TRANSKRYPCJA: "Alef, Bet języka hebrajskiego | EWST online" Data publikacji: 04.02.2022 Długość: 01:16:32 --- [0:00] z język hebrajski łatwy wybór święty śmietniku żywy czy martwy [0:00] z język hebrajski łatwy wybór święty śmietniku żywy czy martwy [0:09] ruchu i [0:21] Słuchaj Dobry wieczór państwu jest wtorek 19:00 [0:27] rozpoczynamy WSP online a dzisiaj będziemy [0:33] mówić chyba niedługo po polsku być może nie po hebrajsku bo jedno spotkanie na [0:41] pewno nie wystarczy na to żeby rozmawiać czytać języku hebrajskim [0:47] ale czegoś o języku hebrajskim się dowiemy na Bliski Wschód śladami mogły [0:54] pisma starożytnych Hebrajczyków zabierze nas Izabela Bączkowska która [1:01] jest wykładowczyni uwl WSP właśnie między innymi języka polskiego ale też [1:07] organizuje edukacyjne podróże między innymi właśnie do Izraela i za zapraszam [1:15] Dziękuję Dobry wieczór cisza z naszego dzisiejszego spotkania [1:21] zatytułowane jest ono ale wręcz hebrajskiego i [1:28] biega się wspominała opowiemy sobie o podstawach języka ale też Albert to [1:35] oznacza po prostu alfabet opowiemy sobie o alfabecie to jest takie najbardziej dosłowne rozumienie naszego tytułu ale też posiada ono podobnie jak w [1:44] języku polskim znaczenie przenośne ale bez liter alfabetu czyli oznacza to po [1:51] prostu ABC danej dziedziny czyli opowiemy sobie o ABC hebrajskiego czyli [1:57] przekażę państwu są podstawową wiedzę na temat języka hebrajskiego zatem nie [2:04] przedłużając przechodzimy do rzeczy jak każde spotkanie [2:10] lubię rozpoczynać cytatem z autorytetu w danej dziedzinie [2:16] i dzisiaj też Tak wiem przedstawię państwu pewną refleksję [2:21] znanego filozofa języka Kłapouchy pomysł jedną nogę i [2:28] machnąć strony prosiaczka jutro że kłapoucha lub kiedyś musiały potrzebna [2:35] poniżej by zobaczyć cokolwiek robi szepnij na ziemi leżały trzy patyki [2:42] które pachołki papryka 2 dni spotykały się ze sobą biednym końcu rozchodziły [2:48] drugi przypadek na rok powszechna tam by pomyślał że może to jakaś Waka [2:57] eh połóż zaczął znowu zapytał Kłapouchy wciąż patrząc na swoje [3:04] patyki po łóżku i właśnie wiesz co to jest [3:09] nie tak to jest A o że ktoś i nie o tylko wsparcie wokół [3:19] surowo przyszyli słyszysz albo może ci się zdaje że masz więcej wykształcenia [3:24] Krzysia tak nie poprawił się bardzo szybko i [3:29] powiedział że to jest A to jest A chyba że pytasz na imprezie [3:38] był przecież to oznacza [3:47] wykształcenie oznacza ani ty ani nie macie pojęcia [3:55] Rozumiem że my wszyscy należymy do grona tych wykształconych Posługujemy się na [4:03] co dzień tym wielkim dobrem jakim jest alfabet ale myślę że nie myślimy o tym w [4:13] jaki sposób Gdzie Kiedy powstał i Chciałbym troszeczkę o tym państwu [4:20] opowiedzieć zaczynamy ale hebrajskiego a tutaj mamy wielkie i wspaniałe a Otóż [4:29] wszystko dzieje się na Bliskim Wschodzie tak to są dzisiejsze obszary Egiptu [4:37] Syria Izrael Irak Iran [4:42] a starożytności tak mamy tutaj Egipt państwo petycję w różnych okresach różne [4:49] państwa cały ten rejon Mezopotamii tak Babilonie i Asyrii państwo hetyckie czy później ze wschodu z terenów dzisiejszego Iranu [5:00] zapomnieli Persowie i stworzyli ogromne Imperium później pojawili się Kolejni [5:06] historii Grecji tak ale my sięgamy do czasów kiedy tym terenem badanie [5:11] edycjami przenosimy na Bliski Wschód jakiś 4000 lat musimy pokonać Znajdujemy się w drugim tysiącleciu przed naszą erą [5:24] wtedy właśnie pojawił się wielki wynalazek wspaniały wynalazek ludzkości [5:31] jakim jest alfabet jak do tego doszło Otóż by drugim tysiącleciu [5:38] Półwysep Synaj został odbity przez Egipcjan i wtedy nastąpiło dosyć [5:44] Dramatyczny zderzenie kultur ponieważ ludy semickie [5:50] zetknęły się z wynalazkiem egipskim czyli z pismem hieroglificznym [5:56] a który na tym etapie było takim pismem logo fonetycznej czyli częściowo [6:02] posługiwano się obrazkami na odzwierciedlenie danych obiektów rzeczywistości a częściowo też rozwinął się za zapis niektórych [6:15] dźwięków czyli oddzielone było przedmioty albo dźwięki [6:20] ale i tak cały system obejmował kilka tysięcy na kurz [6:27] i semici zamieszkujący tereny półwyspu malajskiego [6:33] wpadli na taki ciekawy pomysł aby zastosować [6:38] egipskie znaczki do zapisu dźwięków z ich języka i [6:48] zasada którą się posługiwali to jest zasada antropiczna [6:53] czyli przy porządkowali damy dźwięk do literek na przykład [7:03] słowo a Ale ptaki mamy Lotos nice konwersje [7:09] literę f która jest obecna jak już wiemy również [7:14] obecnie w alfabecie hebrajskim ruchu i obrazek [7:21] egipskich głowy w bólu w języku obecnie hebrajskim ale też to [7:30] semickim to jest ale tak i rozpoczyna się od tego dźwięku [7:36] A czyli tak oznaczono pierwszą literę a [7:41] następnie mamy Bed oznacza dom więc mamy znaczek domu ale [7:48] równocześnie oznacza to dźwięk by i tak dalej taki w ten sposób zamiast kilku [7:56] tysięcy znaków otrzymujemy tych znaków około 30 którym [8:02] jesteśmy już w stanie zapisać praktycznie wszystko co chcemy [8:09] w ten sposób poprzez zderzenie kultur tak zmiany [8:16] sytuacji powst to niesamowity wynalazek jakim jest [8:21] al-hamad możemy sobie porównać do wynalezienia ruchomej czcionki przez Gutenberga tak jak wcześniej [8:31] żeby wydrukować książkę bo trzeba było zrobić [8:38] całe strony matryc tak później Wystarczyło tylko robić pojedyncze [8:45] litery i odpowiednio je składać aby móc drukować książki jak wiemy jak bardzo [8:51] Przyczyniło się to do rozwoju druku rozwoju piśmiennictwa wydawano całe mnóstwo książek to wcześniej ze względu na [9:00] koszty było niemożliwe tak tutaj podobnie wynalazek alfabetu znacznie [9:06] przyczynił się do rozwoju blizna zapisywać więcej niż wcześniej [9:13] Oczywiście ciągle jesteśmy w czasach Kultury ul Hej gdzie główną formą [9:19] przekazu był przekaz ustny było dosyć opowieści śpiewanie pieśni opowiadanie pierwszych natomiast zdecydowanie [9:30] ułatwiło to zapisy tych rzeczy tych elementów które [9:36] powinny być zapisane a także chciałabym żeby państwo docenili [9:42] niesamowity wynalazek naklejamy zestawienie [9:48] kolejnych alfabet alfabet