różne możliwe odpowiedzi na [8:12] dotyczące pytania właśnie o status epidemiologiczny teologii i formowanych przez nią twierdzeń W kontekście tych dwóch [8:23] pierwszych warunków intersubiektywnej komunikowalności i w [8:28] banku Inter subiektywnej sprawdzalności [8:33] stanowiska które chciałbym tutaj dzisiaj przybliżyć omówić można pogrupować [8:38] sposób następujący od razu też tutaj powiem że ta technologia stanowisk to [8:44] nie jest mojej autorskich wynalazek tutaj inspiruje się [8:51] wstępem autorstwa Bogdana chwytyńczuka Do atomu filozofia religii to jest tom 6 takiej serii fragmenty filozofii analitycznej [9:03] tam w tym wstępie podobno typologię stanowisk przedstawił Bogdan fedeńczyk [9:10] Alfa W odniesieniu do wyrażeń języka religii ja tutaj [9:16] Przejąłem ten ogólnie ten dialogie ale stosujemy ją w odniesieniu do wyrażeń [9:21] języka teologii różnica jest może subtelna ale istotna i tak wstępnie [9:29] mówiąc można powiedzieć że te stanowiska w kwestii statusu epistemologicznego wyrażeń języka teologii są następujące po pierwsze stanowisko które głosi że [9:39] wyrażenia języka teologii są sensowne bezsensowne Rozumiem właśnie [9:44] intersubiktywnie komunikowalne i zasadne czyli [9:53] podlegające interesu obiektywnej intensywnemu sprawdzeniu i co więcej dające się uzasadnić czy zweryfikować pozytywnie zweryfikować [10:02] dalej mają do czynienia z ogólnym stanowiskiem które głosi że wyrażenia [10:08] języka teologii są sensowne i bezzasadne przy czym stanowisko to występuje w dwóch odmianach [10:16] ta pierwsza odmiana głosi że wyrażenia języka teologii są sensowne ale są [10:23] bezzasadne czyli próba ich intensywnego sprawdzenia [10:29] prowadzi do konkluzji że są one są fałszywe [10:36] i drugie druga Odmiana tego stanowiska głosi że wyrażenia języka teologii są [10:41] sensowne inaczej Więc pytania o ich zasadność nie ma sensu i w końcu trzecie [10:48] stanowisko które tutaj Chciałbym krótko omówić głosi że wyrażenia języka [10:54] teologii są bezsensowne Przyjrzyjmy się pokrótce każdemu z tych stanowisk [11:02] Po pierwsze stanowisko które głosi że wyrażenia języka teologii [11:10] są sensowne i zasadne chodzi tu o takie stanowisko które głosi [11:16] że wyrażenia takie jak na przykład Bóg istnieje Bóg stworzył świat czy chociażby duża ludzka jest nieśmiertelna mają sens poznawczy sens propozycjonalny [11:26] i możliwe jest ich intersubiektywne uzasadnienie czyli pozytywna weryfikacja [11:33] można wykazać że one są prawdziwe w sposób taki interes subiektywnie wiążący [11:42] ten sens poznawczy sens propozycjonalny tak chodzi o to że tego typu wyrażenia mają status epistemologiczny twierdzeń [11:54] twierdzą coś stwierdzają zachodzenie jakichś stanów rzeczy jakichś faktów i co więcej można właśnie wykazać iż fakty [12:08] te rzeczywiście zachodzą jako dwóch reprezentantów tego stanowiska [12:16] przywołałem Z jednej strony Tomasza z Akwinu z epoki średniowiecza [12:25] i jednego z najwybitniejszych współczesnych filozofów religii filozoficznych teologów Richarda slimberna obaj oni [12:37] formują filozoficzne argumenty za istnieniem [12:43] Boga co więcej Richard swimber na swojej książce spójność teizmu wprost podejmuje [12:49] też kwestie właśnie statusu epistemologicznego wyrażenie języka teologii i obszernie tam uzasadnia właśnie [13:00] stanowisko które tutaj przedstawiam stanowisko które w jego ujęciu głosi iż [13:06] on koncentruje się na na zdaniu Bóg istnieje stanowisko które głosi że to [13:12] zadanie Bóg istnieje jest spójnym twierdzeniem w przypadku którego domniemanie jego prawdziwości ma sens nie będę Oczywiście tutaj omawiał [13:23] argumentów formułowanych [Muzyka] przez tych czy przez innych filozofów mających uzasadniać poszczególne [13:33] tezy teologii to jest temat na jakieś inne [13:39] spotkania chodzi tutaj tylko o ogólne pokazanie pewnego stanowiska w [13:45] kwestii statusu epistemologicznego wyrażenia języka teologii [13:53] teraz Przypominam że drugie te zasadnicze stanowisko [14:00] w kwestii statusu epidemiologicznego wyrażenie z katalogi głosi że [14:05] wyrażenia te są