Jako Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna (EWST) czerpiemy z długiej tradycji protestanckiej teologii we Wrocławiu. Pragniemy zatem przedstawić w cyklu artykułów krótką historię i najwybitniejszych przedstawicieli protestanckiego Wrocławia. W pierwszym tekście przedstawiamy najsłynniejszych wrocławskich kaznodziejów, działających już kilka lat po początku Reformacji.
Pierwsze kazanie ewangelickie głoszone było na jednej z wrocławskich kazalnic zaledwie kilka lat po przybiciu przez Marcina Lutra w Wittenberdze słynnych 95 tez. Od tego czasu aż do roku 1945 Wrocław był głównie protestanckim miastem. Co prawda, władcy z domu Habsburgów kilkakrotnie próbowali zrekatolicyzować Dolny Śląsk i Wrocław, lecz ich zamierzenia spaliły na panewce.
Szybkie zwycięstwo reformacji było jednak niespodzianką. Jeszcze w roku 1520 wrocławianie palili pisma Jana Husa, jednego z poprzedników reformacji. Zaledwie trzy lata później Rada Miasta powołała luteranina Jana Hessa jako księdza w kościele Marii Magdaleny. Swoją pracę na tym stanowisku rozpoczął on 21. października 1523 roku i służbę pełnił tam aż do swojej śmierci.
W kwietniu 1524 r. Hess prowadził dysputę w kościołach św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława. Jej wynikiem było wprowadzenie reformacji we Wrocławiu. Rok później (23. kwietnia 1525) odbyło się pierwsze ewangelickie nabożeństwo we Wrocławiu. Poza tym została wprowadzona niemiecka liturgia, drukowane były np. śpiewniki ewangelickie w języku niemieckim a duchowni otrzymali zezwolenie na zawarcie małżeństwa.
Dwa lata po powołaniu Hessa, swoją pracę jako ksiądz w kościele Św. Elżbiety rozpoczął Ambrosius Moibanus. Przed rozpoczęciem służby – taki był warunek rady – ukończył studia doktoranckie w Wittenberdze. Rada powołała jeszcze innych teologów ewangelickich, jednakże to Hess i Moibanus pozostali głównymi postaciami wrocławskiej Reformacji. Obydwaj uzupełniali się znakomicie przy czym Hess był lepszym kaznodzieją a Moibanus zdolniejszym naukowcem.
Jednym z powodów szybkiego sukcesu Reformacji we Wrocławiu była wola Rady Miasta do uniezależnienia się od cesarza i papieża. Dlatego między innymi powołano ewangelickich księży mimo niechęci członków kapituły katedralnej. Innym czynnikiem była na pewno otwartość biskupa Jana V. Turzo wobec nauk z Wittenbergi. Natomiast jego następca Jacob von Salza miał zbyt duże ?długi? wobec rady miasta, żeby się skutecznie przeciwstawić Reformacji.
Wrocławska Reformacja była więcej niż tylko kopią Wittenberskiego przewrotu, mimo bliskich kontaktów z Wittenbergą (obydwaj księża prowadzili regularną korespondencję z Lutrem i Melanchtonem). Wrocławscy reformatorzy powoływali się bowiem w pierwszej linii na Biblię, nie na innych teologów. Nie usuwali oni też radykalnie wszystkich obrzędów, żeby nie oburzyć ludzi i nie sprowokować niepotrzebnej kłótni z biskupem.
Obok zmian w Kościele, wrocławscy reformatorzy bardzo dużą uwagę zwracali na dobre wykształcenie ogólne. W tej dziedzinie szczególnie Moibanus był wybitnym ekspertem. Jeszcze przed powołaniem na księdza pracował jako rektor szkoły Marii Magdaleny. Był on np. autorem katechizmu dla dzieci, napisanego w formie dialogu.
Mówiąc o Ambrosiusie jako nauczycielu należy wspomnieć jednego z jego uczniów: Zachariasa Ursinusa. Ursinus urodził się w r. 1534 we Wrocławiu jako Zacharias Baer. Studiował najpierw teologię w Wittenberdze a następnie zdobył tytuł doktora teologii w Heidelbergu w 1562r. Ursinus stał się słynny jako współautor katechizmu Heidelberskiego, wydanego w 1563 r.
Markus Mieczyslaw Karzelek