rosyjski z którego później znaczy zaczęły się [9:55] upraszczać coraz bardziej symboliczną jak widać tutaj formę przejmować czy wyłonił się alfabet fenicki [10:04] tutaj wszystko to sobie dom jakiego drzewa genealogicznego prefabetu [10:11] Może to będzie ułatwić sobie wyobrazić czyli Tutaj mamy ten produkt z [10:18] wyłonił się fenicki tutaj są odgałęzienia na przykład ugarycki jest [10:23] takim ciekawym zjawiskiem bo był to swego rodzaju alfabet bardziej [10:30] takie pismo sylabiczne zapisy zapisane pismem klinowym także taka pewna odmiana [10:37] sobie to ale w prostej linii tak tutaj mamy feministki z którego wyłonił się grecki ale z którego też mamy starohebrajski [10:49] aramejski i starohebrajski go mamy kolejną [10:56] samarytański także taki sposób wygląda tutaj drzewo [11:02] alfabet Cookie także tak teraz pojawia się pytanie kiedy faktycznie [11:08] użyto tego wynalazku do zapisania czegokolwiek [11:13] i oczywiście tak naprawdę nie wiemy to co wiemy nie wiem że mamy najstarszą do [11:21] tej pory odnaleziono inskrypcję z drugiego Tysiąclecia jak [11:26] 1900 rok około przed naszą erą i to jest właśnie inskrypcja z okolic rabbit.pl każdym na Półwyspie synajski tutaj właśnie [11:37] mamy to miejsce Egipcjanie zajęli Półwysep Synaj mili [11:44] swojego kopalnie turkusów w okolicach pachwiny na terenach późniejszego Izraela kopalnie miedzi [11:54] także Dlatego też był to taki [12:00] konseko których wartości było wbić dlatego też Egipcjanie zajęli Półwysep [12:07] Malajski i bardzo pilnowali żeby te tereny kontrolować i tutaj właśnie [12:15] wybudowano była wielka świątynia ważne miejsce kultu bogini hathor [12:21] mobilności radości życia rodzinnego i tutaj znaleziono pierwszą [12:28] inskrypcję wyglądała gdzie odkrytą faktycznie [12:37] zapis z liter konkretnych tak nie Tylko znaków [12:42] graficznych ale faktycznie liter rzec na początku 20 wieku dokonali tego [12:51] odkrycia kilkanaście lat temu czy tak czekać na rozszyfrowanie znaczenia tego napisu i napis tym głosi laba lat czyli dla pani [13:05] dla pani czyli dla tej domyślnie bogini hathor właśnie taki [13:12] jest nasz pierwszy zapis alfabetyczny krótki bardzo o Tym niemniej istotny [13:23] aktor Widzieliśmy jak alfabetycznie rozwijały czy jeszcze raz jesteśmy tutaj drugi tysiącleci mamy ten prostu kananejski alfabet z niego fenicki z [13:32] niego starohebrajski i też później Grecji i wszystkie kolejne alfabety od [13:41] niego właśnie pochodzą w tym również i nasz także bardzo możemy posługiwać się [13:47] pismem alfabetycznym i uczymy sie tylko kilkudziesięciu znaków [13:54] zawdzięczamy starożytnym sanitom tak wyglądał alfabet starohebrajski [13:59] posługiwano się Neil pod koniec drugiego Tysiąclecia [14:05] aż do czasu rozwinięcia klasycznego rozwinięcia się klasycznego hebrajskiego [14:10] widzimy że już nie są to takie bardzo bliskie [14:18] geograficznym odzwierciedlający hieroglify tak jak widzieliśmy to wcześniej w tym ale o hebrajskiej czy [14:26] profesjonalizm natomiast ona już ulegają [14:32] uproszczeniem i takim pismem zapisane są najstarsze dostępne nam które znamy [14:41] które zostały odkryte teksty w języku hebrajskim [14:47] później w ósmym wieku [14:53] pod wpływem odbojów asyryjskich taka seria była w tym czasie główną potęgą na Bliskim [15:02] Wschodzie i pod wpływem też aramejskiego przekształconą [15:11] alfabet starohebrajski tak zwane pismo kwadratowe ostateczna reforma [15:18] będą nastąpiła zakaz zdradzał już po powrocie z niewoli babilońskiej Ale początki tych zmian sięgają już ósmego wieku przed naszą erą tak a ostatecznie [15:30] to pismo zostało wprowadzone jako to jedyne właściwe i wszystkie teksty [15:37] były tym starotestamentowe były te tym pismem przepisywane zaczęło się to już w szóstym wieku po powrocie z niewoli [15:48] babilońskiej taki Tak wygląda i w kwadratowy widzimy skąd ta nazwa ponieważ wszystkie te litery można wpisać [15:57] w kwadrat także łatwo też nauczyć się stosunkowo szybko muszę nauczyć się [16:06] pisać stosując kratki patrząc na wielkości liter jak one się [16:15] odpowiednich mieszczą Jeśli mają państwo ochotę rzeczywiście nauczyć się pisać to zapraszam do PWST na zajęcia hebrajskiego ciekawą cechą [16:27] alfabetu hebrajskiego jest to że Każdej literze odpowiada wartość liczbowa [16:36] pogrzeb ale w Pierwsza litera test 1b 2-gim 3-4 [16:44] i tak dalej aż dostaw napis ostatnią literą alfabetu [16:49] której dochodzimy do liczby 400 później mamy jeszcze 5 liter końcowych [16:57] I5 forum końcowych które zapisywane są inaczej na końcach draski [17:05] pierwsza literka to jest haft i To jest końcowa [17:11] także tutaj litery a później mamy literę N [17:18] forma końcowa mem tak końca albo męski kwit mamy Nun czyli n [17:28] końcowe końcowe końcowe całe tutaj całych [17:36] inne symbol graficzny jednoliterowe zstępuje [17:41] na początku słowa i w środku innych Jednak łańcuch w pięciu przypadkach [17:47] podobne zjawisko mamy też w grece jak u nas przyzwyczajeni tego Jesteśmy [17:53] zupełnie zwyczajnie inne symbole graficzne stosujemy jeśli [18:00] dany wyraz rozpoczyna zdanie Pierwsza litera jeszcze dobra zadaniu [18:06] posiadanie symbol graficzny wielka litera nazwy własnej dalej tutaj dzieje się to samo fotograficzny [18:18] Witam dziś z na końcu słuchasz teraz wartości liczbowe oczywiście na [18:24] bazie tego że o danym literą odpowiadają [18:30] poszczególne wartości liczbowe rozwinął się system odczytywania tekstu zwanego [18:35] natrium kiedy poszukujesz ich pewnych podobieństw wyliczając wartość danych słów o tym opowiadać opowiadałam troszeczkę też w [18:47] poprzednim wykładzie mówiąc o świecie chanuka to co tutaj [18:53] widzimy to jest jedna z 350 tabliczek glinianych [18:58] odnalezionych w telemar na [19:03] i jest tabliczki są zapisem korespondencji [19:09] faraonów i urzędników egipskich z przedstawicielami podbitych krajów na [19:16] arenie kanalu kilku Bliskiego Wschodu w czasie kiedy [19:22] Imperium egipskie było dość potężne i panowało na obszarze Bliskiego Wschodu a [19:29] teraz głównie wiek 14 przed naszą erą tutaj ta korespondencja [19:35] widzimy że odbywa się zapis jest pismem klinowym [19:42] języku akademickim to co