W rozdziale 11. Księgi Rodzaju czytamy: ?I rzekł Pan: [?] zstąpmy tam i pomieszajmy ich język, aby nikt nie rozumiał języka drugiego!?.

????? ???-?? ?? ????? ??? ????.
???? ???-?? – ???-?? ??? ??????.
???? ???-?? ???? ??????, ???? ???-?? ?????? ???, ???? ???-?? ?????? ?????.
???? ???-?? ?????.
??? ?????? ??????? ?????? ??? ???? ???-??.
??? ??? ???? ???-??.

[?]

There is someone not like people.
This someone is someone above people.
This someone is now, always was, always will be.
This someone is everywhere.
There is no one else like this someone.
God is this someone.

[?]

Jest ktoś nie taki jak ludzie.
Ten ktoś to ktoś ponad ludźmi.
Ten ktoś jest teraz, zawsze był, zawsze będzie.
Ten ktoś jest wszędzie.
Nie ma nikogo innego takiego jak ten ktoś.
Bóg to ten ktoś? [1].

Co łączy te trzy wypowiedzi? To, że tak naprawdę to jest jedna i ta sama wypowiedź, choć wyrażona w trzech różnych językach. W rozdziale 11. Księgi Rodzaju czytamy: ?I rzekł Pan: [?] zstąpmy tam i pomieszajmy ich język, aby nikt nie rozumiał języka drugiego!?[2].

Okazuje się jednak, że Pan w swoim miłosierdziu nie do końca pomieszał nasz język. Od kilku dziesięcioleci polska językoznawczyni Pani Profesor Anna Wierzbicka wraz z zespołem współpracowników bada i porównuje różne języki świata. Rezultatem tych badań jest teoria Naturalnego Metajęzyka Semantycznego – wspólnego wszystkim językom zbioru podstawowych słów i konstrukcji gramatycznych. Okazuje się, że w obrębie każdego języka naturalnego istnieje tzw. ?język minimalny?, na który składają się właśnie te podstawowe słowa i konstrukcje gramatyczne. Wypowiedzi sformułowane w języku minimalnym mogą być zrozumiałe dla wszystkich użytkowników danego języka naturalnego, a zarazem są w pełni przekładalne na jakikolwiek inny język.

Rezultaty badań Pani Profesor Wierzbickiej znalazły uznanie i zastosowanie nie tylko w obszarze językoznawstwa, ale i psychologii czy komunikacji międzykulturowej. Dla nas jednak szczególnie ważne i ciekawe jest to, że Pani Profesor Wierzbicka wykorzystała swoje kompetencje językoznawcze do interpretacji testów biblijnych i szerzej – orędzia wiary chrześcijańskiej. Efektem tych prac są m.in. dwie książki Pani Profesor Wierzbickiej dostępne w księgozbiorze biblioteki Ewangelikalnej Wyższej Szkoły Teologicznej.  

Pierwsza z nich to wydana pierwotnie w 2001 roku w języku angielskim, a w 2002 roku przełożona na język polski praca pt. Co mówi Jezus? [3]. Podtytuł tej książki dokładnie zapowiada jej treść: Objaśnianie przypowieści ewangelicznych w słowach prostych i uniwersalnych. Zgodnie z tą zapowiedzią, na 250 stronach tej książki znajdziemy 18 najbardziej znanych i znaczących przypowieści z nauczania Jezusa poddanych skrupulatnej analizie i – ostatecznie – wyrażonych czy sparafrazowanych w minimalnym języku polskim. Kluczowe założenie, na którym opiera się ta praca jest takie, że choć Jezus wypowiadał się w określonym języku i kontekście historyczno-kulturowym, to Jego przesłanie skierowane jest do wszystkich ludzi, niezależnie od języka, którym się posługują i niezależnie od czasu czy kultury, w ramach których żyją. Najistotniejsze treści składające się na to przesłanie można więc wyrazić przy pomocy podstawowych słów i konstrukcji gramatycznych wspólnych dla wszystkich języków.

Druga książka to wydana w 2017 roku praca pt. W co wierzą chrześcijanie? Opowieść o Bogu i o ludziach. W tej książce Pani Profesor Wierzbicka próbuje wyrazić – znów przy pomocy polskiego języka minimalnego – główne prawdy wiary chrześcijańskiej. Sześć zdań, które na początku przeczytałem po rosyjsku, po angielsku i w języku polskim to właśnie zdania, które otwierają tę opowieść.  

Efekt uzyskany w obu tych książkach zaskakuje i wręcz poraża mnie swoją prostotą, a jednocześnie swoją głębią i mocą. Zastrzegam przy tym, że nie jestem teologiem (a w szczególności nie jestem teologiem biblistą), lecz filozofem. Jeśli komuś zależy na rzetelnej merytorycznej ocenie np. proponowanych przez Panią Profesor Wierzbicką interpretacji przypowieści ewangelicznych, to zapewne powinien sięgnąć też po inne opracowania z zakresu biblistyki, których mnóstwo znajdzie na półkach biblioteki Ewangelikalnej Wyższej Szkoły Teologicznej. Najbardziej dociekliwych zaś wypada po prostu zaprosić do podjęcia studiów w naszej uczelni.

Na koniec, aby jeszcze zachęcić do sięgnięcia po prace Pani Profesor Anny Wierzbickiej, przytoczę zapisaną przez nią w języku minimalnym interpretację jednej z przypowieści ewangelicznych [4].

Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie:

1. będzie dobrze, jeżeli będziesz chciał, żeby innym ludziom nie działy się złe rzeczy, tak jak chcesz, żeby złe rzeczy nie działy się tobie
2. będzie dobrze, jeżeli będziesz myślał o wszystkich innych ludziach:?ci ludzie są ludźmi takimi jak ja?
3. będzie dobrze, jeżeli będziesz chciał robić dobre rzeczy dla wszystkich innych ludzi, jeżeli będziesz mógł
4. jeżeli wiesz, że stało się komuś coś złego, będzie dobrze, jeżeli będziesz coś z tego powodu czuł
5. będzie dobrze, jeżeli jednocześnie będziesz myślał:?chcę dla tego człowieka robić dobre rzeczy jeżeli będę mógł?
6. będzie dobrze, jeżeli będziesz z tego powodu coś robił
7. jeżeli wiesz, że stało się komuś coś złego
8. będzie źle, jeżeli będziesz myślał: ?nie muszę robić nic dobrego dla tego człowieka?
9. będzie źle, jeżeli będziesz myślał:?nie chcę robić nic dobrego dla tego człowieka?
10. będzie źle, jeżeli będziesz myślał o jakichś ludziach:?ci ludzie są złymi ludźmi, ci ludzie nie są ludźmi takimi jak ja?

Łukasz Maskos-Nysler

Zobacz film

[1] A. Wierzbicka, W co wierzą chrześcijanie? Opowieść o Bogu i o ludziach. Kraków 2017, s. 25-26.

[2] Biblia Warszawska, Rdz 11, 6-7.

[3] A. Wierzbicka, Co mówi Jezus? Objaśnianie przypowieści ewangelicznych w słowach prostych i uniwersalnych. Warszawa 2002.

[4] A. Wierzbicka, Co mówi Jezus?, s. 169-170.