sensowne lecz bezzasadne [14:13] przy czym pierwsza dwóch odmian tego stanowiska głosi że wyrażenia języka [14:19] teologii są sensowne inaczej i w związku z tym że są one sensowne [14:24] inaczej pytanie o ich zasadność nie ma sensu [14:30] stanowisko to można przestawić następująco wyrażenia języka teologii Czyli znów na przykład Bóg istnieje Bóg stworzył świat czy dusza ludzka jest [14:38] nieśmiertelna nie mają sensu poznawczego propozycja propozycjonalnego ale mają [14:44] inny sens na przykład ekspresywny albo apelatywny więc pytanie o ich poznawczą [14:50] zasadność nie ma sensu Innymi słowy stanowisko to głosi że wbrew w formie [14:57] gramatycznej w formie zdań oznajmujących tak naprawdę [15:03] wyrażenia języka teologii nie są twierdzeniami nie są te nie są [15:09] twierdzenia nie są sądami które głosiły cokolwiek ciśnieniu bądź nie istnieniu jakichś stanów rzeczy no właśnie mają one jakiś [15:19] inny sens pełnią inną funkcję niż funkcje poznawczą czyli na przykład funkcja ekspresywna więc wyrażają one jedynie pewne [15:29] stany podmiotu który dane wyrażenie formułuje w szczególności [15:37] wyrażają emocje albo postawy tego podmiotu albo mają sens apelatywny A [15:42] więc chodzi w nich o na przykład nakłonienie kogoś do podjęcia [15:50] określonych działań albo o wywołanie też jakieś określonych [15:57] przeżyć czy też kształtowanie postaw u adresatów tych [16:02] wypowiedzi ale właśnie że ze względu na to że są one pozbawione sensu poznawczego czy propozycjonalnego nie ma sensu pytać o ich [16:13] właśnie poznawczą zasadność tak nie ma sensu pytać o to [16:20] czy czy stany rzeczy w nich zmiankowane [16:26] faktycznie zachodzą bo ten sens [16:33] to znaczy pozycjonalny tam był Jest po prostu nieobecny stanowisko to można [16:39] kojarzyć z filozofią późnego Ludwika winklasteina tutaj kontynuatorem tych [16:47] koncepcji wildersteina był taki walizki filozof [16:53] David zefania Philips tutaj kluczowym pojęciem jest wprowadzonym przez późnego [17:00] Wildsteina i później wykorzystywanym też na gruncie filozofii religii czy też w tej filozoficznej teologii przez Philipsa jest pojęcie gry językowe [17:14] to pojęcie ma służyć uświadomieniu nam iż [17:20] język nie ma tylko jednej formy ani jednej funkcji [17:28] tak zwany wczesne gigantain o którym jeszcze za chwilę troszkę powiem [17:33] głosił że istnieje tylko jedna wszechomująca forma [17:39] językowa forma języka formalogiczna i tę formę realizują tylko właśnie w [17:46] wypowiedzi pełniące funkcję poznawczą twierdzenia wbrew temu późnych linkenstein na [17:55] przykład za nim Filip stwierdzili właśnie że język ma wiele form czyli głosili tezę polimorficzności języka i w związku z [18:06] tym język też może realizować wiele różnych funkcji albo właśnie używając [18:12] tego terminu gra językowa można powiedzieć że na język składa się wiele różnych gier językowych każda z tych gier konstytuowana jest przez określone [18:23] reguły i grasz że tak powiem w Poznaniu w [18:29] szczególności gra językowa w Poznaniu naukowej jest tylko jedną z gier językowych jedną oprócz wielu innych równie [18:39] prawomocnych No i w tym ujęciu jakie proponują nam późny winylstein czy też [18:45] Philips język religii czy na język religii składa się jakaś [18:52] odrębna gra językowa czy może nawet wiele odrębnych gier językowych różnych [18:58] od gry czy też gier które konstytutują język nauki [19:07] problem z tym stanowiskiem w odniesieniu do języka teologii jest taki że jednak [19:17] teologia co nawet pobrzmiewa samym słowie i Figo etymologicznym w znaczeniu [19:22] wydaje się istotne wiązać z jakimś [19:28] roszczeniami poznawczymi tak Czyli ta funkcja poznawcza w związku z tym też funkcja czy sens propozycjonalny poznawczy wyrażenie z [19:38] karteologii wydają się być jakoś istotnie przynależne do teologii takie [19:46] rozumienie wyrażanie języka teologii jakie tutaj można by zaproponować odwołując się do tych koncepcji późnego wynoszenia czy Philipsa wiązałoby się z [19:55] dosyć radykalnym odejście od rozumienia właśnie teologii jednak jako nauki jako [20:05] jakiegoś rodzaju