Znajdujemy się chodzi o interesujące nas please no tutaj alfabetyczne to zapisy nazw własnych [19:53] danego rejonu tak to są pojedyncze słowa [20:00] które udało się przeczytać z niektórych z tych 350 tabliczek Tak możemy sobie [20:07] wyobrazić jest ogromna praca żeby to wszystko odszyfrować tak raz znaleźć 2 [20:15] odczytać it są najstarsze zapisy jakie mamy starą [20:22] hebrajskim Kolejnym ważnym zapisem jest coś co czyni nazywają kalendarzem [20:29] Gessler jaki widzimy patrzeć że mamy to zapis właśnie w tym [20:38] ale o hebrajski symbole takie jeszcze nie jest to pismo kwadratowe tylko to [20:45] wcześniejsze które już tam uszczęśliwi widzieli na tych zestawieniach którego [20:51] które państwo pokazywało tak tak to nie jest to jest oczywiście [20:57] replika oryginału schowany jest w ogóle bo odkrycia dokonano za czasów panowania [21:09] Turków na terenie Imperium Osmańskiego i dla obecnego Izraela i samochód [21:18] odkrycie tabliczka powędrowała do Istambułu już i tam pozostaje [21:25] Natomiast tutaj mamy faktycznie Burger taką replikę [21:31] tego tekstu tutaj wygląda tekst zapisany może przytoczę co [21:39] tam co tam jest napisane tak powinniście znaczenie tego tekstu jest dyskutowane [21:48] przez uczonych a tekst brzmi tak [21:54] miesiąc są miesiące żniw są miesiące siania są miesiące późnego wzrostu są [22:02] miesiące ścinania lnu są miesiące z nich jęczmienia jest miesiąc [22:14] żniw miesiąc miar jest miesiąc przycinania [22:21] jest miesiąc owoców lata a wiesz taki [22:30] pytanie jakie znaczenie jest faktycznie tego tekstu Dlaczego akurat te rzeczy [22:35] zostało opisane tak Jeśli bym miał to być Faktycznie kalendarz do czynności [22:42] rolnicze nie są opisywane po kolei tak mamy zbieranie przet sianiem [22:48] wydaje się w ten sposób najwięcej badaczy myśli że [22:54] jest to sprawka Pisarska to nazwisko imię które ktoś tutaj pojawia na koniec tak należy do pisarza który [23:07] wykonywał to ćwiczenie wejść tutaj mamy właśnie jego imię tak mamy nasz alef-bet [23:16] J b&b ja zobaczmy czy uda nam się to zobaczyć [23:25] jeśli chodzi o Paleo hebrajski tak tutaj mamy ale mamy Bed [23:37] tutaj mamy he [23:44] dla porównania tutaj właśnie kwadratowe pierwszy rzut oka wydają się podobne ale [23:53] sobie dłużej patrzymy to zaczynamy dostrzegać tutaj pewne wspólne cechy [24:00] jak ten pochodzi z 10 wieku przed naszą erą i to jest najstarszy [24:08] większy i tekst jaki mamy Poza Biblią hebrajską najstarsz [24:18] dotyczące stanu hebrajskiego w zakresie w tym zapisie też starą hebrajskim albo [24:26] colę obraz kim wcześniejsze na tablecie Zanim jeszcze Osiągnęliśmy wynalazek tego pisma opuszczonego [24:34] kwadratowego Czyli mamy tą instrukcję jeszcze raz tam zupełnie pierwsza [24:41] jakakolwiek alfabetyczna pochodzi z drugiego Tysiąclecia stanie skrypt jest [24:46] rabbit rabala dla pani bardzo krótkie dwa słowa jedno słowo w zasadzie w tym [24:55] roku semickim tutaj już mamy ten zapis bardziej rozbudowany tak to jest [25:02] 50 przed naszą erą i tu mamy zapis starohebrajski tym [25:08] starym rajskim alfabecie hebrajskim języku tu mamy jeszcze Oczywiście mamy cały [25:18] ruchu i korpus Starego Testamentu Biblii hebrajskiej [25:25] z tym że jeśli chodzi o faktycznie dostępne nam teksty to one są dużo [25:32] młodsze niż ich oryginały domyślamy się że muszę musiały istnieć [25:41] wcześniejsze egzemplarze song szczególnych książki fragmentów natomiast [25:52] najstarsze jakimi dysponujemy to są teksty które zostały odkryte i zwoje z [25:59] Biblii hebrajskiej które zostały odkryte w górę i które pochodzą [26:04] z najstarszych drugiego wieku przed naszą erą jeśli weźmiemy pod uwagę że [26:13] sama Wybrańska teksty zaczęły powstawać formą się tak to najwcześniejsze [26:20] datowanie możemy przypuszczać B12 to oczywiście nie mam zgody uczonych co do [26:26] tego tak między dwunastym a drugim wiekiem właśnie te najpóźniejsze utwory [26:33] mogą powstawać w zależności od przyjętych opcji edytowania tak także nie mamy tych najwcześniejszych ale myśląc kategoriami takim już bardziej [26:47] całościowymi ta odległość pomiędzy wstawaniem tekstu a tymi egzemplarzami [26:53] tekstu który mamy nie jest aż tak ogromna a zawdzięczamy to odkryciu z [26:59] qumran w 1947 roku pierwszy pierwszy rozwoju który to później [27:07] 48 była wojna o wyzwolenie państwo Izrael i dalej postępować z [27:18] świętych jak w tej chwili jest też mnóstwo oczywiście sensacyjny doniesień różnych teorii wokół Wokół tego krycia w tej chwili [27:29] jest ciekawe większość tej kolekcji z nad morza martwego jest realizowana i [27:37] jest w otwartym dostępnej można sobie wpisać hasło w wyszukiwarkę decyzji Scrolls i zostaniemy przeniesieni do biblioteki [27:48] tych zwojów Gdzie możemy sobie obejrzeć wirtualnie bardzo dokładnie jak one [27:55] wyglądało także zachęcamy do takiego ćwiczenia [28:01] bardzo bardzo ciekawe tutaj widzimy Zbiór psalmów [28:06] mojego odkryciu możemy widzieć w jakim stanie były te teksty tak to jest jeden też z większych fragment fragment całość owych [28:19] niektóre były zupełnie mikroskopijne także Oczywiście najpierw [28:25] opracowano te dłuższe lepiej zachowane teksty i później zajęto się tymi [28:31] mniejszymi fragmentami tak także w tej chwili większość już tych tekstów jest [28:37] dobrze opracowana i dostępna można z nich korzystać największy skarb tutaj [28:44] pokazuje zbój Księgi Izajasza i to jest najlepiej zachowany tekst cały [28:55] swój ma 7 metrów i fragmenty tego rozwoju można oglądać [29:05] są wystawiane różne w sanktuarium księgi w muzeum Izraela w [29:15] Jerozolimie na specjalnie zbudowanym w budynku gdzie mój odpowiednia wilgotność temperaturę i tak dalej do [29:23] przechowywania tych zborów teraz chciałabym przejść do omówienia [29:28] samego języka hebrajskiego także powiedzieliśmy już sobie ale w tym [29:34] dosłownym rozumieniu alfabet o alfabecie i rozwoju pisma teraz przejdziemy do [29:39] alef-bet i podstaw języka hebrajskiego kilku państwu pokazać gdzie znajduje się [29:46] jeśli chodzi o języki semickie główne grupy i z chińską [29:52] tybetańskie indoeuropejskie są wszystkie nasze znane nam [29:59] zazwyczaj tutaj w tym okręgu poruszamy tych się uczymy i mam tą wielką grupę [30:04] języków azjatyckich wcześniej zwanych Chomika semickim I tak obejmują one Azja [30:09] Zachodnia i całą Afrykę Północną tak tutaj 6 Siedzimy sobie gdzie to [30:16] wśród nich ruchu mamy [30:23] nasz hebrajski Czyli mamy tak języki semickie aby cała duża grupa która [30:31] dzieli się na wschodnie Zachodnie to śledząc nasz hebrajski Gdzie się znajduje znajduje się w tej rodzinie języków semickich zachodnich dokładniej [30:40] północno-zachodnich Kanaryjskich razem z nickim tutaj mamy hebrajski jak [30:48] możesz zwrócić uwagę że stosunkowo bliskie pokrewieństwo łączy hebrajski z Arabskim i aramejski jest taka informacja do której będziemy wracać [30:58] mówiąc o dalszej historii hebrajskiego [31:05] i języki semickie posiadają pewne wspólne [31:10] cechy Jakie są cechy tak jak pokazywałam [31:16] wcześniej alfabet gdy zauważyli państwo zapewne że [31:22] alfabety składało się z samych spółgłosek także języki [31:30] spółgłoskowe oczywiście samogłoski też występują ale zapis jest spółgłoskowy i [31:39] użytkownicy Tych języków wykonując native speakerzy nie potrzebują [31:48] samogłosek żeby odczytywać teksty także we współczesnym Rajski na przykład nie [31:56] zapisuje się w tekstach samogłosek samogłosek uczą się dzieci w szkole kiedy zaczynają uczyć się czytać [32:05] samogłoskami oznaczony jest tekst Biblii hebrajskiej [32:10] natomiast wszystkie inne teksty drukowane są bez samogłosek i są one [32:15] zupełnie czytelne z dalej kolejna cecha [32:24] podstawowe takie znaczenie słów kryje się strój spółgłoskowych rdzeniach od [32:32] których wywodzą się poszczególne wyrazy tak czyli mamy [32:40] na przykład słowo ta wpisać jako tego będziemy dalej [32:48] mieli pisarza przybory do pisania i tak dalej i tak dalej tak także to jest kolejna cecha [33:00] języków semickich następnie nie występują w nich czasy [33:07] gramatyczne jeśli chodzi o system czasownik czasownikowy tak użytkownicy zmieści skupiają się na [33:16] aspektach musi niekoniecznie na czasie wykonania to jest dla nich wtórne także bardziej nasilone czynność dokonana czyli [33:29] dokonana i Jaki jaki jest jej aspektach czynność intensywna to jest czynności [33:37] przyczynowa tak czy podkreślane jest skutek danego działania a niekoniecznie czas gramatyczny czy to musi czas przeszły [33:47] teraźniejszy przyszły a także w inny sposób orientujemy się w tym [33:53] kiedy dana czynność była wykonywana właśnie badając aspekty tych czynności [34:02] są takie podstawowe cechy wspólne języku niemieckim które też odróżniają [34:12] je od języków europejskich No i oczywiście charakterystyczne dla danej [34:18] zegarki gdzieś hebrajski alfabety tak i zapis od prawej do lewej większość [34:27] chociaż nie we wszystkich językach semickich tak to wygląda dobrze [34:33] Czyli idziemy sobie dalej czy znamy już podstawowe cechy polskiego jako języka polskiego wiemy gdzie całej tej wielkiej rodzinie się [34:44] znajduje teraz chciałabym powiedzieć o kilku etapach rozwoju języka [34:49] powiedzieliśmy sobie że mieliśmy mamy ten etap stara hebrajskiego szedł [34:55] biblijnego taki z tego czasu mamy w zasadzie te drobne elementy tej [35:01] korespondencji z amarna tak mamy już z przed istniejących dostępnych nam egzemplarzy [35:12] Biblii hebrajskiej mamy zapisy z kalendarza z SRK inskrypcji także to [35:18] niewiele tego materiału dotyczącego stara hebrajskiego później mamy cały [35:24] wielki długi czas hebrajskiego klasycznego albo hebrajskiego biblijnego [35:31] jakąś i mówi czyli tego języka którymś z zapisana deska on oczywiście też nie [35:38] jest jednorodny wyróżniamy właśnie najstarszy najstarszy teksty [35:47] Użyj z czasów sprzed niewoli więc czasów niewoli babilońskiej ponieważ [35:53] babilońskiej wyróżniamy później wpływy też aramejskie wpływy perskie [35:59] tak temat szerzej rozwinąć to potrzebowalibyśmy kolejnego wykładu [36:06] jeszcze słów kilka o współczesnych Także mamy ten etap hebrajskiego biblijnego [36:14] później taki standardowy hi indyka hebrajskiego mamy też do czynienia z [36:21] hebrajskim tak zwanymi szymańskim czyli hebrajskim miszny [36:26] czyli komentarza do tory adres język mieszany język Później Mary [36:35] niż Neymara razem tworzą słynny tam od tak to jest pierwsze wieki naszej ery [36:43] ruchu i później od tego do 12 wieku mamy też bardzo ważny etap rozwoju [36:50] hebrajskiego średniowiecznego jakim języku mówią że tutaj cały czas się rozwija ale rozwija się jako wpisano [37:00] utworów religijnych język Biblii i wy komentarze do Biblii [37:07] modlitwy i z tekstów filozoficznych średniowieczu [37:13] Natomiast jako język mówiony tak i późniejszą datę jaką uczelni podają [37:20] kiedy hebrajski przestał być używany jako język powszechnych wszystko wyszedł z powszechnego użycia to jest drugi wiek [37:30] naszej ery tego czasu był tylko językiem liturgii językiem modlitwy językiem [37:38] rozważań filozoficznych natomiast nie był językiem którym mówili Żydzi [37:46] Who I tutaj dochodzimy do ostatniego etapu rozwoju języka hebrajskiego [37:56] to jest współczesny tutaj mamy bardzo szybko historie [38:04] niektórzy zna językoznawcy mają wątpliwości co do tego czy [38:10] język który mówi się Izraelu obecnie czy można go nazwać [38:17] hebrajski ruch jest taki językoznawca nazywa się Gila zuckerman [38:25] albo zukerman który twierdzi że tak prowokacyjnie stawiam tezę że nie jest [38:33] izraelski natomiast [38:38] atrakcyjnie tak konsensus jest taki że mówi się o współczesnym hebrajskim [38:43] którym nazywa się ewel0na Kuba urodził się w [38:58] 1858 roku jako Lazer perelman pochodził z bardzo religijnej rodziny [39:06] od najmłodszych lat pewne rzeczy szkołę dla najmłodszych [39:12] dzieci uczą się hebrajskiego i tam już dostrzeżono w nim wielki potencjał [39:18] głuche skończył ten Heather normalnie dzieci tam uczą się do 8 9 10 roku życia [39:26] on już te podstawy języka hebrajskiego przyswoił sobie miał 3 lata Za późno już [39:34] wtedy studiować kolejny etap właśnie liczne gwareksm czyli studia talmudyczne [39:41] żeby bardzo szybko zdają sobie wiedzą wiedzą że jest geniuszem [39:47] niestety kiedy miał lat 7 zmarłego uciec i [39:56] na jego