Poznania przy czym ta [20:11] zmiana perspektywy w samym rozumieniu teologii być może nie jest w czymś co [20:17] powinniśmy tak kategorycznie odrzucać i tutaj od razu zasygnalizuje [20:22] że ten sposób rozumienia teologii mnie samemu jest bliski i coraz bliższy [20:31] bym powiedział wskazałbym tutaj też przy okazji na fakt że kierunek studiów który prowadzimy w ewangelikalnej Wyższej Szkole [20:42] teologicznej to jest teologia praktyczna [20:49] z biegiem czasu Dostrzegam coraz głębszy sens i coraz większą wartość w takim [20:55] właśnie określeniu tego kierunku studiów i wyraża to uznanie swojej osobiste [21:02] przekonanie być może ono jest również podzielone przez innych wykładowców [21:07] pracujących w naszej uczelni ale także studentów [21:13] studiujących u nas takie przesłanie które się wyłania dla mnie przynajmniej z tych studiów jest [21:24] jest właśnie takie że w teologii być może ważniejsze jest działanie i pewna też jakaś [21:33] postawa wobec świata i innych ludzi niż jakieś teologiczne spekulacje i [21:42] twierdzenia dotyczące Boga i też to doświadczenie [21:48] pracy w ewangelikalnej wyższej szkole teologicznej uczy że w tym wymiarze spekulacji teologicznych [21:57] technologicznych twierdzeń często Różnimy się [22:03] między sobą i często trudno jest tutaj o jakieś konsensus porozumienie trudno też [22:10] formować jakieś argumenty które byłyby jakoś wiążące rozstrzygające i dla [22:16] wszystkich konujące natomiast właśnie ten sens jakiejś praktyczny teologii z biegiem czasu wydaje mi się [22:29] coraz bardziej istotne i być może to rozumienie wyrażenia sensu wyrażeń języka teologii jakie tutaj w [22:41] ramach tego stanowiska znajdujemy jest czymś co mogłoby [22:48] znaleźć jakieś pogłębienie i rozwinięcie również w kontekście po [22:54] prostu tych studiów które prowadzimy [23:01] kolejne stanowisko czy też druga odmiana drugiego stanowiska które właśnie głosi [23:07] że wrażenie języka teologii są sensowne i bezzasadne [23:12] można przedstawić następująco zgodnie z tym stanowiskiem wyrażenia języka teologii Czyli znów na przykład Bóg istnieje Bóg stworzył świadczy dusza [23:20] ludzka jest nieśmiertelna mają sens poznawczy propozycjonalny lecz ich [23:25] intersubiektywny uzasadnienie nie jest możliwe Innymi słowy tutaj na gruncie tego stanowiska przyznaje się że [23:35] wyrażenie języka teologii sąd twierdzeniami które można [23:45] w artykułować sposób intersutywnie zrozumiały ale nie da się [23:51] ich pozytywnie zweryfikować [23:57] nie da się ich uzasadnić więc są to twierdzenia bezzasadne No i stanowisko [24:04] to można kojarzyć z różnymi przedstawicielami głosicielami ateizmu w dziejach filozofii tutaj dwie bardziej [24:14] współczesne postaci przywołuje australijskiego filozofa [24:23] Johna Leslie mackiego czy też [24:29] być może najbardziej najlepiej współcześnie znanego przedstawiciela tak zwanego nowego ateizmu ryczała ta dołkinsa [24:38] obaj oni gotowi są przyznać że takie [24:45] twierdzenie czy takie zdanie jak na przykład Bóg istnieje Czy Bóg stworzył świat są sensowny można jakiś Inter subiektywnie [24:54] zrozumiałe sens w nich odnaleźć mają one jakiś sens właśnie propozycjonalny ale [25:01] obaj oni też twierdzą że nie ma jakiegoś przekonującego interesu obiektywnego uzasadnienia dla tych zdań dla tych twierdzeń [25:13] gdyby to stanowisko kwestii statusu [25:19] estemologicznego wyrażenie z katalogi było prawdziwe to w gruncie rzeczy trzeba powiedzieć że właściwie No teologia też [25:29] straciłaby rację bytu a w jej miejsce być może należałoby wprowadzić nowy [25:36] kierunek i nową dyscyplinę a teologię [25:42] No i w końcu trzecie stanowisko które głosi że wyrażenia języka teologii są [25:49] bezsensowne można powiedzieć że jest to [Muzyka] [25:54] radykalizacja tego stanowiska które wcześniej [26:02] przywołałem ze stanowiska [26:07] które można kojarzyć z tą koncepcją gier językowych [26:13] wildersteina czy Philipsa z tym że tutaj na gruncie tego trzeciego stanowiska [26:19] głosi się że wyrażenia języka teologii nie tylko że nie mają sensu poznawczego czy propozycjonalnego