utrzymanie zaczął ułożyć danego dowiesz ale pod skrzydła [40:04] trochę lepiej usytuowanego krewnego który przez jakiś czas utrzymywał [40:12] eliezera i płacił za za jego edukację [40:18] do czasu jak dowiedział się że [40:24] eliezer zamiast studiować Talmud albo oprócz studiowania Talmudu czyta również tak zwane [40:34] zewnętrzne książki 18 19 wiek to jest czas żydowskiego [40:41] Oświecenia żydowskiego skali czas pewnego też ożywienia języka hebrajskiego Zaczęto [40:49] eksperymentować z językiem w taki sposób że tłumaczono literaturę powszechną na język hebrajski [40:58] próba ożywienia tego języka nie w mowie ale w piśmie i książka którą udaje mnie [41:06] czytał mały Lazer to był Robinson Crusoe [41:12] ale i krewny który go miał [41:19] stwierdził że nie będzie ktoś taki mieszkał pobiegł dachem i z chwili na [41:25] chwilę wyrzucił razera od siebie z domu także rozpoczął w wieku lat 14 swoją wędrówkę [41:36] przez ówczesne Imperium rosyjskie aż dotarł do domu [41:43] bogatego wytwórcy alkoholu i handlarze alkoholu [41:51] o nazwisku ją nas który przyjął pod swój dach po rozmowie z reżyserem szybko zorientował się że ma do [42:01] czynienia z bardzo inteligentnym młodym człowiekiem na tyle umierającym że [42:07] przyjął go pod swój dach poprosił swoją córkę [42:12] wyborem aby Uczyłam go języków [42:18] ponieważ Lazer oprócz jeździsz rosyjskiego i [42:23] hebrajskiego nie znał innych języków także uczył się [42:28] w domu Janasa niemieckiego francuskiego [42:35] i pomagała mu w tym Deborah i to był początek [42:40] ich znajomości i jak się dowiemy później również początek wielkiej miłości która [42:50] doprowadziła do małżeństwa także wieser poprosił o rękę wybory otrzymał zgodę i ojca [43:04] ale że był to człowiek bardzo zapobiegliwy wysłał najpierw [43:10] młodego lidera do Paryża na studia medyczne [43:15] Lazer pojechała okazało się krótce że niestety jest chory na [43:22] gruźlicę i lekarze Dawali mu rok dwa lata życia w najlepszym wypadku [43:27] i wysłaną do Algierii do sanatorium ufundowanego [43:34] dla osób chorych na gruźlicę aktorów Francji A kto jeszcze Algieria Bóg [43:41] kolonią francuską w tym czasie także wyjechał tam [43:48] wyobrażał się i w tym czasie otrzymał jak to samo opisuje pewną wizję [43:57] wspomina że zobaczył jasne światło i usłyszą głos który mówił odrodzenie Izraela w jego ziemi i w jego [44:08] języku i to stało się wizją i siłą napędową dla [44:14] całego życia telewizora który stwierdził że w takiej sytuacji że to jest to właśnie po co żyję i wyjeżdża dokonuje Ali do ziemi [44:26] Izraela i tak też zrobił napisał Jeszcze telegram do Jonasa idę Born [44:35] że niestety nie jako że jest chory i wyjeżdża do Palestyny nie będzie mógł dotrzymać [44:46] przeczenia nie ożeni się z nią nie chcę jej narażać na niewygody i życie [44:55] zdala od Europy od takiego życia na jakiego ona była przyzwyczajona Deborah powiedziała że jest jest na to gotowa i spotkali się [45:07] w drodze do Palestyny od drodze wzięli ślub w Aleksandrii I przyjechali do [45:13] hajfy do jaffy już to małżeństwo tutaj mamy [45:20] Deborah Rush albo Dworek która została pierwszą żoną [45:27] litera B razem [45:32] piątkę dzieci z tego tylko dwójka niestety przeżyła i sama Deborah też [45:39] zmarła zarazisz się zmarło po 10 latach małżeństwa zarazić przejście [45:45] od granicą od od swojego męża i Ciekawa historia [45:52] związana jest ich pierwszym synem Otóż [45:59] eliezer swoją wizję stwierdził że w ich domu ich rodzinie To był jego pierwszy [46:05] krok który zrobił do ożywienia właśnie języka hebrajskiego będziesz mówić tylko i wyłącznie po hebrajskiej [46:12] także to była naprawdę jest gdy osobowość tak zdecydował się zrobił [46:20] to kiedy brakowało słów pamiętam że hebrajskie nigdy nie funkcjonował jako [46:26] język mówiony tylko jako język pisany oczywiście jakieś tam zakres słownictwa [46:31] był dostępny natomiast brakowało wyrazów takich które nie pojawiały się w [46:38] Biblii ani w dawnych pismach hebrajskich tak I zdecydowaliśmy się żeby w rodzinie będą mówić tylko i wyłącznie [46:47] brakuje słowa trzeba ją opisać i jest też tworzył słowa tak na przykład [46:57] wymyślił słowo omlet omlet Wita [47:04] wywodzą to słowo z Biblii gdzie pojawia się określenie potrawa z jajek mahashta [47:14] b i na tej podstawie sposobami tak Co oznacza omlet jego syn [47:21] miał mówić tylko i wyłącznie po hebrajsku i nie mógł bawić się z innymi dziećmi nie było dzieci które mówią po hebrajsku [47:32] więc miał być wystawiony tylko słyszał osobami mówiącymi po hebrajsku w tym [47:38] czasie byli tylko jego rodzicem także przebywał ze swoimi rodzicami niebawem [47:45] się zjeść miejscu sąsiedztwa o to żeby mógł zacząć mówić po hebrajsku [47:50] bardzo długo wogóle nie mówił większość uważała że rodzice robią ten sposób mówić wypowiedział swoje [48:01] pierwsze hebrajskie słowo w dramatycznych okolicznościach ponieważ mama żeby uspokoić gotujesz miał gorszy dzień kołysankę po rosyjsku [48:14] zaczął krzyczeć i wtedy Samar odezwał się aba czyli Tato daj daj [48:22] czyli dość i to był pierwszy słowa które wypowiedział ukraińsku także itamar [48:29] ben-ari był pierwszym człowiekiem dla którego język hebrajski był językiem ojczystym kolejną rzeczą jaką zrobił Izrael nie [48:39] uda to założył i wydawało 2 gazety zaczął też pracować nad tym żeby tworzyć [48:49] przedszkola to był czas wzmożonego ruchu syjonistycznego kolejny [48:54] Chalidow czyli kolejnych fal migracji do Palestyny [49:00] i ci No właśnie imigranci [49:05] uczelni potwierdziła tę ideę jezera będzie Google i również dołączyła [49:12] się do tego do tego projektu mówienia po hebrajsku rozprzestrzenianie tego przedszkola szkołach tego języka [49:21] także grupa osób która chciała zwijać język powiększała się [49:28] kolejne fale migracji już ludzie przyjeżdżali przygotowani ponieważ już [49:33] wcześniej na miejscu w swoich krajach to kolejna fala z Niemiec później z Europy [49:40] tutaj z naszej Środkowej i wschodniej już tutaj której uczysz się hebrajskiego [49:46] zacząć praktykować żeby przyjechać już do Palestyny przygotowani także przygotowaliśmy również jeśli chodzi o inne dziedziny [49:54] niewolnictwo żeglarstwo