ale odmawia się im jakiegokolwiek innego [26:29] sensu tak Czyli także ekspresywnego czy apelatywnego a więc zgodnie z tym [26:36] stanowiskiem wyrażenia języka teologii nie tylko że nie stanowią żadnych stwierdzeń stwierdzeń tak nic nie stwierdzają [26:43] zachowania jakichś stanów rzeczy ale też nie wyrażają nic [26:48] ani też nie pełnią żadnej innej funkcji jakich funkcji [26:56] perswazyjne czy właśnie tej tej apelatywnej stanowisko to można kojarzyć właśnie z filozofią wczesnego [27:06] Wildsteina z okresu traktatu logiczną filozoficznego czy też współcześnie [27:12] stanowisko to zajmuje głosi profesor Bogdan chwedeńczuk [27:20] w przypadku wczesnego wildersteina stanowisko wiązało się z właśnie przekonaniem że w zasadzie istnieje tylko jedna forma logiczna [27:32] określająca sens wyrażeń języka i tę formę spełniałem tylko [27:40] twierdzenia rażenia mające właśnie ten sens pozycjonalny ale też jedynie [27:47] twierdzenia które odnoszą się do Faktów faktów [27:56] składających się na na świat próba powiedzenia czegokolwiek [28:04] o czymkolwiek czy kimkolwiek miałby istnieć Poza [28:10] światem poza faktami które świadk konstytutują jest z gruntu chybiona jest skazana na [28:22] niepowodzenie bo każdy kto Taką próbę podejmuje w wikładzie właśnie tego w jakiś niedorzeczności formuje Jakieś wypowiedzi pozbawione sensu [28:32] stanowisko też to też zajmuje profesor Bogdan fedeńczuk [28:40] wyraził On je w między innymi w swojej książce [28:47] przekonania religijne przy czym tytuł tej książki jest powiedzmy [28:53] ironiczny w przypadku tego autora ponieważ zdaniem [29:01] profesora hedeńczuka nie ma czegoś takiego jak autentyczne przekonania [29:07] religijne te wyrażenia które sprawiają taką takie wrażenie [29:13] bycia jakiegoś wyrazem sformułowania przekonania religijnych [29:18] nie są autentycznymi przekonaniami tutaj [29:25] dyskwalifikuje wyrażenia typu właśnie Bóg istnieje Czy Bóg stworzył świat czy dusza ludzka jest nieśmiertelna jako bezsensowne [29:34] w tej racji iż występują w nich terminy które jego zdanie nie mają żadnego [29:40] empirycznego odniesienia a zanim przysłała właśnie wyrażenia języka [29:48] które nie mają żadnego empicznego odniesienia są pozbawione jakiegokolwiek [29:54] sensu tutaj można by się jednak dopytywać czy rzeczywiście jest [30:00] tak że że jakiegokolwiek innego oprócz propozycjonalnego sensu nie mają te [30:06] wyrażenia fakt że te wyrażenia są przecież używane są elementem [30:21] naszej codziennej praktyki językowej wydaje się sugerować że jakiś [30:28] sens oni mają jakąś one mają jakąś funkcję one pełnią Tym niemniej wydaje [30:35] się No jakby tych innych funkcji też nie uznawać głosząc że po prostu w przypadku tych wyrażeń mamy do czynienia No to przede [30:44] wszystkim z epistemologiczną mistyfikacją Czy są to wyrażenia które tylko Sprawiają wrażenie bycia z jakimiś twierdzeniami [30:52] zdaniami de facto i mi nie są ale też [30:59] tutaj się sugerować że też mają one że mamy tutaj do czynienia też z taką [31:07] funkcjonalną czy czy w ogóle semantyczną mistyfikacją to znaczy wydaje się że one [31:16] w jakiś sens mają podczas gdy zdaniem profesorańczuka jakiegokolwiek sensu One [31:21] nie mają takie są te zasadnicze stanowiska w [31:27] kwestii statusu epistemologicznego wyrażeń języka teologii w toku tutaj tego krótkiego przedwożenia zasygnalizowałem [31:37] jakieś swoje osobiste preferencje ale być może w dyskusji tutaj coś więcej [31:43] jeszcze uda nam się powiedzieć więc z mojej strony w tym momencie to tyle [31:50] jeśli tutaj byłyby jakieś pytania to [31:56] Spróbuję na nie odpowiedzieć dzięki Łukasz przede wszystkim Mam taką [32:01] prośbę bo tutaj się pojawiło właśnie pytanie żebyś to szybko dokładnie wyjaśnił Czym jest Inter subiektywizm Inter subiektywność tak czy tak [32:12] po prostu pytanie OK [32:18] ja tam Kiedy używałem te warunki racjonalności [32:24] Poznania Tak które w szczególności wiedza Naukowa wydaje się powinna spełniać to tam mówiłem o tym warunku intersubiektywnej [32:34] zrozumiałości i sprawdzalności tak Inter subiektywność odpowiadając na pytanie Co znaczy to [32:42] słowo można by się odwołać do do etymologii tak Inter czyli między [32:50] subiektu podmiot tak czyli tu chodzi o w przypadku interesu obiektywnej [32:56] zrozumiałości tak chodzi o to że jakieś Wyrażenie jest Inter subiektywnie [33:01] zrozumiałe jeśli jest zrozumiałe No nie tylko dla tego podmiotu który formuje [33:08] dane wyrażenie tak wypowiada czy czy zapisuje je ale też dla innych [33:15] podmiotów będących członkami danej społeczności językowych tak dalej jakieś powiedzmy wyrażenie na szczyt twierdzenie jest [33:24] Inter subiektywnie sprawdzalne jeśli jego wartość poznawcza może być sprawdzona Nie tylko przez przez podmiot który dane w twierdzenie formułuje ale [33:34] na potencjalnie przez powiedzmy każdego Każdy normalny to [33:40] Nazwijmy podmiot poznający każdego normalnego człowieka Oczywiście tutaj ktoś pyta czy [33:51] cóż to znaczy normalny człowiek tak czy normalny podmiot [34:02] analogię tutaj można powiedzieć tak jak się mówi na gruncie fizyki o warunkach normalnych prawda i mówi się że tam czyli [34:12] tak z tego co pamiętam określone ciśnienie temperatura tak składają się na te warunki normalne [34:21] Myślę że przez nogi można by też określić pewne warunki które muszą być spełnione aby ktoś jakiś człowiek mógł być uznany za normalny podmiot poznający [34:32] tak chyba poniekąd odpowiedziałeś na kolejne pytanie jak stanowisko profesorach chodeńczuka ma się do osobistych doświadczeń ludzi [34:41] na przykład doświadczeń dotyczących istnienia Boga tutaj jakby standardowa odpowiedź osób które [34:51] nie uznają tego typu świadectw jako przemawiających na rzecz [35:01] teologii jest nadana odpowiedź jest taka że te doświadczenia są wiążące jedynie [35:07] dla co najwyżej tak dla osób które chcą udziałem że nie są to [35:13] doświadczenia których mogłyby mieć udział inne osoby tak [35:27] Tutaj też jest [35:33] problem taki tak z doświadczeniami religijnymi bo [35:41] podobny argument można by Czy podobną krytykę formułować pod adresem [35:47] stwierdzenie introspekcjonistyczne i psychologii tak [35:54] nasze przeżycia na przykład emocjonalne tak jakieś ogólnie [36:02] stany umysłowe to są też czymś prywatnym do czego nie mają bezpośredniego dostępu [36:08] inne podmioty różnica jednak jaka Moim zdaniem zachodzi pomiędzy jakimś [36:13] przeżyciami psychicznymi z danymi to standardowymi tak a doświadczeniami religijnymi to [36:27] Wydaje mi się że jednak w przypadku psychicznych tutaj [36:33] być może jest to tylko różnica stopnia ale stopień uniwersalności czy powszechności tych tych przeżyć jest jednak większy i [36:44] też pewne prawidłowości z jakim mamy tutaj do czynienia [36:54] są są czym też jakby powszechniejszym Chodzi mi o to że [37:01] na podstawie też jakby porównywania osobistych przeżyć [37:11] Wydaje mi się że o wiele łatwiej jest jednak stwierdzić podobieństwo naszego wewnętrznego [37:18] doświadczenia No i jeszcze raz I wydaje mi się że też pewne prawidłowości [37:31] identyfikowane opisywane przez psychologię No są powszechniejsze [37:40] o wiele doświadczenie religijne wydaje mi się być jednak czymś o wiele bardziej [37:46] wyjątkowym i czymś takim poziomom nieregularnym znaczy [37:52] [Muzyka] Wydaje mi się że o wiele trudniej jest wywołać Jeśli w ogóle człowiek może wywołać tak [38:02] przez jakiś określone działania starania ze swej strony tak i o tyle też [38:09] jakby stanowi ono może mniej [38:18] jakieś takie przekonujące świadectwo jako uzasadnienie dla te [38:27] teologii No cóż to to jest w ogóle wydaje mi się dość skomplikowany temat [38:33] bo powiedzmy to pytanie o język teologii czy ma sens czy prowadził też do innego [38:40] pytania raczej wątpliwości która się bardzo często pojawia z nią stykamy się [38:46] na przykład prowadząc uczelnie teologiczną gdzie pojawia się wątpliwość [38:51] czy teologia w ogóle jest nauką teraz w świetle w świetle z tego sporo [38:59] osób szczególnie z takich kręgów do [Muzyka] [39:05] wiążących naukowość bardzo ściśle No Chociażby z takim typem badań występuje [39:12] w naukach przyrodniczych chociażby No odmawia takim