tutaj Nawet mamy swoją historię ponieważ część [50:02] ludzi którzy wyjechali do Izraela oczywiście Gdyni na przykład żeglować [50:08] taka ciekawostka dobrze wracając do hebrajskiego [50:15] także ten projekt Garmin który wydawał siebie niewiarygodny niemożliwy do [50:21] zrealizowania Dzięki uporowi Reserved i chudych był [50:27] realizowana także nawet sami syjoniści nie bardzo było dla nich ważne [50:33] żeby rzeczywiście tym językiem Izraela Izrael w nowym państwie był hebrajski [50:39] tak to Była koncepcja właśnie to trochę cel [50:45] byłby zadowolony gdyby językiem powszechnie używanym był Niemiecki także [50:52] teraz wydaje nam się to dziwne ale takie były nastroje Była propozycja że być [50:58] może Mógłby to być widzisz tak to dzięki uporowi będzie chudy [51:05] stworzono ten nowy hebrajski który mógł zostać językiem [51:10] powstałego jakiś kilkadziesiąt lat później państwa Izraela lubisz [51:19] ciekawe która jest jeszcze taka że po śmierć tej pory eliezer poślubił siostrę [51:25] hm.de Honda była taką osobą która [51:32] pomogła nie zera w realizacji tego wielkiego projektu życiowego który jeszcze był kontynuowany po jego śmierci a mianowicie opracował on wielki słownik [51:42] języka hebrajskiego klasycznego i współczesnego miałam tworzył on nowe wyrazy nie sam [51:54] częściowo sam ale też przy pomocy Komitetu tyrady języka hebrajskiego którą założył i stworzył wielki ogromne 17 mój słownik [52:04] z czasów jego życia wydano pięć tonów tego tego słownika i o zadziało się to [52:12] tylko i wyłącznie Dzięki jego żonie która zdobyła [52:18] fundusze na ten cel że była w stanie lub początek 20 wieku pszczołom 19 20 wieku [52:27] podróżować sama czasie jak kobieta do Stanów do Anglii w różne miejsca prosić pieniądze na ten cel [52:38] także ciekawa jest historia ponieważ tak bardzo [52:44] chciała żeby ten projekt był zrealizowany że kiedy już po śmierci a zaraz który zmarł w 1928 roku Herda przeżyła bo jeszcze sporo młodsza [52:53] przeżyła go od 30 lat już na łożu śmierci to jest historia którą opowiadał [53:00] wnuk eliezera będzie chudy który również nazywa się jedzenie chuda że henda będąc [53:07] na łożu śmierci Dałam mu karteczkę wtedy 8 lat z numerem [53:12] telefonu i mówi do niego jezer zadzwoń i powiedz im w grze [53:20] Dawid i moshe mają natychmiast przyjść no i małe zadzwoni i mówi Dawid [53:30] hen Ben yehuda mówi że Dawid im otrzymają natychmiast przyjść i [53:37] 1:40 się dzwonek do drzwi i wchodzą Dawid i moshe [53:45] i Dawid Dawid Ben Gurion może być może Shared Czyli pierwszy premier Izraela I [53:53] sekretarz stanu Izraela przyszli na żądanie chętnie chuda która mówi do nich [53:59] Panowie ja umieram ale nie umrę dopóki linią obiecać e że ten wielki słownik [54:06] zostanie do końca wydany i oni mają głowami także obiecują mówię kiwać [54:14] głowami nie umrę za nimi To nie powiecie że słownik zostanie wydany gdyż wiedzieli obiecali rzeczywiście całego 17 tomów zostało wydane już po śmierci [54:26] Eli zarabianie chudy i po śmierci hand także [54:32] w taki sposób dramatycznie rozwijała się historia Nowego hebrajskiego tak [54:42] nie odbywa się nie odbyło się bez przeszkód spotkał się z dużą opozycją Ultra ortodoksyjnych Żydów dla których [54:53] hebrajskiego miękkim Świętym ha-kodesz język święty i była było to bez [55:01] czyszczeniem tego języka używanie go do zwykłych celów i muszę powiedzieć że pewien sposób moje doświadczenie jest [55:11] jakimś takim efektem tego co mówisz sobie myśleć ultraortodoksyjni Żydzi [55:17] Ponieważ kiedy dzisiaj przyjechałam do Izraela jeden z pierwszych napisów jak je zobaczyłam to właśnie tak wyglądało tak literki które do tej pory głównie [55:27] kojarzyły mi się ze świętymi tekstami brahim [55:34] Bóg niebo i ziemię Roi Pan jest pasterzem moim nie [55:43] widzę że tymi literkami jest zapisane McDonalds pewnym pocieszeniem [55:50] było to że jest on her tak myślę że ten [55:56] dysonans ortodoksyjnych Żydów był ogromny [56:01] pogodzić z tym że język używany jest święty język świeckich kontekstach [56:10] ale Alior Banku w Party mimo ataków mimo [56:15] tego że siedział więzieniu z powodu donosów pisanych przez udział w toksycznych Żydów z powodu wielu [56:24] czynności jakich nieprzyjemności jakich doświadczyła jego rodzina trwał swoim [56:30] postanowieniu w tej chwili wiele ulic w [56:37] miastach izraelskich nosi nazwę ben ben yehuda tutaj mamy grzech chyba [56:46] ulica eliezer Ben yehuda tel awiwu jest trzeba zakończeniem to przedstawić kawą [56:57] historie odnośnie grobu rodzinnego tak to jest widok z 922 roku to jest [57:09] grób razera będzie chudy jest to miejsce tutaj na tym terenie rodzinnym na [57:17] cmentarz Górze Oliwnej na 9 grobów tej chwili szkole inni członkowie rodziny [57:25] tak obniżony he i też nie członkowie rodziny [57:32] są pogrzebani tutaj napis na grobowcu głośności eliezer Ben yehuda [57:39] mahiya hashone kairi czyli ożywiciel i [57:45] zrobienie chuda ożywiciel języka hebrajskiego w polskim chyba to słowo Ducha Świętego [57:55] tutaj dobrze oddaje To co zrobił ta [58:03] historia i chęci uda ortodoksyjnych Żydów dobry chudy trwa do dzisiaj [58:09] ponieważ ten grób rodzinny często jest niszczony [58:18] przez utratę toksyn Żydów płyty nagrobne z tym rozwijane i [58:25] z wypisywane są różne napisy których nie warto tutaj przytaczać tak sprayem na [58:32] tych murach i nas samych grobach też tutaj z kolei historia którą opowiadał [58:37] prawnuk eliezera będzie chudy właśnie taka sytuacja miała miejsce jeszcze kilka lat temu [58:48] Jan się o tym dowiedział w tym czasie żyła jeszcze jego ciotka i zastanawiam [58:53] się czy mówić o tym swojej ciotce czym niepokoić ale sklepie czy na pewno i tak więc zadzwonił do niej powiedział że znowu [59:01] zniszczyli grobowce a trzecia mówi do niego Słuchaj a tylko [59:08] Słyszałeś o tym czy widzieli zdjęcia to wygląda On mówi nam zdjęcia to mogę ci te zdjęcia wysłać ona mówi nie ale powiedz mi napisy to Po jakiemu następna [59:18] grobowcach on mówi no po hebrajsku mówi tak [59:23] wygraliśmy w całej rodzinie przetrwał ten [59:30] wizjonerski duch litera B nie chudy byk go dobrze meblarski znowu żył było [59:36] najważniejsze czyli