dziedzinom jak teologia [39:18] ale nie tylko teologia No bo niektórym naukom społecznym miona nauki więc ten [39:24] spór nie dotyczył w zasadzie tylko języka aczkolwiek z tym językiem jest też bardzo mocno związany tak jak zauważyłam te podczas tej prezentacji I [39:36] tutaj były też reakcje naszych uczestników takie dość No właśnie ale [39:42] jak to prawda to bezsensowne na przykład Używałeś słów które w znaczeniu [39:48] potocznym są takie bardzo mocno pejoratywne prawda No bo jak ja mówię że [39:53] coś jest bez sensu no to że to jest w ogóle jakaś taka głupota i nie warto się tym zajmować więc może również z uwagi na to [40:03] [Muzyka] że wzbudziło takie reakcje No bo na co dzień no powiedzmy Tak nie wszyscy są [40:12] filozofami a nawet ci którzy są to i tak na co dzień pewne rzeczy rozumieją [40:18] sposób tak to znaczy się rozumieją odbierają w sposób taki bardzo potoczny możesz Spróbuj tak pokrótce powiedzieć co w tym języku [40:26] znowu będziemy takie trochę meta [40:32] odpowiedź robić co w tym języku którym się posługiwały oznacza na przykład [40:37] właśnie słowo bezzasadny bezsensowny [Muzyka] [40:44] O tak kiedy tam mówiłem o tej bezsensowności tak to przede wszystkim [40:49] tu chodziło o to że [Muzyka] ta Kwestia którą tutaj rozważałem tak dotyczyła przede wszystkim tego czym [40:58] wyrażania języka teologii mają ten tak zwany sens propozycjonalny czyli czy są [41:04] twierdzeniami które głoszą że coś istnieje czy też nie [41:11] istnieje tak że że zachodzą jakieś stany rzeczy czy też że nie zachodzą [41:19] jakieś stany rzeczy więc tu tego to jakby te rozważania przede [41:26] wszystkim [Muzyka] dotyczyły tak czy Innymi słowy czy wyrażenia [41:40] w sensie gramatycznym typu Bóg istnieje tak czy [41:49] Mówiąc najprościej czy one mówią coś o jakieś obiektywnej rzeczywistości tak [41:54] stwierdzają zachodzenia jakiegoś faktu [42:00] albo Bóg stworzył świat [42:05] ja tutaj znów może pozwolę sobie jakby swoje własne ujawnić troszkę [42:14] myśleniem może nie tyle przekonań to myślenie tak Ja powiem szczerze że z [42:20] biegiem lat jakby Czemu dawałem zresztą wyraz tutaj w trakcie naszych wystąpień [42:25] i spotkań spotkań w ramach West online w szczególności tutaj mógłbym przywołać [42:32] takie spotkanie z lipca 2020 roku Co możemy powiedzieć o Bogu gdzie tam taki [42:40] wystawiłem No w sumie autorskich koncept teologii afatycznej Chodzi mi o to że z [42:47] biegiem lat jakby Mam coraz większy dystans do teologii spekulatywnej takiej właśnie Filozoficzny teologii spekulatywnej [42:56] czyli do do prób powiedzenia czegoś o Bogu sformułowania jakichś twierdzeń dotyczących Boga natury Boga właśnie tych relacji pomiędzy Bogiem a światem [43:06] natomiast właśnie nie chciałbym tak całkiem [43:11] dyskwalifikować teologii Jak to [43:17] powiedzmy czynniki żeby nie mówić tego tak personalnie czyni to co ostatnie [43:22] stanowisko jakiekolwiek sensu odmawia wyrażeniem języka teologii [43:28] w większej mierze jakby widzę w tym czy dostrzegam [43:36] W wyrażeniach języka teologii ten inny taki sens Nie nie propozycjonalny tylko [43:41] raczej właśnie jakiś taki sens Powiedziałbym ten ekspresywny ekspresywny czy taki pragmatycznym powiedział czyli [43:54] na przykład dla mnie coraz większe nie że zdanie takie jak Bóg istnieje na [44:00] przykład jest wyrazem pewnej zasadniczej postawy wobec świata wobec życia postawy którą może właśnie trochę [44:09] językiem teologii psychologii właśnie można by wyrazić jako podstawowe [44:15] zaufanie Basic Trust tak to nawet są w psychologii się pojawia tak to jest Zresztą coś co się Psychologowie twierdzą coś co się kształtuje w ogóle [44:22] najwcześniejszym etapie naszego życia podstawowe zaufanie wobec świata wobec życia Tak czyli Innymi słowy mówiąc że że świat [44:34] ale też życie życie w ogóle nasze życie nie jest jakieś absurdem tak i [44:41] [Muzyka] tylko jakąś [44:47] No przerażającą historią właśnie nie zrozumiałą nadatek tylko że nawet jeśli jeśli nie jesteśmy w stanie [44:59] tych absurdalnych i przerażających momentów przeniknąć w danym momencie tak [45:04] swoją