odpowiedź na pytanie czy jest to język żywy czy martwy [59:44] jest taka że język nigdy nie był zupełnie martwy ale nie funkcjonowały [59:51] jako język mówiony tak było dużo materiału zapisanego natomiast tak jak [59:57] podsumował to sesji rok historyk znanym główny [1:00:04] twórca encyklopedii Ja judaika przed [1:00:10] telewizorem będzie podążyć znali hebrajski OLX że żydzi zaczęli mówić po [1:00:15] hebrajsku tak jest wielki wkład kiedy i zaraz będę chudych jest jedyny język [1:00:21] który się odrobinę jako język mówiony i stało się językiem ojczystym [1:00:26] obywateli tak o wielu latach nieistnienia w takim aspekcie tej chwili jest językiem ojczystym ponad 7 milionów [1:00:35] Żydów i językiem urzędowym Ponad 9 milionów obywateli Izraela lub Żydów [1:00:41] Arabowie druzowie też mówią po hebrajsku język urzędowy i [1:00:48] żyje sobie szczęśliwie swoim życiem czyli rozwija się zmienia [1:00:54] funkcjonuje jak normalny żeby naturalny język i [1:01:00] ostatnie pytania łatwy czy trudne jest trudny w takim aspekcie że należy tak [1:01:06] jak sobie pokazywaliśmy do innej rodziny językowej trochę jest inna filozofia języka alfabet i tym największym wyzwaniem jest [1:01:16] nauczenie się od najprostszych czynności czyli czytania i pisania [1:01:22] kiedy już przebranie my przez te pierwsze trudności to później okazuje się że już jest tylko łatwiej jeśli chodzi o sam system tego [1:01:32] Jaki język jest zbudowany nie jest to system skomplikowany porównaniu z [1:01:37] polskim bułka z masłem Jeśli mówimy o nauce biblijnego od [1:01:43] hebrajskiego musimy też pamiętać że mamy [1:01:49] koło Biblii hebrajskiej potrzebujemy żeby zacząć czytać w miarę [1:01:56] komfortową dwóch tysięcy także To naprawdę jest do zrobienia dlatego ostatecznie podsumowała bym jest język łatwy i przyjemny uczeniu się i [1:02:09] zachęcam państwa być może być państwa już myślę sobie o tym żeby rozpocząć naukę hebrajskiego chciałabym [1:02:18] z zachęcić do tego czy to u nas PWST Czy [1:02:24] teraz jest bardzo dostępnych bardzo dużo sposobów także zachęca to ten chcę skończyć Dziękuję bardzo za uwagę [1:02:37] ja mam jeszcze takie pytanie dodatkowe bo jestem bardzo ciekawa tego Które [1:02:43] słowa najczęściej występują w języku hebrajskim winem [1:02:50] najczęściej spójnik i podstawowe rzeczowniki tak typu [1:03:02] balik typu Lechem Abba I ma takie jeszcze jeszcze Przetłumacz [1:03:12] czyli dom chleb ojciec matka podstawowe z takiego życia codziennego [1:03:21] tak biorąc pod uwagę że większość Starego Testamentu to jest narracja tak [1:03:27] też nazwy zwierząt gospodarskich tak zanurzona w realiach tamtej Kultury [1:03:33] wobec tego to są te kręgi w których się poruszamy [1:03:39] sprzedawanie że właśnie Biblii A takie zwyczajne codzienne słowa że ich jest [1:03:45] ich jest dużo Tak oczywiście wiadomo że Adonai elohim [1:03:51] jak najbardziej czyli Pan Bóg natomiast dużo jest tych słów z tego codziennego [1:03:59] języka mamy też trochę pękam od naszych słuchaczy tutaj naszych uczestników i tutaj na niektóre Już przynajmniej [1:04:12] pośrednio odpowiedziałaś bo pojawiło się Pytanie jakiego języka [1:04:18] chodził używają ortodoksyjni Żydzi jak rozumiem ponieważ stali grobowcach po [1:04:24] hebrajsku to używają na co dzień dobry to wszystko to też zależy [1:04:29] którzy bo to też nie jest jednorodna grupa Są tacy którzy używają hebrajskiego i tak jest sporo ale te najbardziej zamkniętej grupy używają [1:04:38] widzisz a na którym się posługują odebralski pozostaje w tej sferze sacrum [1:04:44] jako ten język święty przeznaczony do studiów tory idą modlitwy [1:04:51] uczeni w języku w języku hebrajskim obowiązku wobec tego wzoru idziesz też [1:04:58] jest językiem czynnym niejako tak źródła się tych Ultra ortodoksyjnych Żydów ale [1:05:06] jedynym urzędowym językiem jest hebrajski tak oprócz tego wiadomo że pan jest angielski jest powszechnym użyciu arabski no i też to jest dosyć wąski [1:05:16] zakres tego języka jidisz głód Wróćmy do historii i w zasadzie też [1:05:23] tak troszeczkę do instytucji czy po odnalezieniu zwojów [1:05:28] umrę okazało się że są jakieś duże różnice pomiędzy nimi a dotychczas dostępnymi tekstami Starego Testamentu [1:05:38] tak są różnice ale okazało się że te różnice są mniejsze niż się można było spodziewać ponieważ [1:05:49] przed odkryciem zwojów z qumran najstarszy tekst Starego Testamentu [1:05:56] Biblii hebrajskiej jakim dysponowali śmy to był tekst średniowieczny pochodzące z [1:06:02] 1010 wieku raczej tutaj się Przesunęliśmy tysiąc lat w sprawie tak wcześniej więc szmat czasu Wydawałoby [1:06:14] się że tą wielokrotne przepisywanie doprowadzi nas co do znaczących różnic [1:06:20] ale jeśli weźmiemy sobie ten najlepiej zachowany największy fragment tekstu [1:06:27] który pokazywałam ten zbój Izajasza to te różnice są minimalne dotyczącą pisowni pewnego form jak to jest nieoznaczony czyli bez samogłosek [1:06:37] samogłoski zostały właśnie wprowadzane później w średniowieczu także te różnice są niewielkie są różnice i tutaj to jest [1:06:47] dosyć skomplikowana sprawa na uczelni cały czas debatują są różnice które [1:06:53] wynikają jakby z innych tradycji językowych także wydaje się że ten tekst [1:07:02] wydaje się wiadomo że ten tekst wcześniej Starego Testamentu nie był jednorodny że miał różne warstwy różne rodziny [1:07:11] tradycje utrwalania tego tekstu i wydaje się że część tekstów odkrytych w one [1:07:18] pochodzą z innego nurtu niż te które posłużyły do utworzenia tych kolejnych [1:07:24] kopii aż do średniowiecza Nie właśnie dotyczące gotowania Skąd wiadomo [1:07:31] że dana instrukcja nie jest oryginałem stronie ma starszych zwojów jak datuje [1:07:36] się powstawanie danego utworu do przypadku inskrypcji to datuje się właśnie te materialne rzeczy tak i po też jakby gdzieś innych [1:07:48] znalezionych z tego danego terenu przez porównanie Tak możemy określić że to [1:07:55] jest właśnie zajęty przez ten wygląd tego hebrajskiego tak to widzieliśmy że [1:08:01] ten starohebrajski różnił tego późniejszego znacząco i jakieś tam ewentualnie pomiędzy też wiadomo że tych [1:08:10] najdawniejszych jest mało także tutaj dlatego też to do That jest to