myślą to jednak mówiąc też cytowanym przeze mnie wcześniej już [45:10] słowami Juliany z Norwich ostatecznie wszystko będzie dobrze wszystko to będzie dobrze wszystko będzie dobrze Tak i dla mnie to jest ten taki [45:19] Powiedziałbym taki ekspresywny i pragmatyczny sens wyrażenia Bóg istnieje tak [45:31] weźmy to to zdanie dusza nie jest nieśmiertelna tak [45:36] znów co bardziej odchodzę od jakiegoś takiego propozycjonalnego rozumienia [45:42] tego zdania W sensie że to jest jakieś twierdzenie z zakresu antropologii mówiąc jakieś tam strukturze bytowej człowieka o tym że człowiek jest jakimś [45:52] tam złożeniem bytowym duszy ciała dla mnie coraz bardziej [45:57] jakby sens tego zdania Jest taki że że nasza indywidualność ma jakieś [46:05] takie nieprzemijające znaczenia Tak nawet jeśli to nie jest równoznaczne z [46:11] jakimiś wiecznym trwaniem po śmierci tak to to fakt że zaistnieliśmy wtedy zaistnieliśmy w tej konkretnej jednostkowej formie No nie jest czymś [46:21] nieistotnym bez znaczenia tylko To dobrze że że jesteś Joasiu Gacka tak [46:29] To dobrze że jesteś Łukasz i każdemu tutaj z osobna mógłbym powiedzieć tak że [46:35] to dobrze że jesteś i nawet jeśli cię kiedyś nie będzie to dobrze że byłaś i to jakby na wieki jakby coś znaczy tak taki jest dla mnie współcześnie obecnie [46:45] sens zdania istnieje dusza Nieśmy wtedy tak No ja tak taki jakby sens tutaj [46:51] wydobywam który mówię no nie sprowadza się do tych takich czy odbiegał tak Jakiś taki tradycyjnych teologicznych sensów właśnie tak [47:01] związanych właśnie z tymi teologicznymi spekulacjami to jest bardziej taki sens egzystencjalny taki też to takie pragmatyczny no i może trochę [47:09] psychologiczny tak [Muzyka] ale no nie dysk w Kanadzie No nie dyskwalifikowałbym tego typu wyrażeń [47:17] jako zupełnie pozbawionych sensu ale też coraz większym dystansem podchodzę do takiego właśnie poważnego traktowania tych wyrażeń jako właśnie jakiś takich [47:25] naukowych twierdzeń które też naukowymi metodami trzeba nie wiem badać uzasadniać mam coraz większe takie głębsze [47:34] mocniejsze poczucie że że to w ogóle jest jakiś nieporozumienie kiedy w ten sposób się podchodzi do do teologii tak no i to pytanie musiało paść przepraszam [47:43] bo właśnie przyszło po co zatem teologię ale właśnie ten sens praktyczny dla mnie [47:52] sensem jakby studiowania teologii jest to że jeszcze ja powtórzę zastrzeżenie [47:58] od którego zacząłem tak tutaj być może jeszcze trzeba by zaprosić kogoś jakiegoś rasowego teologa ale tego tej prawdziwej teologii tej objawionej [48:06] nadprzyrodzonej więc po pierwsze być może ktoś taki tutaj udzielili odpowiedzi ale też dla mnie sensem [48:15] Znaczy tak ja nie Studiowałem ale pracuję tak w [48:22] Ewangelii najwyższej szkoły teologicznej gdzie prowadzimy ten kierunek dla mnie sensem pracy Tam przynajmniej jako wykładowca jest spotkanie [48:31] spotkanie z osobami dla których te słowa te wyrażenia są [48:38] jako żywe i mają sens ale właśnie ten ten sens praktyczny egzystencjalny tak i na podstawie własnego doświadczenia muszę powiedzieć że to spotkanie jest No [48:49] jest poruszające jest ożywiające jest inspirujące tak [48:56] i taki ja sens wydobywam z pracy w charakterze wykładowcy na uczelni teologicznej mam nadzieję też że [49:08] że taki sens znajdują studiowaniu teologii nasi nasi studenci tak [49:16] dzisiaj mieliśmy kolejną obronę znaczy że studenci nie tylko przychodzą A co w [49:23] ciągu ostatnich tygodni trzecia już to znaczy że studenci nie tylko przychodzą do nas studiować Ale też kończą te studia [49:32] piszą pracę w których zawierają swoje własne przemyślenia Czasami właśnie [49:38] bardzo głęboko teologicznej pisane językiem teologii także przy okazji bardzo serdecznie [49:46] gratulujemy wszystkim tym którzy się ostatnio obronili bardzo się cieszymy Wiemy że to nie ostatnia obrona w tym roku także [49:56] No jest to dla nas też źródło ogromnej radości Łukaszu Bardzo bardzo ci dziękuję to rzeczywiście niezwykle interesujący [50:06] temat i na pewno w tak krótkim czasie trudna jest go rozwinąć na tyle żeby na [50:12] przykład no Podać właśnie więcej chociażby przykładów takich zdań które mogłyby [50:21] budzić z tego punktu widzenia różnego rodzaju może nie [50:27] tylko kontrowersje co właśnie wątpliwości aczkolwiek przedstawiłeś takie zdania które dla każdego dla chrześcijanina są teoretycznie powinny [50:37] być oczywiste prawda Bóg istnieje Bóg stworzył świat dusza ludzka jest [50:42] nieśmiertelna to nawet jest element prawd wiary w kościele rzymskokatolickim [50:49] chociażby ale myślę że to nie będzie nasze ostatnie spotkanie z językiem [50:57] teologicznym i z językiem w teologii zwłaszcza że szczególnie ci państwo z [51:03] państwa którzy interesują się w ogóle językiem jako taki czeka na państwa bardzo miła niespodzianka już niedługo ukaże się [51:11] kolejny Tom teologika wratislawiesa naszego wydawnictwa naukowego i on będzie w całości poświęcony właśnie językowi [51:21] Łukaszu czy mógłbyś coś więcej na ten temat powiedzieć bo ty jesteś jakby [51:26] głównym redaktorem i spirytusmowym z tego tomu kolejny 16 Tom naszego [51:33] uczelnionego rocznika temat numeru jest właśnie język w [51:39] teologii to stosunkowo jest ujęte w nawias więc można to też czytać jako język teologii i zapowiada się rzeczywiście bardzo [51:48] interesująco 10 artykułów w których może nie będę tutaj aktorów co jeszcze zdradzał ale tak ogólnie [51:57] kilka tematów przynajmniej przywołam więc na przykład język w teologii ekumenicznej dalej [52:09] Artykuł dotyczący zjawiska ekskluzywizmu językowego w środowiskach [52:15] ewangelikalnych nie będę zdradzał [52:20] nazwiska autorki tego artykułu ale na przykład język [52:27] współczesnej architektury sakralnej na przykładzie dosyć kontrowersyjnej realizacji kościoła pod wezwaniem Najświętszego [52:35] Serca Jezusa w Monachium wybudowanego w 2000 roku tak ale też na przykład artykuł poświęcony językowym opisom [52:45] doświadczenia mistyczne Mistycznego Apostoła Pawła [52:52] w listach pawłowych czy też bardzo ciekawy artykuł [53:00] poświęcony analizie Takiej w sumie lingwistycznej ale też teologicznej analizie Kazań zebranych w pustylli kobiet jest to [53:10] bardzo ciekawy Tom zbierający 90 Kazań na wszystkie [53:16] niedziele i święta autorstwa kobiet właśnie tak i będzie osobny [53:23] artykuł poświęcony temu tomowi czy też artykuł poświęcony [53:29] współczesnemu sposobowi rozumienia czy też nie rozumienia pojęcia zasługa które [53:36] też wydaje się być jednym z takich ważnych pojęć teologicznych No i już teraz Zapraszam wszystkich zainteresowanych do lektury tego [53:43] ciekawego jak mi się wydaje numeru naszego rocznika [53:49] Łukasz mraz jeszcze ci dziękuję A państwa Zapraszam za tydzień i tak [53:54] szczerze powiedziawszy Kiedy miałam zapowiadać tą za spotkanie za tydzień prawie 9 miesięcy od 24 lutego czasu po [54:05] rosyjska agresja na Ukrainę Ukraińcy Dzięki ich chronizmowi i zaangażowaniu ta wojna która miała trwać [54:15] według agresora kilka dni trwa tyle ile trwa ona byłoby Niemożliwe to zaangażowanie ten heroizm bez takiej bardzo konkretnej [54:26] pomocy oczywiście świadczonej przez państwa i przez organizacje międzynarodowe ale też przez zwykłych ludzi którzy albo przyjmowali przyjmują [54:36] do tej pory u siebie w uchodźców zapewniając spokój dłuższy tym którzy walczą albo tam na miejscu i coraz częściej tak się dzieje tam na miejscu w [54:48] Ukrainie pomagać właśnie z takimi osobami które pomagają na różne sposoby które od [54:58] tych kilku miesięcy są bardzo zaangażowane więc wsparcie kierowani pobudkami właśnie chrześcijańskimi takim chrześcijańskim przesłaniem mięśnia [55:07] pomocy w niedoli wspieraniem niesprawiedliwie traktowanych traktowania życia naszymi gośćmi będą właśnie takie osoby [55:17] i to będą nasi studenci a także pastora Radosław grygoruk z kościoła do rok [55:23] który we współpracy między innymi zwst organizuje różnego rodzaju pomoc [55:29] zarówno tutaj we Wrocławiu na miejscu jak i bezpośrednio Ukrainie [55:36] także Dziękuję państwu bardzo dziękuję tobie raz jeszcze Łukasz Dziękuję bardzo --- Przygotowane przez: mgr Joanna Gacka Kontakt: j.gacka@ewst.pl