materiał jest jest ograniczony więc to gotowanie jest [1:08:22] trudny szyi skryptach gotujemy fizycznie materiał też tak natomiast [1:08:28] jeśli chodzi o tekst to Posługujemy się tutaj [1:08:34] wiemy że opisują one rzeczywistość starszą proste [1:08:41] rzeczy tak teksty które mówią nie wiem o monarchii dawidowej opisy opisują rzeczywistość starszą niż drugim wieku przed naszą erą [1:08:48] tak zatem muszą być starsze i domyślamy się tylko że gdzieś tam mogły istnieć [1:08:56] wcześniejsze kopie Ale nie mamy do nich dostępu prawda stąd też jakby no pewnikiem jest to co mamy skunem to jest na ten moment na najstarszy ale nie jest [1:09:07] powiedziane że czegoś jeszcze badaczy nie odkryją to jest najtrudniejsze w hebrajskim dla osoby posługującej się na codzień [1:09:17] językiem polskim ruchu to myślę że chyba ze wszystkich języków [1:09:25] tych naszych indoeuropejskich to jest to żeby przeskoczyć tutaj na ten inne [1:09:31] alfabet tak i opanować [1:09:36] płynnie na czytanie taka najprostsza czynność oczywista Dla nas tak to już [1:09:43] nie pamiętamy Większość z nas ile trudu włożyliśmy kiedyś tam jako dzieci żebyście nauczyć czytać to teraz musimy świadomie do tego [1:09:52] podejść zawziąć się usiąść nauczyć się czytać tak myślę że to jest [1:09:58] najtrudniejsze i chyba też zrozumienie tego systemu czas [1:10:05] jak tego jak funkcjonuje czasownik albo to jest właśnie inna filozofia To jest [1:10:11] to są te cechy o których wspominałam wcześniej tak dla nas nie ma na przez [1:10:18] przypadki tak dwa rodzaje tylko nie ma rodzajników tak jak niemieckim na [1:10:26] przykład tak i przypadków jeszcze i tego jest mnóstwo cały ten system jest mniej [1:10:32] skomplikowane nie jest nie ma mnóstwa koniugacji nie wiem tak jak Grecy czy [1:10:40] Także naprawdę jeśli chodzi o system jest prosty język sama przyjemność [1:10:46] Jeszcze jedno pytanie czy między pismem hebrajskim biblijnym współczesnym są [1:10:51] duże różnice nie zasadzie to jest ten sam kwadrat to samo pismo kwadratowe tak drukowane oczywiście też jest kursywa i [1:11:03] jest różnica między pismem drukowanym a kursywą No ale to u nas też inaczej [1:11:08] wygląda inaczej się uczymy tak Zaczynamy w szkole chociaż dzieci naturalnie [1:11:13] zaczynają od pisania tych takich pisanych liter drukowanych samochód to w nauce biblijnego od hebrajskiego też się stosują właśnie [1:11:23] taki uproszczony system pisanych drukowanych tak żeby już nie wprowadzać kursywy żeby tutaj mnożyć Bytów i nie zaciemniać obrazu No w każdym razie jest [1:11:34] to następny następny taka zachęta do uczenia się hebrajskiego jeżeli nauczymy [1:11:41] się tych liter hebrajskich to będziemy w stanie mniej więcej odczytać to co jest [1:11:48] współcześnie napisane na przykład na szyldach Zgadza się tak tylko trzeba [1:11:54] właśnie już trochę przeciągnąć też [1:12:00] tym alfabetem żeby sobie dopowiadać i to jest dla nas trudne we współczesnym żeby [1:12:06] sobie dopowiadać te samogłoski których tam nie no podam Jasne jasne oczywiści Iza Serdecznie dziękuję jeszcze pytanie [1:12:16] jedna ode mnie bo nie byłabym sobą Ale gdyby mnie zapytała czy temu 17 pomogłem [1:12:24] słowniku albo naszych słownikach hebrajskiego znajdują się też słowa [1:12:29] takie powiedzmy bardzo potoczne No łącznie ze słowami niecenzuralny mi [1:12:36] upewnij chudy nie ale obecnie Tak jak najbardziej i co [1:12:43] ciekawe słowa na przykład wszystkie niecenzuralne które czteroliterowe z angielskiego które [1:12:51] weszły Okazuje się że w hebrajskim one są powszechnie używane bo straciły tę [1:12:57] swoją moc także są używane jako zwykłe słowa nam nie wiem no takie najłagodniejsze bullshit [1:13:08] po prostu bzdura taki jest używany to słowo zupełnie swobodnie i [1:13:16] pozostałe również bitwę No to jest właśnie bardzo ciekawe jeżeli chodzi o [1:13:22] język miał z jednej strony który jest do dzisiaj dla niektórych grup językiem czysto specjalnym a z drugiej strony jest językiem potocznym nowe wszystkimi [1:13:33] jego odcieniami również tym nie parlamentarnymi możemy powiedzieć A [1:13:39] zważywszy na temperament ludzi Izraelu który możemy czasami obserwować chociażby podczas posiedzeń [1:13:48] knesetu to myślę że taki słowa był jednym z [1:13:53] pierwszych podawanych jakby potocznie do języka i No to super właśnie bardzo [1:14:00] bardzo ciekawa rzecz być może nie będzie nasze ostatnie spotkanie z językiem hebrajskim i będziemy rozmawiać o tym biblijnym bardziej i o tym współczesnym [1:14:10] raz jeszcze i za bardzo bardzo dziękuję to ciekawe początek podróży w zamian zanim się rozstaniemy Zapraszam [1:14:22] państwa w kolejną podróż którą będziemy za tydzień a za tydzień będziemy [1:14:27] podróżować może nie po całym świecie ale o dużej części świata ponieważ będziemy mówić w ogóle o tolerancji religijnej [1:14:39] takim ujęciu historycznym troszeczkę modele tolerancji religijnej od 16 do [1:14:47] 19 wieku i jak widać naszym przewodnikiem w tejże [1:14:54] podróży będzie Kazimierz Bem także bardzo bardzo serdecznie zapraszam państwa a będziemy mówić się [1:15:04] między innymi o tym jak rozwijała się w te modele od czegoś co jest dla nas [1:15:11] dzisiaj oczywiste współcześnie Przyjmujemy że wolność sumienia wolność wyznawania wolności religii to jest czymś [1:15:19] normalnym zwyczajnym codziennym ale droga do tego w Europie w Ameryce [1:15:27] Północnej była długa i skomplikowana a niektóre rozwiązania wprowadzone przy tej okazji dzisiaj Budziły powszechne zdumienie [1:15:38] widać to chociażby na przykładzie architektury kościelnej także w Polsce [1:15:44] stąd to zdjęcie będziemy mówić o tym troszeczkę więcej ale będziemy mówić nie [1:15:49] tylko o architekturze Ale w ogóle o modelach tolerancji religijnej 16 wieku a konkretnie będzie mówił właśnie dr Kazimierz Bem który jest wykładowcą [1:15:58] historii kościoła PWST także bardzo serdecznie państwa zapraszamy myślę że [1:16:05] będzie to bardzo ciekawy wykład i miło nas będzie znowu będzie znowu [1:16:12] Państwa gościć na jeżeli chodzi o dzisiaj Raz jeszcze dziękuję i za Dziękuję państwu yyy do zobaczenia za tydzień znaczeniu i --- Przygotowane przez: mgr Joanna Gacka Kontakt: j.gacka@ewst.pl